กสฺมา ปเนเต อวิทูเร จงฺกมิํสูติฯ ‘‘เทวทตฺโต สตฺถริ ปทุฏฺฐจิตฺโต อนตฺถมฺปิ กาตุํ อุปกฺกเมยฺยา’’ติ อารกฺขคฺคหณตฺถํฯ อถ เทวทตฺโต กสฺมา จงฺกมีติ? ‘‘อการโก อยํ, ยทิ การโก ภเวยฺย, น อิธ อาคจฺเฉยฺยา’’ติ อตฺตโน กตโทสปฏิจฺฉาทนตฺถํฯ กิํ ปน เทวทตฺโต ภควโต อนตฺถํ กาตุํ สมตฺโถ, ภควโต วา อารกฺขกิจฺจํ อตฺถีติ? นตฺถิฯ เตน วุตฺตํ ‘‘อฏฺฐานเมตํ, อานนฺท, อนวกาโส, ยํ ตถาคโต ปรูปกฺกเมน ปรินิพฺพาเยยฺยา’’ติ (จูฬว. 341)ฯ ภิกฺขู ปน สตฺถริ คารเวน อาคตาฯ เตเนว ภควา เอวํ วตฺวา ‘‘วิสฺสชฺเชหิ, อานนฺท, ภิกฺขุสงฺฆ’’นฺติ วิสฺสชฺชาเปสิฯ ปญฺจมํฯ

6. สคาถาสุตฺตวณฺณนา

[100] ฉฏฺเฐ คูโถ คูเถน สํสนฺทติ สเมตีติ สมุทฺทนฺตเร ชนปทนฺตเร จกฺกวาฬนฺตเร ฐิโตปิ วณฺเณนปิ คนฺเธนปิ รเสนปิ นานตฺตํ อนุปคจฺฉนฺโต สํสนฺทติ สเมติ, เอกสทิโสว โหติ นิรนฺตโรฯ เสเสสุปิ เอเสว นโยฯ อยํ ปน อนิฏฺฐอุปมา หีนชฺฌาสยานํ หีนอชฺฌาสยสฺส สริกฺขภาวทสฺสนตฺถํ อาหฏา, ขีราทิวิสิฏฺโฐปมา กลฺยาณชฺฌาสยานํ อชฺฌาสยสฺส สริกฺขภาวทสฺสนตฺถํฯ

สํสคฺคาติ ทสฺสนสวนสํสคฺคาทิวตฺถุเกน ตณฺหาสฺเนเหนฯ วนโถ ชาโตติ กิเลสวนํ ชาตํ ฯ อสํสคฺเคน ฉิชฺชตีติ เอกโต ฐานนิสชฺชาทีนิ อกโรนฺตสฺส อสํสคฺเคน อทสฺสเนน ฉิชฺชติฯ สาธุชีวีติ ปริสุทฺธชีวิตํ ชีวมาโนฯ สหาวเสติ สหวาสํ วเสยฺยฯ ฉฏฺฐํฯ