เมนู

7-9. อุฑฺฑิตสุตฺตาทิวณฺณนา

[67] สตฺตเม ตณฺหาย อุฑฺฑิโตติ ตณฺหาย อุลฺลงฺฆิโตฯ จกฺขุญฺหิ ตณฺหารชฺชุนา อาวุนิตฺวา รูปนาคทนฺเต อุฑฺฑิตํ, โสตาทีนิ สทฺทาทีสูติ ตณฺหาย อุฑฺฑิโต โลโกฯ มจฺจุนา ปิหิโตติ อนนฺตเร อตฺตภาเว กตํ กมฺมํ น ทูรํ เอกจิตฺตนฺตรํ, พลวติยา ปน มารณนฺติกเวทนาย ปพฺพเตน วิย โอตฺถฏตฺตา สตฺตา ตํ น พุชฺฌนฺตีติ ‘‘มจฺจุนา ปิหิโต โลโก’’ติ วุตฺตํฯ สตฺตมํฯ

[68] อฏฺฐเม สฺเวว ปญฺโห เทวตาย เหฏฺฐุปริยายวเสน ปุจฺฉิโตฯ อฏฺฐมํฯ

[69] นวเม สพฺพํ อุตฺตานเมวฯ นวมํฯ

10. โลกสุตฺตวณฺณนา

[70] ทสเม กิสฺมิํ โลโก สมุปฺปนฺโนติ กิสฺมิํ อุปฺปนฺเน โลโก อุปฺปนฺโนติ ปุจฺฉติฯ ฉสูติ ฉสุ อชฺฌตฺติเกสุ อายตเนสุ อุปฺปนฺเนสุ อุปฺปนฺโนติ วุจฺจติฯ ฉสุ กุพฺพตีติ เตสุเยว ฉสุ สนฺถวํ กโรติฯ อุปาทายาติ ตานิเยว จ อุปาทาย อาคมฺม ปฏิจฺจ ปวตฺตติฯ วิหญฺญตีติ เตสุเยว ฉสุ วิหญฺญติ ปีฬิยติฯ อิติ อชฺฌตฺติกายตนวเสน อยํ ปญฺโห อาคโต, อชฺฌตฺติกพาหิรานํ ปน วเสน อาหริตุํ วฏฺฏติฯ ฉสุ หิ อชฺฌตฺติกายตเนสุ อุปฺปนฺเนสุ อยํ อุปฺปนฺโน นาม โหติ, ฉสุ พาหิเรสุ สนฺถวํ กโรติ, ฉนฺนํ อชฺฌตฺติกานํ อุปาทาย ฉสุ พาหิเรสุ วิหญฺญตีติฯ ทสมํฯ

อทฺธวคฺโค สตฺตโมฯ

8. เฉตฺวาวคฺโค

1. เฉตฺวาสุตฺตวณฺณนา

[71] เฉตฺวาวคฺคสฺส ปฐเม เฉตฺวาติ วธิตฺวาฯ สุขํ เสตีติ โกธปริฬาเหน อปริทยฺหมานตฺตา สุขํ สยติฯ น โสจตีติ โกธวินาเสน วินฏฺฐโทมนสฺสตฺตา น โสจติฯ วิสมูลสฺสาติ ทุกฺขวิปากสฺส มธุรคฺคสฺสาติ กุทฺธสฺส ปฏิกุชฺฌิตฺวา, อกฺกุฏฺฐสฺส ปจฺจกฺโกสิตฺวา, ปหฏสฺส จ ปฏิปหริตฺวา สุขํ อุปฺปชฺชติ, ตํ สนฺธาย มธุรคฺโคติ วุตฺโตฯ อิมสฺมิํ หิ ฐาเน ปริโยสานํ อคฺคนฺติ วุตฺตํฯ อริยาติ พุทฺธาทโยฯ ปฐมํฯ

2. รถสุตฺตวณฺณนา

[72] ทุติเย ปญฺญายติ เอเตนาติ ปญฺญาณํฯ ธโช รถสฺสาติ มหนฺตสฺมิํ หิ สงฺคามสีเส ทูรโตว ธชํ ทิสฺวา ‘‘อสุกรญฺโญ นาม อยํ รโถ’’ติ รโถ ปากโฏ โหติฯ เตน วุตฺตํ ‘‘ธโช รถสฺส ปญฺญาณ’’นฺติฯ อคฺคิปิ ทูรโตว ธูเมน ปญฺญายติฯ โจฬรฏฺฐํ ปณฺฑุรฏฺฐนฺติ เอวํ รฏฺฐมฺปิ รญฺญา ปญฺญายติฯ จกฺกวตฺติรญฺโญ ธีตาปิ ปน อิตฺถี ‘‘อสุกสฺส นาม ภริยา’’ติ ภตฺตารํ ปตฺวาว ปญฺญายติฯ ตสฺมา ธูโม ปญฺญาณมคฺคิโนติอาทิ วุตฺตํฯ ทุติยํฯ

3. วิตฺตสุตฺตวณฺณนา

[73] ตติเย สทฺธีธ วิตฺตนฺติ ยสฺมา สทฺโธ สทฺธาย มุตฺตมณิอาทีนิปิ วิตฺตานิ ลภติ, ติสฺโสปิ กุลสมฺปทา, ฉ กามสคฺคานิ, นว พฺรหฺมโลเก ปตฺวา ปริโยสาเน อมตมหานิพฺพานทสฺสนมฺปิ ลภติ, ตสฺมา มณิมุตฺตาทีหิ วิตฺเตหิ สทฺธาวิตฺตเมว เสฏฺฐํฯ ธมฺโมติ ทสกุสลกมฺมปโถฯ สุขมาวหตีติ สพฺพมฺปิ สาสวานาสวํ อสํกิลิฏฺฐสุขํ อาวหติฯ สาทุตรนฺติ โลกสฺมิํ โลณมฺพิลาทีนํ สพฺพรสานํ สจฺจเมว มธุรตรํฯ สจฺจสฺมิํ หิ ฐิตา สีฆเวคํ นทิมฺปิ นิวตฺเตนฺติ, วิสมฺปิ นิมฺมทฺเทนฺติ, อคฺคิมฺปิ ปฏิพาหนฺติ, เทวมฺปิ วสฺสาเปนฺติ, ตสฺมา ตํ สพฺพรสานํ มธุรตรนฺติ วุตฺตํฯ ปญฺญาชีวิํ ชีวิตมาหุ เสฏฺฐนฺติ โย ปญฺญาชีวี คหฏฺโฐ สมาโน ปญฺจสุ สีเลสุ ปติฏฺฐาย สลากภตฺตาทีนิ ปฏฺฐเปตฺวา ปญฺญาย ชีวติ, ปพฺพชิโต วา ปน ธมฺเมน อุปฺปนฺเน ปจฺจเย ‘‘อิทมตฺถ’’นฺติ ปจฺจเวกฺขิตฺวา ปริภุญฺชนฺโต กมฺมฏฺฐานํ อาทาย วิปสฺสนํ ปฏฺฐเปตฺวา อริยผลาธิคมวเสน ปญฺญาย ชีวติ, ตํ ปญฺญาชีวิํ ปุคฺคลํ เสฏฺฐํ ชีวิตํ ชีวตีติ อาหุฯ ตติยํฯ