สมฺมปฺปญฺญาย สุทิฏฺฐนฺติ สห วิปสฺสนาย มคฺคปญฺญาย สุฏฺฐุ ทิฏฺฐํฯ น จมฺหิ อรหนฺติ อนาคามิมคฺเค ฐิตตฺตา อรหํ น โหมีติ ทีเปติฯ ยํ ปนสฺส อิทานิ ‘‘ภวนิโรโธ นิพฺพาน’’นฺติ ญาณํ, ตํ เอกูนวีสติยา ปจฺจเวกฺขณญาเณหิ วิมุตฺตํ ปจฺจเวกฺขณญาณํฯ อุทปาโนติ วีสติํสหตฺถคมฺภีโร ปานียกูโปฯ อุทกวารโกติ อุทกอุสฺสิญฺจนวารโกฯ อุทกนฺติ หิ โข ญาณํ อสฺสาติ ตีเร ฐิตสฺส โอโลกยโต เอวํ ญาณํ ภเวยฺยฯ น จ กาเยน ผุสิตฺวาติ อุทกํ ปน นีหริตฺวา กาเยน ผุสิตฺวา วิหริตุํ น สกฺกุเณยฺยฯ อุทปาเน อุทกทสฺสนํ วิย หิ อนาคามิโน นิพฺพานทสฺสนํ, ฆมฺมาภิตตฺตปุริโส วิย อนาคามี, อุทกวารโก วิย อรหตฺตมคฺโค, ยถา ฆมฺมาภิตตฺตปุริโส อุทปาเน อุทกํ ปสฺสติฯ เอวํ อนาคามี ปจฺจเวกฺขณญาเณน ‘‘อุปริ อรหตฺตผลสมโย นาม อตฺถี’’ติ ชานาติฯ ยถา ปน โส ปุริโส อุทกวารกสฺส นตฺถิตาย อุทกํ นีหริตฺวา กาเยน ผุสิตุํ น ลภติ, เอวํ อนาคามี อรหตฺตมคฺคสฺส นตฺถิตาย นิพฺพานํ อารมฺมณํ กตฺวา อรหตฺตผลสมาปตฺติํ อปฺเปตฺวา นิสีทิตุํ น ลภติฯ อฏฺฐมํฯ

9. อุปยนฺติสุตฺตวณฺณนา

[69] นวเม อุปยนฺโตติ อุทกวฑฺฒนสมเย อุปริ คจฺฉนฺโตฯ มหานทิโยติ คงฺคายมุนาทิกา มหาสริตาโยฯ อุปยาเปตีติ อุปริ ยาเปติ, วฑฺเฒติ ปูเรตีติ อตฺโถฯ อวิชฺชา อุปยนฺตีติ อวิชฺชา อุปริ คจฺฉนฺตี สงฺขารานํ ปจฺจโย ภวิตุํ สกฺกุณนฺตีฯ สงฺขาเร อุปยาเปตีติ สงฺขาเร อุปริ ยาเปติ วฑฺเฒติฯ เอวํ สพฺพปเทสุ อตฺโถ เวทิตพฺโพฯ อปยนฺโตติ อปคจฺฉนฺโต โอสรนฺโตฯ อวิชฺชา อปยนฺตีติ อวิชฺชา อปคจฺฉมานา โอสรมานา อุปริ สงฺขารานํ ปจฺจโย ภวิตุํ น สกฺกุณนฺตีติ อตฺโถฯ สงฺขาเร อปยาเปตีติ สงฺขาเร อปคจฺฉาเปติฯ เอส นโย สพฺพปเทสุฯ นวมํฯ