อคณฺหนฺโต กิํ ปริวตฺเตสฺสติ? น อญฺญสฺส วเสน ปลิพุทฺโธว โหติ , กมฺมฏฺฐานํ มนสิกโรนฺโต ยถารุจิ คจฺฉติ, อิตโร วิย น พหุสํสโย โหติฯ เอกสฺมิํ คาเม วา วีถิยา วา อลภิตฺวา อญฺญตฺถ จรติฯ ตสฺมิมฺปิ อลภิตฺวา อญฺญตฺถ จรนฺโต มิสฺสโกทนํ สงฺกฑฺฒิตฺวา อมตํ วิย ปริภุญฺชิตฺวา คจฺฉติฯ

ปํสุกูลิกสฺเสว ลพฺภติ, โน อปํสุกูลิกสฺสฯ อปํสุกูลิโก หิ วสฺสาวาสิกํ ปริเยสนฺโต จรติ, น เสนาสนสปฺปายํ ปริเยสติฯ ปํสุกูลิโก ปน น วสฺสาวาสิกํ ปริเยสนฺโต จรติ, เสนาสนสปฺปายเมว ปริเยสติฯ เตจีวริกสฺเสว ลพฺภติ, น อิตรสฺสฯ อเตจีวริโก หิ พหุภณฺโฑ พหุปริกฺขาโร โหติ, เตนสฺส ผาสุวิหาโร นตฺถิฯ อปฺปิจฺฉาทีนญฺเจว ลพฺภติ, น อิตเรสนฺติฯ เตน วุตฺตํ – ‘‘อตฺตโน จ ทิฏฺฐธมฺมสุขวิหารํ สมฺปสฺสมาโน’’ติฯ ปญฺจมํฯ

6. โอวาทสุตฺตวณฺณนา

[149] ฉฏฺเฐ อหํ วาติ กสฺมา อาห? เถรํ อตฺตโน ฐาเน ฐปนตฺถํฯ กิํ สาริปุตฺตโมคฺคลฺลานา นตฺถีติ? อตฺถิฯ เอวํ ปนสฺส อโหสิ ‘‘อิเม น จิรํ ฐสฺสนฺติ, กสฺสโป ปน วีสวสฺสสตายุโก, โส มยิ ปรินิพฺพุเต สตฺตปณฺณิคุหายํ นิสีทิตฺวา ธมฺมวินยสงฺคหํ กตฺวา มม สาสนํ ปญฺจวสฺสสหสฺสปริมาณกาลปวตฺตนกํ กริสฺสติ, อตฺตโน ตํ ฐาเน ฐเปมิ, เอวํ ภิกฺขู กสฺสปสฺส สุสฺสูสิตพฺพํ มญฺญิสฺสนฺตี’’ติฯ ตสฺมา เอวมาหฯ ทุพฺพจาติ ทุกฺเขน วตฺตพฺพาฯ โทวจสฺสกรเณหีติ ทุพฺพจภาวกรเณหิฯ อปฺปทกฺขิณคฺคาหิโนติ อนุสาสนิํ สุตฺวา ปทกฺขิณํ น คณฺหนฺติ ยถานุสิฏฺฐํ น ปฏิปชฺชนฺติ, อปฺปฏิปชฺชนฺตา วามคาหิโน นาม ชาตาติ ทสฺเสติฯ อจฺจาวทนฺเตติ อติกฺกมฺม วทนฺเต, สุตปริยตฺติํ นิสฺสาย อติวิย วาทํ กโรนฺเตติ อตฺโถฯ โก พหุตรํ ภาสิสฺสตีติ ธมฺมํ กเถนฺโต โก พหุํ ภาสิสฺสติ, กิํ ตฺวํ, อุทาหุ อหนฺติ? โก สุนฺทรตรนฺติ, เอโก พหุํ ภาสนฺโต อสหิตํ อมธุรํ ภาสติ, เอโก สหิตํ มธุรํ, ตํ สนฺธายาห ‘‘โก สุนฺทรตร’’นฺติ? เอโก ปน พหุญฺจ สุนฺทรญฺจ กเถนฺโต จิรํ น ภาสติ, ลหุญฺเญว อุฏฺฐาติ, เอโก อทฺธานํ ปาเปติ, ตํ สนฺธายาห ‘‘โก จิรตร’’นฺติ? ฉฏฺฐํฯ

7. ทุติยโอวาทสุตฺตวณฺณนา

[150] สตฺตเม สทฺธาติ โอกปฺปนสทฺธาฯ วีริยนฺติ กายิกเจตสิกํ วีริยํฯ ปญฺญาติ กุสลธมฺมชานนปญฺญาฯ น สนฺติ ภิกฺขู โอวาทกาติ อิมสฺส ปุคฺคลสฺส โอวาทกา อนุสาสกา กลฺยาณมิตฺตา นตฺถีติ อิทํ, ภนฺเต, ปริหานนฺติ ทสฺเสติฯ สตฺตมํฯ

8. ตติยโอวาทสุตฺตวณฺณนา

[151] อฏฺฐเม ตถา หิ ปนาติ ปุพฺเพ โสวจสฺสตาย, เอตรหิ จ โทวจสฺสตาย การณปฏฺฐปเน นิปาโตฯ ตตฺราติ เตสุ เถเรสุฯ โก นามายํ ภิกฺขูติ โก นาโม อยํ ภิกฺขุ? กิํ ติสฺสตฺเถโร กิํ นาคตฺเถโรติ? ตตฺราติ ตสฺมิํ เอวํ สกฺกาเร กยิรมาเนฯ ตถตฺตายาติ ตถาภาวาย, อารญฺญิกาทิภาวายาติ อตฺโถฯ สพฺรหฺมจาริกาโมติ ‘‘อิเม มํ ปริวาเรตฺวา จรนฺตู’’ติ เอวํ กาเมติ อิจฺฉติ ปตฺเถตีติ สพฺรหฺมจาริกาโมฯ ตถตฺตายาติ ลาภสกฺการนิพฺพตฺตนตฺถายฯ พฺรหฺมจารุปทฺทเวนาติ โย สพฺรหฺมจารีนํ จตูสุ ปจฺจเยสุ อธิมตฺตจฺฉนฺทราโค อุปทฺทโวติ วุจฺจติ, เตน อุปทฺทุตาฯ อภิปตฺถนาติ อธิมตฺตปตฺถนาฯ พฺรหฺมจาริอภิปตฺถเนนาติ พฺรหฺมจารีนํ อธิมตฺตปตฺถนาสงฺขาเตน จตุปจฺจยภาเวนฯ อฏฺฐมํฯ

9. ฌานาภิญฺญสุตฺตวณฺณนา

[152] นวเม ยาวเทว อากงฺขามีติ ยาวเทว อิจฺฉามิฯ ยานิ ปน อิโต ปรํ วิวิจฺเจว กาเมหีติอาทินา นเยน จตฺตาริ รูปาวจรชฺฌานานิ, สพฺพโส รูปสญฺญานํ สมติกฺกมาติอาทินา นเยน จตสฺโส อรูปสมาปตฺติโย, สพฺพโส เนวสญฺญานาสญฺญายตนํ สมติกฺกมฺม สญฺญาเวทยิตนิโรธนฺติ เอวํ นิโรธสมาปตฺติ, อเนกวิหิตํ อิทฺธิวิธนฺติอาทินา นเยน ปญฺจ โลกิกาภิญฺญา จ วุตฺตาฯ ตตฺถ ยํ วตฺตพฺพํ สิยา, ตํ สพฺพํ อนุปทวณฺณนาย เจว ภาวนาวิธาเนน จ สทฺธิํ วิสุทฺธิมคฺเค (วิสุทฺธิ. 1.69) วิตฺถาริตเมวฯ ฉฬภิญฺญาย ปน อาสวานํ ขยาติ อาสวานํ ขเยนฯ อนาสวนฺติ อาสวานํ อปจฺจยภูตํฯ เจโตวิมุตฺตินฺติ อรหตฺตผลสมาธิํฯ ปญฺญาวิมุตฺตินฺติ อรหตฺตผลปญฺญํฯ นวมํฯ