เมนู

อิตรปททฺวเยปิ เอเสว นโยฯ อุมฺมุชฺชนิมุชฺชนฺติ อุมฺมุชฺชนญฺจ นิมุชฺชนญฺจฯ ปลฺลงฺเกนาติ ปลฺลงฺกพนฺธเนนฯ กมถาติ นิสีทิตุํ วา คนฺตุํ วา สกฺโกถาติ ปุจฺฉติ? ปกฺขี สกุโณติ ปกฺขยุตฺโต สกุโณฯ อยเมตฺถ สงฺเขโป, วิตฺถารโต ปน อิมสฺส อิทฺธิวิธสฺส, อิโต ปเรสํ ทิพฺพโสตาทีนญฺจ วณฺณนานโย วิสุทฺธิมคฺเค วุตฺตนเยน เวทิตพฺโพติฯ

สนฺตา วิโมกฺขาติ องฺคสนฺตตาย เจว อารมฺมณสนฺตตาย จ สนฺตา อารุปฺปวิโมกฺขาฯ กาเยน ผุสิตฺวาติ นามกาเยน ผุสิตฺวา ปฏิลภิตฺวาฯ ปญฺญาวิมุตฺตา โข มยํ, อาวุโสติ, อาวุโส, มยํ นิชฺฌานกา สุกฺขวิปสฺสกา ปญฺญามตฺเตเนว วิมุตฺตาติ ทสฺเสติฯ อาชาเนยฺยาสิ วา ตฺวํ, อาวุโส สุสิม, น วา ตฺวํ อาชาเนยฺยาสีติ กสฺมา เอวมาหํสุ? เอวํ กิร เนสํ อโหสิ – ‘‘มยํ อิมสฺส อชฺฌาสยํ คเหตฺวา กเถตุํ น สกฺขิสฺสาม, ทสพลํ ปน ปุจฺฉิตฺวา นิกฺกงฺโข ภวิสฺสตี’’ติฯ ธมฺมฏฺฐิติญาณนฺติ วิปสฺสนาญาณํ, ตํ ปฐมตรํ อุปฺปชฺชติฯ นิพฺพาเน ญาณนฺติ วิปสฺสนาย จิณฺณนฺเต ปวตฺตมคฺคญาณํ, ตํ ปจฺฉา อุปฺปชฺชติฯ ตสฺมา ภควา เอวมาหฯ

อาชาเนยฺยาสิ วาติอาทิ กสฺมา วุตฺตํ? วินาปิ สมาธิํ เอวํ ญาณุปฺปตฺติทสฺสนตฺถํฯ อิทญฺหิ วุตฺตํ โหติ – สุสิม, มคฺโค วา ผลํ วา น สมาธินิสฺสนฺโท, น สมาธิอานิสํโส, น สมาธิสฺส นิปฺผตฺติ, วิปสฺสนาย ปเนโส นิสฺสนฺโท, วิปสฺสนาย อานิสํโส, วิปสฺสนาย นิปฺผตฺติ, ตสฺมา ชาเนยฺยาสิ วา ตฺวํ, น วา ตฺวํ ชาเนยฺยาสิ, อถ โข ธมฺมฏฺฐิติญาณํ ปุพฺเพ, ปจฺฉา นิพฺพาเน ญาณนฺติฯ

อิทานิสฺส ปฏิเวธภพฺพตํ ญตฺวา เตปริวฏฺฏํ ธมฺมเทสนํ เทเสนฺโต ตํ กิํ มญฺญสิ, สุสิม? รูปํ นิจฺจํ วา อนิจฺจํ วาติอาทิมาห? เต ปริวฏฺฏเทสนาวสาเน ปน เถโร อรหตฺตํ ปตฺโตฯ อิทานิสฺส อนุโยคํ อาโรเปนฺโต ชาติปจฺจยา ชรามรณนฺติ, สุสิม, ปสฺสสีติอาทิมาหฯ อปิ ปน ตฺวํ, สุสิมาติ อิทํ กสฺมา อารภิ? นิชฺฌานกานํ สุกฺขวิปสฺสกภิกฺขูนํ ปากฏกรณตฺถํฯ อยญฺเหตฺถ อธิปฺปาโย – น เกวลํ ตฺวเมว นิชฺฌานโก สุกฺขวิปสฺสโก, เอเตปิ ภิกฺขู เอวรูปาเยวาติฯ เสสํ สพฺพตฺถ ปากฏเมวาติฯ ทสมํฯ

มหาวคฺโค สตฺตโมฯ

8. สมณพฺราหฺมณวคฺโค

1. ชรามรณสุตฺตาทิวณฺณนา

[71-72] สมณพฺราหฺมณวคฺเค ชรามรณาทีสุ เอเกกปทวเสน เอเกกํ กตฺวา เอกาทส สุตฺตานิ วุตฺตานิ, ตานิ อุตฺตานตฺถาเนวาติฯ

สมณพฺราหฺมณวคฺโค อฏฺฐโมฯ

9. อนฺตรเปยฺยาลํ

1. สตฺถุสุตฺตาทิวณฺณนา

[73] อิโต ปรํ ‘‘สตฺถา ปริเยสิตพฺโพ’’ติอาทินยปฺปวตฺตา ทฺวาทส อนฺตรเปยฺยาลวคฺคา นาม โหนฺติฯ เต สพฺเพปิ ตถา ตถา พุชฺฌนกานํ เวเนยฺยปุคฺคลานํ อชฺฌาสยวเสน วุตฺตาฯ ตตฺถ สตฺถาติ พุทฺโธ วา โหตุ สาวโก วา, ยํ นิสฺสาย มคฺคญาณํ ลภติ, อยํ สตฺถา นาม, โส ปริเยสิตพฺโพฯ สิกฺขา กรณียาติ ติวิธาปิ สิกฺขา กาตพฺพาฯ โยคาทีสุ โยโคติ ปโยโคฯ ฉนฺโทติ กตฺตุกมฺยตากุสลจฺฉนฺโทฯ อุสฺโสฬฺหีติ สพฺพสหํ อธิมตฺตวีริยํฯ อปฺปฏิวานีติ อนิวตฺตนาฯ อาตปฺปนฺติ กิเลสตาปนวีริยเมวฯ สาตจฺจนฺติ สตตกิริยํฯ สตีติ ชรามรณาทิวเสน จตุสจฺจปริคฺคาหิกา สติฯ สมฺปชญฺญนฺติ ตาทิสเมว ญาณํฯ อปฺปมาโทติ สจฺจภาวนาย อปฺปมาโทฯ เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานเมวาติฯ

อนฺตรเปยฺยาโล นวโมฯ

นิทานสํยุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ