9. โอปมฺมสํยุตฺตํ

1. กูฏสุตฺตวณฺณนา

[223] โอปมฺมสํยุตฺตสฺส ปฐเม กูฏํ คจฺฉนฺตีติ กูฏงฺคมาฯ กูฏํ สโมสรนฺตีติ กูฏสโมสรณาฯ กูฏสมุคฺฆาตาติ กูฏสฺส สมุคฺฆาเตนฯ อวิชฺชาสมุคฺฆาตาติ อรหตฺตมคฺเคน อวิชฺชาย สมุคฺฆาเตนฯ อปฺปมตฺตาติ สติยา อวิปฺปวาเส ฐิตา หุตฺวาฯ ปฐมํฯ

2. นขสิขสุตฺตวณฺณนา

[224] ทุติเย มนุสฺเสสุ ปจฺจาชายนฺตีติ เย มนุสฺสโลกโต จุตา มนุสฺเสสุ ชายนฺติ, เต เอวํ อปฺปกาติ อธิปฺปาโยฯ อญฺญตฺร มนุสฺเสหีติ เย ปน มนุสฺสโลกโต จุตา ฐเปตฺวา มนุสฺสโลกํ จตูสุ อปาเยสุ ปจฺจาชายนฺติ, เต มหาปถวิยํ ปํสุ วิย พหุตราฯ อิมสฺมิญฺจ สุตฺเต เทวาปิ มนุสฺเสเหว สงฺคหิตาฯ ตสฺมา ยถา มนุสฺเสสุ ชายนฺตา อปฺปกา, เอวํ เทเวสุปีติ เวทิตพฺพาฯ ทุติยํฯ

3. กุลสุตฺตวณฺณนา

[225] ตติเย สุปฺปธํสิยานีติ สุวิเหฐิยานิฯ กุมฺภตฺเถนเกหีติ เย ปรฆรํ ปวิสิตฺวา ทีปาโลเกน โอโลเกตฺวา ปรภณฺฑํ หริตุกามา ฆเฏ ทีปํ กตฺวา ปวิสนฺติ, เต กุมฺภตฺเถนกา นาม, เตหิ กุมฺภตฺเถนเกหิฯ สุปฺปธํสิโย โหติ อมนุสฺเสหีติ เมตฺตาภาวนารหิตํ ปํสุปิสาจกา วิธํสยนฺติ, ปเคว อุฬารา อมนุสฺสาฯ ภาวิตาติ วฑฺฒิตาฯ พหุลีกตาติ ปุนปฺปุนํ กตาฯ ยานีกตาติ ยุตฺตยานํ วิย กตาฯ วตฺถุกตาติ ปติฏฺฐานฏฺเฐน วตฺถุ วิย กตาฯ อนุฏฺฐิตาติ อธิฏฺฐิตา ฯ ปริจิตาติ สมนฺตโต จิตา สุวฑฺฒิตาฯ สุสมารทฺธาติ จิตฺเตน สุฏฺฐุ สมารทฺธาฯ ตติยํฯ

4. โอกฺขาสุตฺตวณฺณนา

[226] จตุตฺเถ โอกฺขาสตนฺติ มหามุขอุกฺขลีนํ สตํฯ ทานํ ทเทยฺยาติ ปณีตโภชนภริตานํ มหาอุกฺขลีนํ สตํ ทานํ ทเทยฺยฯ ‘‘อุกฺกาสต’’นฺติปิ ปาโฐ , ตสฺส ทณฺฑทีปิกาสตนฺติ อตฺโถฯ เอกาย ปน ทีปิกาย ยตฺตเก ฐาเน อาโลโก โหติ, ตโต สตคุณํ ฐานํ สตฺตหิ รตเนหิ ปูเรตฺวา ทานํ ทเทยฺยาติ อตฺโถฯ คทฺทุหนมตฺตนฺติ โคทุหนมตฺตํ, คาวิยา เอกวารํ อคฺคถนากฑฺฒนมตฺตนฺติ อตฺโถฯ คนฺธอูหนมตฺตํ วา, ทฺวีหิ องฺคุลีหิ คนฺธปิณฺฑํ คเหตฺวา เอกวารํ ฆายนมตฺตนฺติ อตฺโถฯ เอตฺตกมฺปิ หิ กาลํ โย ปน คพฺภปริเวณวิหารูปจาร ปริจฺเฉเทน วา จกฺกวาฬปริจฺเฉเทน วา อปริมาณาสุ โลกธาตูสุ วา สพฺพสตฺเตสุ หิตผรณํ เมตฺตจิตฺตํ ภาเวตุํ สกฺโกติ, อิทํ ตโต เอกทิวสํ ติกฺขตฺตุํ ทินฺนทานโต มหปฺผลตรํฯ จตุตฺถํฯ

5. สตฺติสุตฺตวณฺณนา

[227] ปญฺจเม ปฏิเลณิสฺสามีติอาทีสุ อคฺเค ปหริตฺวา กปฺปาสวฏฺฏิํ วิย นาเมนฺโต นิยฺยาสวฏฺฏิํ วิย จ เอกโต กตฺวา อลฺลิยาเปนฺโต ปฏิเลเณติ นามฯ มชฺเฌ ปหริตฺวา นาเมตฺวา ธาราย วา ปหริตฺวา ทฺเวปิ ธารา เอกโต อลฺลิยาเปนฺโต ปฏิโกฏฺเฏติ นามฯ กปฺปาสวฏฺฏนกรณียํ วิย ปวตฺเตนฺโต จิรกาลํ สํเวลฺลิตกิลญฺชํ ปสาเรตฺวา ปุน สํเวลฺเลนฺโต วิย จ ปฏิวฏฺเฏติ นามฯ ปญฺจมํฯ

6. ธนุคฺคหสุตฺตวณฺณนา

[228] ฉฏฺเฐ ทฬฺหธมฺมา ธนุคฺคหาติ ทฬฺหธนุโน อิสฺสาสาฯ ทฬฺหธนุ นาม ทฺวิสหสฺสถามํ วุจฺจติ, ทฺวิสหสฺสถามํ นาม ยสฺส อาโรปิตสฺส ชิยาพทฺโธ โลหสีสาทีนํ ภาโร ทณฺเฑ คเหตฺวา ยาว กณฺฑปฺปมาณา อุกฺขิตฺตสฺส ปถวิโต มุจฺจติฯ สุสิกฺขิตาติ ทสทฺวาทสวสฺสานิ อาจริยกุเล อุคฺคหิตสิปฺปาฯ กตหตฺถาติ โย สิปฺปเมว อุคฺคณฺหาติ, โส กตหตฺโถ น โหติ, อิเม ปน กตหตฺถา จิณฺณวสีภาวาฯ กตูปาสนาติ ราชกุลาทีสุ ทสฺสิตสิปฺปาฯ

ตสฺส ปุริสสฺส ชโวติ เอวรูโป อญฺโญ ปุริโส นาม น ภูตปุพฺโพ, โพธิสตฺตสฺเสว ปน ชวนหํสกาโล นาม อาสิฯ