6. พฺรหฺมโลกสุตฺตวณฺณนา

[177] ฉฏฺเฐ ปจฺเจกํ ทฺวารพาหนฺติ เอเกโก เอเกกํ ทฺวารพาหํ นิสฺสาย ทฺวารปาลา วิย อฏฺฐํสุฯ อิทฺโธติ ฌานสุเขน สมิทฺโธฯ ผีโตติ อภิญฺญาปุปฺเผหิ สุปุปฺผิโตฯ อนธิวาเสนฺโตติ อสหนฺโตฯ เอตทโวจาติ เอเตสํ นิมฺมิตพฺรหฺมานํ มชฺเฌ นิสินฺโน เอตํ ‘‘ปสฺสสิ เม’’ติอาทิวจนํ อโวจฯ

ตโย สุปณฺณาติ คาถาย ปญฺจสตาติ สตปทํ รูปวเสน วา ปนฺติวเสน วา โยเชตพฺพํฯ รูปวเสน ตาว ตโย สุปณฺณาติ ตีณิ สุปณฺณรูปสตานิฯ จตุโร จ หํสาติ จตฺตาริหํสรูปสตานิฯ พุคฺฆีนิสา ปญฺจสตาติ พฺยคฺฆสทิสา เอกจฺเจ มิคา พฺยคฺฆีนิสา นาม, เตสํ พฺยคฺฆีนิสารูปกานํ ปญฺจสตานิ, ปนฺติวเสน ตโย สุปณฺณาติ ตีณิ สุปณฺณปนฺติสตานิ, จตุโร หํสาติ จตฺตาริ หํสปนฺติสตานิฯ พฺยคฺฆีนิสา ปญฺจสตาติ ปญฺจ พฺยคฺฆีนิสา ปนฺติสตานิฯ ฌายิโนติ ฌายิสฺส มยฺหํ วิมาเน อยํ วิภูตีติ ทสฺเสติฯ โอภาสยนฺติ โอภาสยมานํฯ อุตฺตรสฺสํ ทิสายนฺติ ตํ กิร กนกวิมานํ เตสํ มหาพฺรหฺมานํ ฐิตฏฺฐานโต อุตฺตรทิสายํ โหติฯ ตสฺมา เอวมาหฯ อยํ ปนสฺส อธิปฺปาโย – เอวรูเป กนกวิมาเน วสนฺโต อหํ กสฺส อญฺญสฺส อุปฏฺฐานํ คมิสฺสามีติฯ รูเป รณํ ทิสฺวาติ รูปมฺหิ ชาติชราภงฺคสงฺขาตํ โทสํ ทิสฺวาฯ สทา ปเวธิตนฺติ สีตาทีหิ จ นิจฺจํ ปเวธิตํ จลิตํ ฆฏฺฏิตํ รูปํ ทิสฺวาฯ ตสฺมา น รูเป รมติ สุเมโธติ ยสฺมา รูเป รณํ ปสฺสติ, สทา ปเวธิตญฺจ รูปํ ปสฺสติ, ตสฺมา สุเมโธ สุนฺทรปญฺโญ โส สตฺถา รูเป น รมตีติฯ ฉฏฺฐํฯ

7. โกกาลิกสุตฺตวณฺณนา

[178] สตฺตเม อปฺปเมยฺยํ ปมินนฺโตติ อปฺปเมยฺยํ ขีณาสวปุคฺคลํ ‘‘เอตฺตกํ สีลํ, เอตฺตโก สมาธิ, เอตฺตกา ปญฺญา’’ติ เอวํ มินนฺโตฯ โกธวิทฺวา วิกปฺปเยติ โก อิธ วิทฺวา เมธาวี วิกปฺเปยฺย, ขีณาสโวว ขีณาสวํ มินนฺโต กปฺเปยฺยาติ ทีเปติฯ นิวุตํ ตํ มญฺเญติ โย ปน ปุถุชฺชโน ตํ ปเมตุํ อารภติ, ตํ นิวุตํ อวกุชฺชปญฺญํ มญฺญามีติฯ สตฺตมํฯ

8. กตโมทกติสฺสสุตฺตวณฺณนา

[179] อฏฺฐเม อกิสฺสวนฺติ กิสฺสวา วุจฺจติ ปญฺญา, นิปฺปญฺโญติ อตฺโถฯ อฏฺฐมํฯ

9. ตุรูพฺรหฺมสุตฺตวณฺณนา

[180] นวเม อาพาธิโกติ ‘‘สาสปมตฺตีหิ ปีฬกาหี’’ติอาทินา นเยน อนนฺตรสุตฺเต อาคเตน อาพาเธน อาพาธิโกฯ พาฬฺหคิลาโนติ อธิมตฺตคิลาโนฯ ตุรูติ โกกาลิกสฺส อุปชฺฌาโย ตุรุตฺเถโร นาม อนาคามิผลํ ปตฺวา พฺรหฺมโลเก นิพฺพตฺโตฯ โส ภูมฏฺฐกเทวตา อาทิํ กตฺวา, ‘‘อยุตฺตํ โกกาลิเกน กตํ อคฺคสาวเก อนฺติมวตฺถุนา อพฺภาจิกฺขนฺเตนา’’ติ ปรมฺปราย พฺรหฺมโลกสมฺปตฺตํ โกกาลิกสฺส ปาปกมฺมํ สุตฺวา – ‘‘มา มยฺหํ ปสฺสนฺตสฺเสว วราโก นสฺสิ, โอวทิสฺสามิ นํ เถเรสุ จิตฺตปสาทตฺถายา’’ติ อาคนฺตฺวา ตสฺส ปุรโต อฏฺฐาสิฯ ตํ สนฺธาย วุตฺตํ ‘‘ตุรู ปจฺเจกพฺรหฺมา’’ติฯ เปสลาติ ปิยสีลาฯ โกสิ ตฺวํ, อาวุโสติ นิปนฺนโกว กพรกฺขีนิ อุมฺมีเลตฺวา เอวมาหฯ ปสฺส ยาวญฺจ เตติ ปสฺส ยตฺตกํ ตยา อปรทฺธํ, อตฺตโน นลาเฏ มหาคณฺฑํ อปสฺสนฺโต สาสปมตฺตาย ปีฬกาย มํ โจเทตพฺพํ มญฺญสีติ อาหฯ

อถ นํ ‘‘อทิฏฺฐิปฺปตฺโต อยํ วราโก, คิลวิโส วิย กสฺสจิ วจนํ น กริสฺสตี’’ติ ญตฺวา ปุริสสฺส หีติอาทิมาหฯ ตตฺถ กุฐารีติ กุฐาริสทิสา ผรุสา วาจาฯ ฉินฺทตีติ กุสลมูลสงฺขาเต มูเลเยว นิกนฺตติฯ นินฺทิยนฺติ นินฺทิตพฺพํ ทุสฺสีลปุคฺคลํฯ ปสํสตีติ อุตฺตมตฺเถ สมฺภาเวตฺวา ขีณาสโวติ วทติฯ ตํ วา นินฺทติ โย ปสํสิโยติ , โย วา ปสํสิตพฺโพ ขีณาสโว, ตํ อนฺติมวตฺถุนา โจเทนฺโต ‘‘ทุสฺสีโล อย’’นฺติ วทติฯ วจินาติ มุเขน โส กลินฺติ, โส ตํ อปราธํ มุเขน วิจินาติ นามฯ กลินา เตนาติ เตน อปราเธน สุขํ น วินฺทติฯ นินฺทิยปสํสาย หิ ปสํสิยนินฺทาย จ สมโกว วิปาโกฯ

สพฺพสฺสาปิ สหาปิ อตฺตนาติ สพฺเพน สเกนปิ อตฺตนาปิ สทฺธิํ โย อกฺเขสุ ธนปราชโย นาม, อยํ อปฺปมตฺตโก อปราโธฯ