เมนู

สมฺปราเย จ สุคฺคตีติ, ‘‘เอเต สคฺคา’’ติ เอวํ วุตฺตสมฺปราเย สุคติฯ อุภินฺนมฺปิ วา เอเตสํ ตโต จวิตฺวา ปุน สมฺปราเยปิ ทุคฺคติสุคติเยว โหตีติฯ นวมํฯ

10. ฆฏีการสุตฺตวณฺณนา

[50] ทสเม อุปปนฺนาเสติ นิพฺพตฺติวเสน อุปคตาฯ วิมุตฺตาติ อวิหาพฺรหฺมโลกสฺมิํ อุปปตฺติสมนนฺตรเมว อรหตฺตผลวิมุตฺติยา วิมุตฺตาฯ มานุสํ เทหนฺติ อิธ ปญฺโจรมฺภาคิยสํโยชนานิ เอว วุตฺตานิฯ ทิพฺพโยคนฺติ ปญฺจ อุทฺธมฺภาคิยสํโยชนานิฯ อุปจฺจคุนฺติ อติกฺกมิํสุฯ อุปโกติอาทีนิ เตสํ เถรานํ นามานิฯ กุสลี ภาสสี เตสนฺติ, ‘‘กุสล’’นฺติ อิทํ วจนํ อิมสฺส อตฺถีติ กุสลี, เตสํ เถรานํ ตฺวํ กุสลํ อนวชฺชํ ภาสสิ, โถเมสิ ปสํสสิ , ปณฺฑิโตสิ เทวปุตฺตาติ วทติฯ ตํ เต ธมฺมํ อิธญฺญายาติ เต เถรา ตํ ธมฺมํ อิธ ตุมฺหากํ สาสเน ชานิตฺวาฯ คมฺภีรนฺติ คมฺภีรตฺถํฯ พฺรหฺมจารี นิรามิโสติ นิรามิสพฺรหฺมจารี นาม อนาคามี, อนาคามี อโหสินฺติ อตฺโถฯ อหุวาติ อโหสิฯ สคาเมยฺโยติ เอกคามวาสีฯ ปริโยสานคาถา สงฺคีติกาเรหิ ฐปิตาติฯ ทสมํฯ

อาทิตฺตวคฺโค ปญฺจโมฯ

6. ชราวคฺโค

1. ชราสุตฺตวณฺณนา

[51] ชราวคฺคสฺส ปฐเม สาธูติ ลทฺธกํ ภทฺทกํฯ สีลํ ยาว ชราติ อิมินา อิทํ ทสฺเสติ – ยถา มุตฺตามณิรตฺตวตฺถาทีนิ อาภรณานิ ตรุณกาเลเยว โสภนฺติ, ชราชิณฺณกาเล ตานิ ธาเรนฺโต ‘‘อยํ อชฺชาปิ พาลภาวํ ปตฺเถติ, อุมฺมตฺตโก มญฺเญ’’ติ วตฺตพฺพตํ อาปชฺชติ , น เอวํ สีลํฯ สีลญฺหิ นิจฺจกาลํ โสภติฯ พาลกาเลปิ หิ สีลํ รกฺขนฺตํ ‘‘กิํ อิมสฺส สีเลนา’’ติ? วตฺตาโร นตฺถิฯ มชฺฌิมกาเลปิ มหลฺลกกาเลปีติฯ

สทฺธา สาธุ ปติฏฺฐิตาติ หตฺถาฬวกจิตฺตคหปติอาทีนํ วิย มคฺเคน อาคตา ปติฏฺฐิตสทฺธา นาม สาธุฯ ปญฺญา นรานํ รตนนฺติ เอตฺถ จิตฺตีกตฏฺฐาทีหิ รตนํ เวทิตพฺพํฯ วุตฺตญฺเหตํ –

‘‘ยทิ จิตฺตีกตนฺติ รตนํ, นนุ ภควา จิตฺตีกโต ปุริสสีโห, เย จ โลเก จิตฺตีกตา, เตสํ จิตฺตีกโต ภควาฯ ยทิ รติกรนฺติ รตนํ, นนุ ภควา รติกโร ปุริสสีโห, ตสฺส วจเนน จรนฺตา ฌานรติสุเขน อภิรมนฺติฯ ยทิ อตุลฺยนฺติ รตนํ, นนุ ภควา อตุโล ปุริสสีโหฯ น หิ สกฺกา ตุเลตุํ คุเณหิ คุณปารมิํ คโตฯ ยทิ ทุลฺลภนฺติ รตนํ, นนุ ภควา ทุลฺลโภ ปุริสสีโหฯ ยทิ อโนมสตฺตปริโภคนฺติ รตนํ, นนุ ภควา อโนโม สีเลน สมาธินา ปญฺญาย วิมุตฺติยา วิมุตฺติญาณทสฺสเนนา’’ติฯ

อิธ ปน ทุลฺลภปาตุภาวฏฺเฐน ปญฺญา ‘‘รตน’’นฺติ วุตฺตํฯ ปุญฺญนฺติ ปุญฺญเจตนา, สา หิ อรูปตฺตา ปริหริตุํ น สกฺกาติฯ ปฐมํฯ

2. อชรสาสุตฺตวณฺณนา

[52] ทุติเย อชรสาติ อชีรเณน, อวิปตฺติยาติ อตฺโถฯ สีลญฺหิ อวิปนฺนเมว สาธุ โหติ, วิปนฺนสีลํ อาจริยุปชฺฌายาทโยปิ น สงฺคณฺหนฺติ, คตคตฏฺฐาเน นิทฺธมิตพฺโพว โหตีติฯ ทุติยํฯ

3. มิตฺตสุตฺตวณฺณนา

[53] ตติเย สตฺโถติ สทฺธิํจโร, ชงฺฆสตฺโถ วา สกฏสตฺโถ วาฯ มิตฺตนฺติ โรเค อุปฺปนฺเน ปาฏงฺกิยา วา อญฺเญน วา ยาเนน หริตฺวา เขมนฺตสมฺปาปเนน มิตฺตํฯ สเก ฆเรติ อตฺตโน เคเห ฯ ตถารูเป โรเค ชาเต ปุตฺตภริยาทโย ชิคุจฺฉนฺติ, มาตา ปน อสุจิมฺปิ จนฺทนํ วิย มญฺญติฯ ตสฺมา สา สเก ฆเร มิตฺตํฯ สหาโย อตฺถชาตสฺสาติ อุปฺปนฺนกิจฺจสฺส โย ตํ กิจฺจํ วหติ นิตฺถรติ, โส กิจฺเจสุ สห อยนภาเวน สหาโย มิตฺตํ, สุราปานาทิสหายา ปน น มิตฺตาฯ สมฺปรายิกนฺติ สมฺปรายหิตํฯ ตติยํฯ