8. กลิงฺครสุตฺตวณฺณนา

[230] อฏฺฐเม กลิงฺครูปธานาติ กลิงฺครฆฏิกํ สีสูปธานญฺเจว ปาทูปธานญฺจ กตฺวาฯ อปฺปมตฺตาติ สิปฺปุคฺคหเณ อปฺปมตฺตาฯ อาตาปิโนติ อุฏฺฐานวีริยาตาเปน ยุตฺตาฯ อุปาสนสฺมินฺติ สิปฺปานํ อภิโยเค อาจริยานญฺจ ปยิรุปาสเนฯ เต กิร ตทา ปาโตว อุฏฺฐาย สิปฺปสาลํ คจฺฉนฺติ, ตตฺถ สิปฺปํ อุคฺคเหตฺวา สชฺฌายาทีหิ อภิโยคํ กตฺวา มุขํ โธวิตฺวา ยาคุปานาย คจฺฉนฺติฯ ยาคุํ ปิวิตฺวา ปุน สิปฺปสาลํ คนฺตฺวา สิปฺปํ คณฺหิตฺวา สชฺฌายํ กโรนฺตา ปาตราสาย คจฺฉนฺติฯ กตปาตราสา สมานา ‘‘มา ปมาเทน จิรํ นิทฺโทกฺกมนํ อโหสี’’ติ ขทิรฆฏิกาสุ สีเส จ ปาเท จ อุปทหิตฺวา โถกํ นิปชฺชิตฺวา ปุน สิปฺปสาลํ คนฺตฺวา สิปฺปํ คเหตฺวา สชฺฌายนฺติฯ สายํ สชฺฌายํ กโรนฺตา จ เคหํ คนฺตฺวา ภุตฺตสายมาสา ปฐมยามํ สชฺฌายํ กตฺวา สยนกาเล ตเถว กลิงฺครํ อุปธานํ กตฺวา สยนฺติฯ เอวํ เต อกฺขณเวธิโน วาลเวธิโน จ อเหสุํฯ อิทํ สนฺธาเยตํ วุตฺตํฯ

โอตารนฺติ วิวรํฯ อารมฺมณนฺติ ปจฺจยํฯ ปธานสฺมินฺติ ปธานภูมิยํ วีริยํ กุรุมานาฯ ปฐมโพธิยํ กิร ภิกฺขู ภตฺตกิจฺจํ กตฺวาว กมฺมฏฺฐานํ มนสิ กโรนฺติฯ เตสํ มนสิกโรนฺตานํเยว สูริโย อตฺถํ คจฺฉติฯ เต นฺหายิตฺวา ปุน จงฺกมํ โอตริตฺวา ปฐมยามํ จงฺกมนฺติฯ ตโต ‘‘มา จิรํ นิทฺทายิมฺหา’’ติ สรีรทรถวิโนทนตฺถํ นิปชฺชนฺตา กฏฺฐขณฺฑํ อุปทหิตฺวา นิปชฺชนฺติ, เต ปุน ปจฺฉิมยาเม วุฏฺฐาย จงฺกมํ โอตรนฺติฯ เต สนฺธาย อิทํ วุตฺตํฯ อยมฺปิ ทีโป ติณฺณํ ราชูนํ กาเล เอกฆณฺฑินิคฺโฆโส เอกปธานภูมิ อโหสิฯ นานามุเข ปหฏฆณฺฑิ ปิลิจฺฉิโกฬิยํ โอสรติ, กลฺยาณิยํ ปหฏฆณฺฑิ นาคทีเป โอสรติ ฯ ‘‘อยํ ภิกฺขุ ปุถุชฺชโน, อยํ ปุถุชฺชโน’’ติ องฺคุลิํ ปสาเรตฺวา ทสฺเสตพฺโพ อโหสิฯ เอกทิวสํ สพฺเพ อรหนฺโตว อเหสุํฯ ตสฺมาติ ยสฺมา กลิงฺครูปธานานํ มาโร อารมฺมณํ น ลภติ, ตสฺมาฯ อฏฺฐมํฯ

9. นาคสุตฺตวณฺณนา

[231] นวเม อติเวลนฺติ อติกฺกนฺตเวลํ กาลํ อติกฺกนฺตปฺปมาณํ กาลํฯ กิมงฺคํ ปนาหนฺติ อหํ ปน กิํการณา น อุปสงฺกมิสฺสามิ? ภิสมุฬาลนฺติ ภิสญฺเจว มุฬาลญฺจฯ อพฺพุเหตฺวาติ อุทฺธริตฺวาฯ ภิงฺกจฺฉาปาติ หตฺถิโปตกาฯ เต กิร อภิณฺหํ ภิงฺการสทฺทํ กโรนฺติ, ตสฺมา ภิงฺกจฺฉาปาติ วุจฺจนฺติฯ ปสนฺนาการํ กโรนฺตีติ ปสนฺเนหิ กตฺตพฺพาการํ กโรนฺติ, จตฺตาโร ปจฺจเย เทนฺติฯ ธมฺมํ ภาสนฺตีติ เอกํ ทฺเว ชาตกานิ วา สุตฺตนฺเต วา อุคฺคณฺหิตฺวา อสมฺภินฺเนน สเรน ธมฺมํ เทเสนฺติฯ ปสนฺนาการํ กโรนฺตีติ เตสํ ตาย เทสนาย ปสนฺนา คิหี ปจฺจเย เทนฺติฯ เนว วณฺณาย โหติ น พลายาติ เนว คุณวณฺณาย, น ญาณพลาย โหติ, คุณวณฺเณ ปน ปริหายนฺเต สรีรวณฺโณปิ สรีรพลมฺปิ ปริหายติ, ตสฺมา สรีรสฺส เนว วณฺณาย น พลาย โหติฯ นวมํฯ

10. พิฬารสุตฺตวณฺณนา

[232] ทสเม สนฺธิสมลสํกฏีเรติ เอตฺถ สนฺธีติ ภินฺนฆรานํ สนฺธิ, สมโลติ คามโต คูถนิกฺขมนมคฺโค, สํกฏีรนฺติ สงฺการฏฺฐานํฯ มุทุมูสินฺติ มุทุกํ มูสิกํฯ วุฏฺฐานํ ปญฺญายตีติ เทสนา ปญฺญายติฯ ทสมํฯ

11. สิงฺคาลสุตฺตวณฺณนา

[233] เอกาทสเม เยน เยน อิจฺฉตีติ โส ชรสิงฺคาโล อิจฺฉิติจฺฉิตฏฺฐาเน อิริยาปถกปฺปเนน สีตวาตูปวายเนน จ อนฺตรนฺตรา จิตฺตสฺสาทมฺปิ ลภตีติ ทสฺเสติฯ สกฺยปุตฺติยปฏิญฺโญติ อิทํ เทวทตฺตํ สนฺธาย วุตฺตํฯ โส หิ เอตฺตกมฺปิ จิตฺตสฺสาทํ อนาคเต อตฺตภาเว น ลภิสฺสตีติฯ เอกาทสมํฯ

12. ทุติยสิงฺคาลสุตฺตวณฺณนา

[234] ทฺวาทสเม กตญฺญุตาติ กตชานนํฯ กตเวทิตาติ กตวิเสสชานนํฯ ตตฺริทํ ชรสิงฺคาลสฺส กตญฺญุตาย วตฺถุ – สตฺต กิร ภาตโร เขตฺตํ กสนฺติฯ เตสํ สพฺพกนิฏฺโฐ เขตฺตปริยนฺเต ฐตฺวา คาโว รกฺขติฯ อเถกํ ชรสิงฺคาลํ อชคโร คณฺหิ, โส ตํ ทิสฺวา ยฏฺฐิยา โปเถตฺวา วิสฺสชฺชาเปสิฯ อชคโร สิงฺคาลํ วิสฺสชฺเชตฺวา ตเมว คณฺหิฯ สิงฺคาโล จินฺเตสิ – ‘‘มยฺหํ อิมินา ชีวิตํ ทินฺนํ, อหมฺปิ อิมสฺส ทสฺสามี’’ติ ยาคุฆฏสฺส อุปริ ฐปิตํ วาสิํ มุเขน ฑํสิตฺวา ตสฺส สนฺติกํ อคมาสิฯ อิตเร ภาตโร ทิสฺวา, ‘‘สิงฺคาโล วาสิํ หรตี’’ติ อนุพนฺธิํสุฯ โส เตหิ ทิฏฺฐภาวํ ญตฺวา วาสิํ ตสฺส สนฺติเก ฉฑฺเฑตฺวา ปลายิฯ อิตเร อาคนฺตฺวา กนิฏฺฐํ อชคเรน คหิตํ ทิสฺวา วาสิยา อชครํ ฉินฺทิตฺวา ตํ คเหตฺวา อคมํสุฯ เอวํ ชรสิงฺคาเล สิยา ยา กาจิ กตญฺญุตา กตเวทิตาฯ สกฺยปุตฺติยปฏิญฺเญติ อิทมฺปิ เทวทตฺตสฺส อาจารเมว สนฺธาย วุตฺตนฺติฯ ทฺวาทสมํฯ

โอปมฺมสํยุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ