1.ธาตุนานตฺตสุตฺตวณฺณนา

[85] ธาตุสํยุตฺตสฺส ปฐเม นิสฺสตฺตฏฺฐสุญฺญตฏฺฐสงฺขาเตน สภาวฏฺเฐน ธาตูติ ลทฺธนามานํ ธมฺมานํ นานาสภาโว ธาตุนานตฺตํฯ จกฺขุธาตูติอาทีสุ จกฺขุปสาโท จกฺขุธาตุ, รูปารมฺมณํ รูปธาตุ, จกฺขุปสาทวตฺถุกํ จิตฺตํ จกฺขุวิญฺญาณธาตุฯ โสตปสาโท โสตธาตุ, สทฺทารมฺมณํ สทฺทธาตุ, โสตปสาทวตฺถุกํ จิตฺตํ โสตวิญฺญาณธาตุฯ ฆานปสาโท ฆานธาตุ, คนฺธารมฺมณํ คนฺธธาตุ, ฆานปสาทวตฺถุกํ จิตฺตํ ฆานวิญฺญาณธาตุฯ ชิวฺหาปสาโท ชิวฺหาธาตุ, รสารมฺมณํ รสธาตุ, ชิวฺหาปสาทวตฺถุกํ จิตฺตํ ชิวฺหาวิญฺญาณธาตุฯ กายปสาโท กายธาตุ, โผฏฺฐพฺพารมฺมณํ โผฏฺฐพฺพธาตุ, กายปสาทวตฺถุกํ จิตฺตํ กายวิญฺญาณธาตุฯ ติสฺโส มโนธาตุโย มโนธาตุ, เวทนาทโย ตโย ขนฺธา สุขุมรูปานิ นิพฺพานญฺจ ธมฺมธาตุ, สพฺพมฺปิ มโนวิญฺญาณํ มโนวิญฺญาณธาตูติฯ เอตฺถ จ โสฬส ธาตุโย กามาวจรา, อวสาเน ทฺเว จตุภูมิกาติฯ ปฐมํฯ

2. ผสฺสนานตฺตสุตฺตวณฺณนา

[86] ทุติเย อุปฺปชฺชติ ผสฺสนานตฺตนฺติ นานาสภาโว ผสฺโส อุปฺปชฺชติฯ ตตฺถ จกฺขุสมฺผสฺสาทโย จกฺขุวิญฺญาณาทิสมฺปยุตฺตา, มโนสมฺผสฺโส มโนทฺวาเร ปฐมชวนสมฺปยุตฺโต, ตสฺมาฯ มโนธาตุํ ปฏิจฺจาติ มโนทฺวาราวชฺชนํ กิริยามโนวิญฺญาณธาตุํ ปฏิจฺจ ปฐมชวนสมฺผสฺโส อุปฺปชฺชตีติ อยเมตฺถ อตฺโถฯ ทุติยํฯ

3. โนผสฺสนานตฺตสุตฺตวณฺณนา

[87] ตติเย โน มโนสมฺผสฺสํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ มโนธาตูติ มโนทฺวาเร ปฐมชวนสมฺปยุตฺตํ ผสฺสํ ปฏิจฺจ อาวชฺชนกิริยามโนวิญฺญาณธาตุ โน อุปฺปชฺชตีติ เอวมตฺโถ ทฏฺฐพฺโพฯ ตติยํฯ

4. เวทนานานตฺตสุตฺตวณฺณนา

[88] จตุตฺเถ จกฺขุสมฺผสฺสชา เวทนาติ สมฺปฏิจฺฉนมโนธาตุโต ปฏฺฐาย สพฺพาปิ ตสฺมิํ ทฺวาเร เวทนา วตฺเตยฺยุํ, นิพฺพตฺติผาสุกตฺถํ ปน อนนฺตรํ สมฺปฏิจฺฉนเวทนเมว คเหตุํ วฏฺฏตีติ วุตฺตํฯ มโนสมฺผสฺสํ ปฏิจฺจาติ มโนทฺวาเร อาวชฺชนสมฺผสฺสํ ปฏิจฺจ ปฐมชวนเวทนา, ปฐมชวนสมฺผสฺสํ ปฏิจฺจ ทุติยชวนเวทนาติ อยมธิปฺปาโยฯ จตุตฺถํฯ

5. ทุติยเวทนานานตฺตสุตฺตวณฺณนา

[89] ปญฺจเม ตติยจตุตฺเถสุ วุตฺตนยาว เอกโต กตฺวา เทสิตาติฯ อิติ ทุติยาทีสุ จตูสุ สุตฺเตสุ มโนธาตุํ มโนธาตูติ อคเหตฺวา มโนทฺวาราวชฺชนํ มโนธาตูติ คหิตํฯ สพฺพานิ เจตานิ ตถา ตถา กถิเต พุชฺฌนกานํ อชฺฌาสเยน เทสิตานิฯ อิโต ปเรสุปิ เอเสว นโยฯ ปญฺจมํฯ

6. พาหิรธาตุนานตฺตสุตฺตวณฺณนา

[90] ฉฏฺเฐ ปน ปญฺจ ธาตุโย กามาวจรา, ธมฺมธาตุ จตุภูมิกาติฯ ฉฏฺฐํฯ

7. สญฺญานานตฺตสุตฺตวณฺณนา

[91] สตฺตเม รูปธาตูติ อาปาเถ ปติตํ อตฺตโน วา ปรสฺส วา สาฏกเวฐนาทิวตฺถุกํ รูปารมฺมณํฯ รูปสญฺญาติ จกฺขุวิญฺญาณสมฺปยุตฺตา สญฺญาฯ รูปสงฺกปฺโปติ สมฺปฏิจฺฉนาทีหิ ตีหิ จิตฺเตหิ สมฺปยุตฺโต สงฺกปฺโปฯ รูปจฺฉนฺโทติ รูเป ฉนฺทิกตฏฺเฐน ฉนฺโทฯ รูปปริฬาโหติ รูเป อนุฑหนฏฺเฐน ปริฬาโหฯ รูปปริเยสนาติ ปริฬาเห อุปฺปนฺเน สนฺทิฏฺฐสมฺภตฺเต คเหตฺวา ตสฺส รูปสฺส ปฏิลาภตฺถาย ปริเยสนาฯ เอตฺถ จ สญฺญาสงฺกปฺปฉนฺทา เอกชวนวาเรปิ นานาชวนวาเรปิ ลพฺภนฺติ, ปริฬาหปริเยสนา ปน นานาชวนวาเรเยว ลพฺภนฺตีติฯ เอวํ โข, ภิกฺขเว, ธาตุนานตฺตนฺติ เอตฺถ จ เอวํ รูปาทินานาสภาวํ ธาตุํ ปฏิจฺจ รูปสญฺญาทินานาสภาวสญฺญา อุปฺปชฺชตีติ อิมินา นเยน อตฺโถ เวทิตพฺโพฯ สตฺตมํฯ