‘‘ตตฺถ กตมา อวิหิํสาธาตุ? อวิหิํสาปฏิสํยุตฺโต ตกฺโก…เป.… อยํ วุจฺจติ อวิหิํสาธาตุฯ ยา สตฺเตสุ กรุณา กรุณายนา กรุณายิตตฺตํ กรุณาเจโตวิมุตฺติ, อยํ วุจฺจติ อวิหิํสาธาตู’’ติ (วิภ. 182)ฯ

อิมํ อวิหิํสาธาตุํ ปฏิจฺจ วุตฺตนเยเนว อวิหิํสาสญฺญา นาม อุปฺปชฺชติฯ เสสํ สพฺพตฺถ วุตฺตานุสาเรเนว เวทิตพฺพํฯ ทุติยํฯ

3. คิญฺชกาวสถสุตฺตวณฺณนา

[97] ตติเย ธาตุํ, ภิกฺขเวติ อิโต ปฏฺฐาย อชฺฌาสยํ ธาตูติ ทีเปติฯ อุปฺปชฺชติ สญฺญาติ อชฺฌาสยํ ปฏิจฺจ สญฺญา อุปฺปชฺชติ, ทิฏฺฐิ อุปฺปชฺชติ, วิตกฺโก อุปฺปชฺชตีติฯ อิธาปิ ‘‘กจฺจาโน ปญฺหํ ปุจฺฉิสฺสตี’’ติ ตสฺส โอกาสทานตฺถํ เอตฺตาวตาว เทสนํ นิฏฺฐาเปสิฯ อสมฺมาสมฺพุทฺเธสูติ ฉสุ สตฺถาเรสุฯ สมฺมาสมฺพุทฺธาติ มยมสฺม สมฺมาสมฺพุทฺธาติฯ กิํ ปฏิจฺจ ปญฺญายตีติ กิสฺมิํ สติ โหตีติ? สตฺถารานํ อุปฺปนฺนํ ทิฏฺฐิํ ปุจฺฉติฯ อสมฺมาสมฺพุทฺเธสุ เตสุ สมฺมาสมฺพุทฺธา เอเตติ เอวํ อุปฺปนฺนํ ติตฺถิยสาวกานมฺปิ ทิฏฺฐิํ ปุจฺฉติเยวฯ

อิทานิ ยสฺมา เตสํ อวิชฺชาธาตุํ ปฏิจฺจ สา ทิฏฺฐิ โหติ, อวิชฺชาธาตุ จ นาม มหตี ธาตุ, ตสฺมา มหติํ ธาตุํ ปฏิจฺจ ตสฺสา อุปฺปตฺติํ ทีเปนฺโต มหตี โข เอสาติอาทิมาหฯ หีนํ, กจฺจาน, ธาตุํ ปฏิจฺจาติ หีนํ อชฺฌาสยํ ปฏิจฺจฯ ปณิธีติ จิตฺตฏฺฐปนํฯ สา ปเนสา อิตฺถิภาวํ วา มกฺกฏาทิติรจฺฉานภาวํ วา ปตฺเถนฺตสฺส อุปฺปชฺชติฯ หีโน ปุคฺคโลติ ยสฺเสเต หีนา ธมฺมา อุปฺปชฺชนฺติ, สพฺโพ โส ปุคฺคโลปิ หีโน นามฯ หีนา วาจาติ ยา ตสฺส วาจา, สาปิ หีนาฯ หีนํ อาจิกฺขตีติ โส อาจิกฺขนฺโตปิ หีนเมว อาจิกฺขติ, เทเสนฺโตปิ หีนเมว เทเสตีติ สพฺพปทานิ โยเชตพฺพานิฯ อุปปตฺตีติ ทฺเว อุปปตฺติโย ปฏิลาโภ จ นิพฺพตฺติ จฯ นิพฺพตฺติ หีนกุลาทิวเสน เวทิตพฺพา, ปฏิลาโภ จิตฺตุปฺปาทกฺขเณ หีนตฺติกวเสนฯ กถํ? ตสฺส หิ ปญฺจสุ นีจกุเลสุ อุปฺปชฺชนโต หีนา นิพฺพตฺติ, เวสฺสสุทฺทกุเลสุ อุปฺปชฺชนโต มชฺฌิมา, ขตฺติยพฺราหฺมณกุเลสุ อุปฺปชฺชนโต ปณีตาฯ