อถสฺส ตโต ปฏฺฐาย สกลสรีรโต มํสานิ ฉิชฺชิตฺวา ฉิชฺชิตฺวา ปตนฺติ, ยูสํ ปคฺฆรติ, มหาเวทนา วตฺตนฺติฯ ยํ ยํ รจฺฉํ นิสฺสาย สยติ, สพฺพรตฺติํ มหารเวน รวติฯ ตสฺส การุญฺญปริเทวิตสทฺเทน สกลวีถิยํ มนุสฺสา สพฺพรตฺติํ นิทฺทํ น ลภนฺติฯ ตสฺส ตโต ปฏฺฐาย สุขสยิเต ปโพเธตีติ สุปฺปพุทฺโธตฺเวว นามํ อุทปาทิฯ อถาปเรน สมเยน ภควติ ราชคหํ สมฺปตฺเต นาครา สตฺถารํ นิมนฺเตตฺวา นครมชฺเฌ มหามณฺฑปํ กตฺวา ทานํ อทํสุฯ สุปฺปพุทฺโธปิ กุฏฺฐี คนฺตฺวา ทานคฺคมณฺฑปสฺส อวิทูเร นิสีทิฯ นาครา พุทฺธปฺปมุขํ ภิกฺขุสงฺฆํ ปณีเตน ขาทนีเยน โภชนีเยน ปริวิสนฺตา ตสฺสาปิ ยาคุภตฺตํ อทํสุฯ ตสฺส ปณีตโภชนํ ภุตฺตสฺส จิตฺตํ เอกคฺคํ อโหสิฯ สตฺถา ภตฺตกิจฺจาวสาเน อนุโมทนํ กตฺวา สจฺจานิ ทีเปสิ, สุปฺปพุทฺโธ นิสินฺนฏฺฐาเน นิสินฺโนว เทสนานุสาเรน ญาณํ เปเสตฺวา โสตาปตฺติผเล ปติฏฺฐิโตฯ สตฺถา อุฏฺฐาย วิหารํ คโตฯ โสปิ จุมฺพฏํ อารุยฺห กปาลมาทาย ทณฺฑโมลุพฺภ อตฺตโน วสนฏฺฐานํ คจฺฉนฺโต วิพฺภนฺตาย คาวิยา ชีวิตา โวโรปิโต มตฺติกปาติํ ภินฺทิตฺวา สุวณฺณปาติํ ปฏิลภนฺโต วิย ทุติยจิตฺตวาเร เทวโลเก นิพฺพตฺโต อตฺตโน ปุญฺญํ นิสฺสาย อญฺเญ เทเว อติกฺกมฺม วิโรจิตฺถฯ ตํ การณํ ทสฺเสนฺโต สกฺโก เทวานมินฺโท เอโส โข มาริสาติอาทิมาหฯ

สทฺธาติ มคฺเคนาคตสทฺธาฯ สีลญฺจ ยสฺส กลฺยาณนฺติ กลฺยาณสีลํ นาม อริยสาวกสฺส อริยกนฺตสีลํ วุจฺจติฯ ตตฺถ กิญฺจาปิ อริยสาวกสฺส เอกสีลมฺปิ อกนฺตํ นาม นตฺถิ, อิมสฺมิํ ปนตฺเถ ภวนฺตเรปิ อปฺปหีนํ ปญฺจสีลํ อธิปฺเปตํฯ จตุตฺถํฯ

5. รามเณยฺยกสุตฺตวณฺณนา

[261] ปญฺจเม อารามเจตฺยาติ อารามเจติยานิฯ วนเจตฺยาติ วนเจติยานิฯ อุภยตฺถาปิ จิตฺตีกตฏฺเฐน เจตฺยํ เวทิตพฺพํฯ มนุสฺสรามเณยฺยสฺสาติ มนุสฺสรมณียภาวสฺสฯ อิทานิ มนุสฺสรมณียกวเสน ภูมิรมณียกํ ทสฺเสนฺโต คาเม วาติอาทิมาหฯ ปญฺจมํฯ

6. ยชมานสุตฺตวณฺณนา

[262] ฉฏฺเฐ ยชมานานนฺติ ยชนฺตานํฯ ตทา กิร องฺคมคธวาสิกา มนุสฺสา อนุสํวจฺฉรํ สปฺปิมธุผาณิตาทีสุ อคฺคํ คเหตฺวา เอกสฺมิํ ฐาเน ทารูนํ สฏฺฐิมตฺเต สกฏภาเร ราสิํ กตฺวา อคฺคิํ ทตฺวา ปชฺชลิตกาเล ‘‘มหาพฺรหฺมุโน ยชามา’’ติ ตํ สพฺพํ ปกฺขิปนฺติฯ ‘‘เอกวารํ ปกฺขิตฺตํ สหสฺสคุณผลํ เทตี’’ติ เนสํ ลทฺธิฯ สกฺโก เทวราชา ‘‘สพฺเพปิเม สพฺพอคฺคานิ คเหตฺวา ‘มหาพฺรหฺมุโน ยชามา’ติ อคฺคิมฺหิ ฌาเปนฺติฯ อผลํ กโรนฺติ, มยิ ปสฺสนฺเต มา นสฺสนฺตุ, ยถา พุทฺธสฺส เจว สงฺฆสฺส จ ทตฺวา พหุํ ปุญฺญํ ปสวนฺติ, เอวํ กริสฺสามี’’ติ ทารุราสิํ ชลาเปตฺวา โอโลเกนฺเตสุ มนุสฺเสสุ ปุณฺณมทิวเส พฺรหฺมตฺตภาวํ มาเปตฺวา มหาชนสฺส ปสฺสนฺตสฺเสว จนฺทมณฺฑลํ ภินฺทิตฺวา นิกฺขนฺโต วิย อโหสิฯ มหาชโน ทิสฺวา ‘‘อิมํ ยญฺญํ ปฏิคฺคเหตุํ มหาพฺรหฺมา อาคจฺฉตี’’ติ ชณฺณุเกหิ ภูมิยํ ปติฏฺฐาย, อญฺชลิํ ปคฺคยฺห นมสฺสมาโน อฏฺฐาสิฯ พฺราหฺมณา อาหํสุ ‘‘ตุมฺเห ‘มยํ ตกฺเกน กเถมา’ติ มญฺญถ, อิทานิ ปสฺสถ, อยํ โว พฺรหฺมา สหตฺถา ยญฺญํ ปฏิคฺคเหตุํ อาคจฺฉตี’’ติฯ สกฺโก อาคนฺตฺวา ทารุจิตกมตฺถเก อากาเส ฐตฺวา ‘‘กสฺสายํ สกฺกาโร’’ติ ปุจฺฉิ? ตุมฺหากํ, ภนฺเต, ปฏิคฺคณฺหถ โน ยญฺญนฺติฯ เตน หิ อาคจฺฉถ, มา ตุลํ ฉฑฺเฑตฺวา หตฺเถน ตุลยิตฺถ, อยํ สตฺถา ธุรวิหาเร วสติ, ตํ ปุจฺฉิสฺสาม ‘‘กสฺส ทินฺนํ มหปฺผลํ โหตี’’ติ ? อุภยรฏฺฐวาสิโน คเหตฺวา สตฺถุ สนฺติกํ คนฺตฺวา ปุจฺฉนฺโต เอวมาหฯ

ตตฺถ ปุญฺญเปกฺขานนฺติ ปุญฺญํ อิจฺฉนฺตานํ ปุญฺญตฺถิกานํฯ โอปธิกํ ปุญฺญนฺติ อุปธิวิปากํ ปุญฺญํฯ สงฺเฆ ทินฺนํ มหปฺผลนฺติ อริยสงฺเฆ ทินฺนํ วิปฺผารวนฺตํ โหติฯ เทสนาวสาเน จตุราสีติปาณสหสฺสานิ อมตปานํ ปิวิํสุฯ ตโต ปฏฺฐาย มนุสฺสา สพฺพานิ อคฺคทานานิ ภิกฺขุสงฺฆสฺส อทํสุฯ ฉฏฺฐํฯ