3. อสฺสุสุตฺตวณฺณนา

[126] ตติเย กนฺทนฺตานนฺติ สสทฺทํ รุทมานานํฯ ปสฺสนฺนนฺติ สนฺทิตํ ปวตฺตํฯ จตูสุ มหาสมุทฺเทสูติ สิเนรุรสฺมีหิ ปริจฺฉินฺเนสุ จตูสุ มหาสมุทฺเทสุฯ สิเนรุสฺส หิ ปาจีนปสฺสํ รชตมยํ, ทกฺขิณปสฺสํ มณิมยํ, ปจฺฉิมปสฺสํ ผลิกมยํ, อุตฺตรปสฺสํ สุวณฺณมยํฯ ปุพฺพทกฺขิณปสฺเสหิ นิกฺขนฺตา รชตมณิรสฺมิโย เอกโต หุตฺวา มหาสมุทฺทปิฏฺเฐน คนฺตฺวา จกฺกวาฬปพฺพตํ อาหจฺจ ติฏฺฐนฺติ, ทกฺขิณปจฺฉิมปสฺเสหิ นิกฺขนฺตา มณิผลิกรสฺมิโย, ปจฺฉิมุตฺตรปสฺเสหิ นิกฺขนฺตา ผลิกสุวณฺณรสฺมิโย, อุตฺตรปาจีนปสฺเสหิ นิกฺขนฺตา สุวณฺณรชตรสฺมิโย เอกโต หุตฺวา มหาสมุทฺทปิฏฺเฐน คนฺตฺวา จกฺกวาฬปพฺพตํ อาหจฺจ ติฏฺฐนฺติฯ ตาสํ รสฺมีนํ อนฺตเรสุ จตฺตาโร มหาสมุทฺทา โหนฺติฯ เต สนฺธาย วุตฺตํ ‘‘จตูสุ มหาสมุทฺเทสู’’ติฯ ญาติพฺยสนนฺติอาทีสุ พฺยสนนฺติ วิอสนํ, วินาโสติ อตฺโถฯ ญาตีนํ พฺยสนํ ญาติพฺยสนํ, โภคานํ พฺยสนํ โภคพฺยสนํฯ โรโค ปน สยเมว อาโรคฺยํ วิยสติ วินาเสตีติ พฺยสนํ, โรโคว พฺยสนํ โรคพฺยสนํฯ ตติยํฯ

4. ขีรสุตฺตวณฺณนา

[127] จตุตฺเถ มาตุถญฺญนฺติ เอกนามิกาย มนุสฺสมาตุ ขีรํฯ อิเมสญฺหิ สตฺตานํ คณฺฑุปฺปาทกิปิลฺลิกาทีสุ วา มจฺฉกจฺฉปาทีสุ วา ปกฺขิชาเตสุ วา นิพฺพตฺตกาเล มาตุขีรเมว นตฺถิ, อชปสุมหิํสาทีสุ นิพฺพตฺตกาเล ขีรํ อตฺถิ, ตถา มนุสฺเสสุฯ ตตฺถ อชาทิกาเล จ มนุสฺเสสุ จาปิ ‘‘เทวี สุมนา ติสฺสา’’ติ เอวํ นานานามิกานํ กุจฺฉิยํ นิพฺพตฺตกาเล อคฺคเหตฺวา ติสฺสาติ เอกนามิกาย เอว มาตุ กุจฺฉิยํ นิพฺพตฺตกาเล ปีตํ ถญฺญํ จตูสุ มหาสมุทฺเทสุ อุทกโต พหุตรนฺติ เวทิตพฺพํฯ จตุตฺถํฯ