วสฺสคณนาปิ ปเนตฺถ เอวํ เวทิตพฺพา – ยเถว หิ สตํ สตสหสฺสานิ โกฏิ โหติ, เอวํ สตํ สตสหสฺสโกฏิโย ปโกฏิ นาม โหติ, สตํ สตสหสฺสปโกฏิโย โกฏิปโกฏิ นาม, สตํ สตสหสฺสโกฏิปโกฏิโย นหุตํ, สตํ สตสหสฺสนหุตานิ นินฺนหุตํ, สตํ สตสหสฺสนินฺนหุตานิ เอกํ อพฺพุทํ, ตโต วีสติคุณํ นิรพฺพุทํฯ เอเสว นโย สพฺพตฺถาติฯ ทสมํฯ

ปฐโม วคฺโคฯ

2. ทุติยวคฺโค

1. สนงฺกุมารสุตฺตวณฺณนา

[182] ทุติยวคฺคสฺส ปฐเม สปฺปินีตีเรติ สปฺปินีนามิกาย นทิยา ตีเรฯ สนงฺกุมาโรติ โส กิร ปญฺจสิขกุมารกกาเล ฌานํ ภาเวตฺวา พฺรหฺมโลเก นิพฺพตฺโต กุมารกวณฺเณเนว วิจรติฯ เตน นํ ‘‘กุมาโร’’ติ สญฺชานนฺติ, โปราณกตฺตา ปน ‘‘สนงฺกุมาโร’’ติ วุจฺจติฯ ชเนตสฺมินฺติ ชนิตสฺมิํ, ปชายาติ อตฺโถฯ เย โคตฺตปฏิสาริโนติ เย ชเนตสฺมิํ โคตฺตํ ปฏิสรนฺติ เตสุ โลเก โคตฺตปฏิสารีสุ ขตฺติโย เสฏฺโฐฯ วิชฺชาจรณสมฺปนฺโนติ ภยเภรวสุตฺตปริยาเยน (ม. นิ. 1.34 อาทโย) ปุพฺเพนิวาสาทีหิ วา ตีหิ, อมฺพฏฺฐสุตฺตปริยาเยน (ที. นิ. 1.278 อาทโย) วิปสฺสนาญาณํ มโนมยิทฺธิ ฉ อภิญฺญาโยติ อิมาหิ วา อฏฺฐหิ วิชฺชาหิ, สีเลสุ ปริปูรการิตา อินฺทฺริเยสุ คุตฺตทฺวารตา โภชเน มตฺตญฺญุตา ชาคริยานุโยโค สตฺต สทฺธมฺมา จตฺตาริ รูปาวจรชฺฌานานีติ เอวํ ปนฺนรสธมฺมเภเทน จรเณน จ สมนฺนาคโตฯ โส เสฏฺโฐ เทวมานุเสติ โส ขีณาสวพฺราหฺมโณ เทเวสุ จ มนุสฺเสสุ จ เสฏฺโฐ อุตฺตโมติฯ ปฐมํฯ

2. เทวทตฺตสุตฺตวณฺณนา

[183] ทุติเย อจิรปกฺกนฺเตติ สงฺฆํ ภินฺทิตฺวา นจิรสฺเสว เวฬุวนโต คยาสีสํ คเตฯ อสฺสตรินฺติ คทฺรภสฺส วฬวาย ชาตํฯ ทุติยํฯ

3. อนฺธกวินฺทสุตฺตวณฺณนา

[184] ตติเย อนฺธกวินฺทนฺติ เอวํนามกํ คามํฯ อุปสงฺกมีติ ‘‘สตฺถา อิทานิปิ วีริยํ กโรติ ปธานมนุยุญฺชติ, คจฺฉามิสฺส สนฺติเก ฐตฺวา สาสนานุจฺฉวิกํ วีริยปฏิสํยุตฺตํ คาถํ วกฺขามี’’ติ อุปสงฺกมิฯ

ปนฺตานีติ ชนตํ อติกฺกมิตฺวา มนุสฺสานํ อนุปจาเร ฐิตานิฯ สํโยชนวิปฺปโมกฺขาติ ตานิ จ เสนาสนานิ เสวมาโน น จีวราทีนํ อตฺถาย เสเวยฺย, อถ โข ทสสํโยชนวิปฺปโมกฺขตฺถาย จเรยฺยฯ สงฺเฆ วเสติ เตสุ เสนาสเนสุ รติํ อลภนฺโต อุปฏฺฐากาทีนํ จิตฺตานุรกฺขณตฺถํ คทฺรภปิฏฺเฐ รชํ วิย อุปฺปตนฺโต อรญฺเญ อจริตฺวา สงฺฆมชฺเฌ วเสยฺยฯ รกฺขิตตฺโต สตีมาติ ตตฺถ จ วสนฺโต สควจณฺโฑ โคโณ วิย สพฺรหฺมจาริโน อวิชฺฌนฺโต อฆฏฺเฏนฺโต รกฺขิตตฺโต สติปฏฺฐานปรายโณ หุตฺวา วเสยฺยฯ

อิทานิ สงฺเฆ วสมานสฺส ภิกฺขุโน ภิกฺขาจารวตฺตํ อาจิกฺขนฺโต กุลากุลนฺติอาทิมาหฯ ตตฺถ ปิณฺฑิกาย จรนฺโตติ ปิณฺฑตฺถาย จรมาโนฯ เสเวถ ปนฺตานิ เสนาสนานีติ สงฺฆมชฺฌํ โอตริตฺวา วสมาโนปิ ธุรปริเวเณ ตาลนาฬิเกรอาทีนิ โรเปตฺวา อุปฏฺฐากาทิสํสฏฺโฐ น วเสยฺย, จิตฺตกลฺลตํ ปน ชเนตฺวา จิตฺตํ หาเสตฺวา โตเสตฺวา ปุน ปนฺตเสนาสเน วเสยฺยาติ อรญฺญสฺเสว วณฺณํ กเถติฯ ภยาติ วฏฺฏภยโตฯ อภเยติ นิพฺพาเนฯ วิมุตฺโตติ อธิมุตฺโต หุตฺวา วเสยฺยฯ

ยตฺถ เภรวาติ ยสฺมิํ ฐาเน ภยชนกา สวิญฺญาณกา สีหพฺยคฺฆาทโย, อวิญฺญาณกา รตฺติภาเค ขาณุวลฺลิอาทโย พหู อตฺถิฯ สรีสปาติ ทีฆชาติกาทิสรีสปาฯ นิสีทิ ตตฺถ ภิกฺขูติ ตาทิเส ฐาเน ภิกฺขุ นิสินฺโนฯ อิมินา อิทํ ทีเปติ – ภควา ยถา ตุมฺเห เอตรหิ ตตฺรฏฺฐกเภรวารมฺมณานิ เจว สรีสเป จ วิชฺชุนิจฺฉารณาทีนิ จ อมนสิกตฺวา นิสินฺนา, เอวเมวํ ปธานมนุยุตฺตา ภิกฺขู นิสีทนฺตีติฯ

ชาตุ เม ทิฏฺฐนฺติ เอกํเสน มยา ทิฏฺฐํฯ