2. นนฺทติสุตฺตวณฺณนา

[12] ทุติเย นนฺทตีติ ตุสฺสติ อตฺตมโน โหติฯ ปุตฺติมาติ พหุปุตฺโตฯ ตสฺส หิ เอกจฺเจ ปุตฺตา กสิกมฺมํ กตฺวา ธญฺญสฺส โกฏฺเฐ ปูเรนฺติ, เอกจฺเจ วณิชฺชํ กตฺวา หิรญฺญสุวณฺณํ อาหรนฺติ, เอกจฺเจ ราชานํ อุปฏฺฐหิตฺวา ยานวาหนคามนิคมาทีนิ ลภนฺติฯ อถ เตสํ อานุภาวสงฺขาตํ สิริํ อนุภวมานา มาตา วา ปิตา วา นนฺทติฯ ฉณทิวสาทีสุ วา มณฺฑิตปสาธิเต ปุตฺเต สมฺปตฺติํ อนุภวมาเน ทิสฺวา นนฺทตีติ, ‘‘นนฺทติ ปุตฺเตหิ ปุตฺติมา’’ติ อาหฯ โคหิ ตเถวาติ ยถา ปุตฺติมา ปุตฺเตหิ, ตถา โคสามิโกปิ สมฺปนฺนํ โคมณฺฑลํ ทิสฺวา คาโว นิสฺสาย โครสสมฺปตฺติํ อนุภวมาโน โคหิ นนฺทติฯ อุปธี หิ นรสฺส นนฺทนาติ, เอตฺถ อุปธีติ จตฺตาโร อุปธี – กามูปธิ, ขนฺธูปธิ, กิเลสูปธิ, อภิสงฺขารูปธีติฯ กามาปิ หิ ‘‘ยํ ปญฺจ กามคุเณ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ สุขํ โสมนสฺสํ, อยํ กามานํ อสฺสาโท’’ติ (ม. นิ. 1.166) เอวํ วุตฺตสฺส สุขสฺส อธิฏฺฐานภาวโต ‘‘อุปธิยติ เอตฺถ สุข’’นฺติ อิมินา วจนตฺเถน อุปธีติ วุจฺจติฯ ขนฺธาปิ ขนฺธมูลกสฺส ทุกฺขสฺส อธิฏฺฐานภาวโต, กิเลสาปิ อปายทุกฺขสฺส อธิฏฺฐานภาวโต, อภิสงฺขาราปิ ภวทุกฺขสฺส อธิฏฺฐานภาวโตติฯ อิธ ปน กามูปธิ อธิปฺเปโตฯ ปญฺจ หิ กามคุณา เตภูมิกาทิปาสาท-อุฬารสยน-วตฺถาลงฺการ-นาฏกปริวาราทิวเสน ปจฺจุปฏฺฐิตา ปีติโสมนสฺสํ อุปสํหรมานา นรํ นนฺทยนฺติฯ ตสฺมา ยถา ปุตฺตา จ คาโว จ, เอวํ อิเมปิ อุปธี หิ นรสฺส นนฺทนาติ เวทิตพฺพาฯ น หิ โส นนฺทติ โย นิรูปธีติ โย กามคุณสมฺปตฺติรหิโต ทลิทฺโท ทุลฺลภฆาสจฺฉาทโน , น หิ โส นนฺทติฯ เอวรูโป มนุสฺสเปโต จ มนุสฺสเนรยิโก จ กิํ นนฺทิสฺสติ ภควาติ อาหฯ

อิทํ สุตฺวา สตฺถา จินฺเตสิ – ‘‘อยํ เทวตา โสกวตฺถุเมว นนฺทวตฺถุํ กโรติ, โสกวตฺถุภาวมสฺสา ทีเปสฺสามี’’ติ ผเลน ผลํ ปาเตนฺโต วิย ตาเยว อุปมาย ตสฺสา วาทํ ภินฺทนฺโต ตเมว คาถํ ปริวตฺเตตฺวา โสจตีติ อาหฯ