เมนู

สมฺมปฺปญฺญาย สุทิฏฺฐนฺติ สห วิปสฺสนาย มคฺคปญฺญาย สุฏฺฐุ ทิฏฺฐํฯ น จมฺหิ อรหนฺติ อนาคามิมคฺเค ฐิตตฺตา อรหํ น โหมีติ ทีเปติฯ ยํ ปนสฺส อิทานิ ‘‘ภวนิโรโธ นิพฺพาน’’นฺติ ญาณํ, ตํ เอกูนวีสติยา ปจฺจเวกฺขณญาเณหิ วิมุตฺตํ ปจฺจเวกฺขณญาณํฯ อุทปาโนติ วีสติํสหตฺถคมฺภีโร ปานียกูโปฯ อุทกวารโกติ อุทกอุสฺสิญฺจนวารโกฯ อุทกนฺติ หิ โข ญาณํ อสฺสาติ ตีเร ฐิตสฺส โอโลกยโต เอวํ ญาณํ ภเวยฺยฯ น จ กาเยน ผุสิตฺวาติ อุทกํ ปน นีหริตฺวา กาเยน ผุสิตฺวา วิหริตุํ น สกฺกุเณยฺยฯ อุทปาเน อุทกทสฺสนํ วิย หิ อนาคามิโน นิพฺพานทสฺสนํ, ฆมฺมาภิตตฺตปุริโส วิย อนาคามี, อุทกวารโก วิย อรหตฺตมคฺโค, ยถา ฆมฺมาภิตตฺตปุริโส อุทปาเน อุทกํ ปสฺสติฯ เอวํ อนาคามี ปจฺจเวกฺขณญาเณน ‘‘อุปริ อรหตฺตผลสมโย นาม อตฺถี’’ติ ชานาติฯ ยถา ปน โส ปุริโส อุทกวารกสฺส นตฺถิตาย อุทกํ นีหริตฺวา กาเยน ผุสิตุํ น ลภติ, เอวํ อนาคามี อรหตฺตมคฺคสฺส นตฺถิตาย นิพฺพานํ อารมฺมณํ กตฺวา อรหตฺตผลสมาปตฺติํ อปฺเปตฺวา นิสีทิตุํ น ลภติฯ อฏฺฐมํฯ

9. อุปยนฺติสุตฺตวณฺณนา

[69] นวเม อุปยนฺโตติ อุทกวฑฺฒนสมเย อุปริ คจฺฉนฺโตฯ มหานทิโยติ คงฺคายมุนาทิกา มหาสริตาโยฯ อุปยาเปตีติ อุปริ ยาเปติ, วฑฺเฒติ ปูเรตีติ อตฺโถฯ อวิชฺชา อุปยนฺตีติ อวิชฺชา อุปริ คจฺฉนฺตี สงฺขารานํ ปจฺจโย ภวิตุํ สกฺกุณนฺตีฯ สงฺขาเร อุปยาเปตีติ สงฺขาเร อุปริ ยาเปติ วฑฺเฒติฯ เอวํ สพฺพปเทสุ อตฺโถ เวทิตพฺโพฯ อปยนฺโตติ อปคจฺฉนฺโต โอสรนฺโตฯ อวิชฺชา อปยนฺตีติ อวิชฺชา อปคจฺฉมานา โอสรมานา อุปริ สงฺขารานํ ปจฺจโย ภวิตุํ น สกฺกุณนฺตีติ อตฺโถฯ สงฺขาเร อปยาเปตีติ สงฺขาเร อปคจฺฉาเปติฯ เอส นโย สพฺพปเทสุฯ นวมํฯ

10. สุสิมสุตฺตวณฺณนา

[70] ทสเม ครุกโตติ สพฺเพหิ เทวมนุสฺเสหิ ปาสาณจฺฉตฺตํ วิย จิตฺเตน ครุกโตฯ มานิโตติ มเนน ปิยายิโตฯ ปูชิโตติ จตุปจฺจยปูชาย ปูชิโตฯ อปจิโตติ นีจวุตฺติกรเณน อปจิโตฯ สตฺถารญฺหิ ทิสฺวา มนุสฺสา หตฺถิกฺขนฺธาทีหิ โอตรนฺติ มคฺคํ เทนฺติ, อํสกูฏโต สาฏกํ อปเนนฺติ, อาสนโต วุฏฺฐหนฺติ วนฺทนฺติฯ เอวํ โส เตหิ อปจิโต นาม โหติฯ สุสิโมติ เอวํนามโก เวทงฺเคสุ กุสโล ปณฺฑิตปริพฺพาชโกฯ เอหิ ตฺวนฺติ เตสํ กิร เอตทโหสิ – ‘‘สมโณ โคตโม น ชาติโคตฺตาทีนิ อาคมฺม ลาภคฺคปฺปตฺโต ชาโต, กวิเสฏฺโฐ ปเนส อุตฺตมกวิตาย สาวกานํ คนฺถํ พนฺธิตฺวา เทติ, ตํ เต อุคฺคณฺหิตฺวา อุปฏฺฐากานํ อุปนิสินฺนกถมฺปิ อนุโมทนมฺปิ สรภญฺญมฺปีติ เอวมาทีนิ กเถนฺติ, เต เตสํ ปสนฺนา ลาภํ อุปสํหรนฺติฯ สเจ มยํ ยํ สมโณ โคตโม ชานาติ, ตโต โถกํ ชาเนยฺยาม, อตฺตโน สมยํ ตตฺถ ปกฺขิปิตฺวา มยมฺปิ อุปฏฺฐากานํ กเถยฺยาม, ตโต เอเตหิ ลาภิตรา ภเวยฺยามฯ โก นุ โข สมณสฺส โคตมสฺส สนฺติเก ปพฺพชิตฺวา ขิปฺปเมว อุคฺคณฺหิตุํ สกฺขิสฺสตี’’ติฯ เต เอวํ จินฺเตตฺวา ‘‘สุสิโม ปฏิพโล’’ติ ทิสฺวา ตํ อุปสงฺกมิตฺวา เอวมาหํสุฯ

เยนายสฺมา อานนฺโท เตนุปสงฺกมีติ กสฺมา อุปสงฺกมิ? เอวํ กิรสฺส อโหสิ, ‘‘กสฺส นุ โข สนฺติกํ คนฺตฺวา อหํ อิมํ ธมฺมํ ขิปฺปํ ลทฺธุํ สกฺขิสฺสามี’’ติ? ตโต จินฺเตสิ – ‘‘สมโณ โคตโม ครุ เตชุสฺสโท นิยมมนุยุตฺโต, น สกฺกา อกาเล อุปสงฺกมิตุํ, อญฺเญปิ พหู ขตฺติยาทโย สมณํ โคตมํ อุปสงฺกมนฺติ, ตสฺมิมฺปิ สมเย น สกฺกา อุปสงฺกมิตุํฯ สาวเกสุปิสฺส สาริปุตฺโต มหาปญฺโญ วิปสฺสนาลกฺขณมฺหิ เอตทคฺเค ฐปิโต, มหาโมคฺคลฺลาโน สมาธิลกฺขณสฺมิํ เอตทคฺเค ฐปิโต, มหากสฺสโป ธุตงฺคธเรสุ อนุรุทฺโธ ทิพฺพจกฺขุเกสุ, ปุณฺโณ มนฺตาณิปุตฺโต ธมฺมกถิเกสุ, อุปาลิตฺเถโร วินยธเรสุ เอตทคฺเค ฐปิโต, อยํ ปน อานนฺโท พหุสฺสุโต ติปิฏกธโร, สตฺถาปิสฺส ตตฺถ ตตฺถ กถิตํ ธมฺมํ อาหริตฺวา กเถติ, ปญฺจสุ ฐาเนสุ เอตทคฺเค ฐปิโต, อฏฺฐนฺนํ วรานํ ลาภี, จตูหิ อจฺฉริยพฺภุตธมฺเมหิ สมนฺนาคโต, ตสฺส สมีปํ คโต ขิปฺปํ ธมฺมํ ลทฺธุํ สกฺขิสฺสามี’’ติฯ ตสฺมา เยนายสฺมา อานนฺโท เตนุปสงฺกมิฯ