เมนู

5. ภิกฺขุนีสํยุตฺตํ

1. อาฬวิกาสุตฺตวณฺณนา

[162] ภิกฺขุนีสํยุตฺตสฺส ปฐเม อาฬวิกาติ อาฬวิยํ ชาตา อาฬวินครโตเยว จ นิกฺขมฺม ปพฺพชิตาฯ อนฺธวนนฺติ กสฺสปสมฺมาสมฺพุทฺธสฺส เจติเย นวกมฺมตฺถาย ธนํ สมาทเปตฺวา อาคจฺฉนฺตสฺส ยโสธรสฺส นาม ธมฺมภาณกสฺส อริยปุคฺคลสฺส อกฺขีนิ อุปฺปาเฏตฺวา ตตฺเถว อกฺขิเภทปฺปตฺเตหิ ปญฺจหิ โจรสเตหิ นิวุตฺถตฺตา ตโต ปฏฺฐาย ‘‘อนฺธวน’’นฺติ สงฺขํ คตํ วนํฯ ตํ กิร สาวตฺถิโต ทกฺขิณปสฺเส คาวุตมตฺเต โหติ ราชารกฺขาย คุตฺตํฯ ตตฺถ ปวิเวกกามา ภิกฺขู จ ภิกฺขุนิโย จ คจฺฉนฺติฯ ตสฺมา อยมฺปิ กายวิเวกตฺถินี เยน ตํ วนํ, เตนุปสงฺกมิฯ นิสฺสรณนฺติ นิพฺพานํฯ ปญฺญายาติ ปจฺจเวกฺขณญาเณนฯ น ตฺวํ ชานาสิ ตํ ปทนฺติ ตฺวํ เอตํ นิพฺพานปทํ วา นิพฺพานคามิมคฺคปทํ วา น ชานาสิฯ สตฺติสูลูปมาติ วินิวิชฺฌนตฺเถน สตฺติสูลสทิสาฯ ขนฺธาสํ อธิกุฏฺฏนาติ ขนฺธา เตสํ อธิกุฏฺฏนภณฺฑิกาฯ ปฐมํฯ

2. โสมาสุตฺตวณฺณนา

[163] ทุติเย ฐานนฺติ อรหตฺตํฯ ทุรภิสมฺภวนฺติ ทุปฺปสหํฯ ทฺวงฺคุลปญฺญายาติ ปริตฺตปญฺญายฯ ยสฺมา วา ทฺวีหิ องฺคุเลหิ กปฺปาสวฏฺฏิํ คเหตฺวา สุตฺตํ กนฺตนฺติ, ตสฺมา อิตฺถี ‘‘ทฺวงฺคุลปญฺญา’’ติ วุจฺจติฯ ญาณมฺหิ วตฺตมานมฺหีติ ผลสมาปตฺติญาเณ ปวตฺตมาเนฯ ธมฺมํ วิปสฺสโตติ จตุสจฺจธมฺมํ วิปสฺสนฺตสฺส, ปุพฺพภาเค วา วิปสฺสนาย อารมฺมณภูตํ ขนฺธปญฺจกเมวฯ กิญฺจิ วา ปน อญฺญสฺมีติ อญฺญํ วา กิญฺจิ ‘‘อหํ อสฺมี’’ติ ตณฺหามานทิฏฺฐิวเสน ยสฺส สิยาฯ ทุติยํฯ

3. กิสาโคตมีสุตฺตวณฺณนา

[164] ตติเย กิสาโคตมีติ อปฺปมํสโลหิตตาย กิสา, โคตมีติ ปนสฺสา นามํฯ ปุพฺเพ กิร สาวตฺถิยํ เอกสฺมิํ กุเล อสีติโกฏิธนํ สพฺพํ องฺคาราว ชาตํฯ กุฏุมฺพิโก องฺคารชาตานิ อนีหริตฺวา – ‘‘อวสฺสํ โกจิ ปุญฺญวา ภวิสฺสติ, ตสฺส ปุญฺเญน ปุน ปากติกํ ภวิสฺสตี’’ติ สุวณฺณหิรญฺญสฺส จาฏิโย ปูเรตฺวา อาปเณ ฐเปตฺวา สมีเป นิสีทิฯ อเถกา ทุคฺคตกุลสฺส ธีตา – ‘‘อฑฺฒมาสกํ คเหตฺวา ทารุสากํ อาหริสฺสามี’’ติ วีถิํ คตา ตํ ทิสฺวา กุฏุมฺพิกํ อาห – ‘‘อาปเณ ตาว ธนํ เอตฺตกํ, เคเห กิตฺตกํ ภวิสฺสตี’’ติฯ กิํ ทิสฺวา อมฺม เอวํ กเถสีติ? อิมํ หิรญฺญสุวณฺณนฺติฯ โส ‘‘ปุญฺญวตี เอสา ภวิสฺสตี’’ติ ตสฺสา วสนฏฺฐานํ ปุจฺฉิตฺวา อาปเณ ภณฺฑํ ปฏิสาเมตฺวา ตสฺสา มาตาปิตโร อุปสงฺกมิตฺวา เอวมาห – ‘‘อมฺหากํ เคเห วยปฺปตฺโต ทารโก อตฺถิ, ตสฺเสตํ ทาริกํ เทถา’’ติฯ กิํ สามิ ทุคฺคเตหิ สทฺธิํ เกฬิํ กโรสีติ? มิตฺตสนฺถโว นาม ทุคฺคเตหิปิ สทฺธิํ โหติ, เทถ นํ, กุฏุมฺพสามินี ภวิสฺสตีติ นํ คเหตฺวา ฆรํ อาเนสิฯ สา สํวาสมนฺวาย ปุตฺตํ วิชาตาฯ ปุตฺโต ปทสา อาหิณฺฑนกาเล กาลมกาสิฯ สา ทุคฺคตกุเล อุปฺปชฺชิตฺวา มหากุลํ คนฺตฺวาปิ ‘‘ปุตฺตวินาสํ ปตฺตามฺหี’’ติ อุปฺปนฺนพลวโสกา ปุตฺตสฺส สรีรกิจฺจํ วาเรตฺวา ตํ มตกเฬวรํ อาทาย นคเร วิปฺปลปนฺตี จรติฯ

เอกทิวสํ มหติยา พุทฺธวีถิยา ทสพลสฺส สนฺติกํ คนฺตฺวา – ‘‘ปุตฺตสฺส เม อโรคภาวตฺถาย เภสชฺชํ เทถ ภควา’’ติ อาหฯ คจฺฉ สาวตฺถิํ อาหิณฺฑิตฺวา ยสฺมิํ เคเห มตปุพฺโพ นตฺถิ, ตโต สิทฺธตฺถกํ อาหร, ปุตฺตสฺส เต เภสชฺชํ ภวิสฺสตีติฯ สา นครํ ปวิสิตฺวา ธุรเคหโต ปฏฺฐาย ภควตา วุตฺตนเยน คนฺตฺวา สิทฺธตฺถกํ ยาจนฺตี ฆเร ฆเร, ‘‘กุโต ตฺวํ เอวรูปํ ฆรํ ปสฺสิสฺสสี’’ติ วุตฺตา กติปยานิ เคหานิ อาหิณฺฑิตฺวา – ‘‘สพฺเพสมฺปิ กิรายํ ธมฺมตา, น มยฺหํ ปุตฺตสฺเสวา’’ติ สาลายํ ฉวํ ฉฑฺเฑตฺวา ปพฺพชฺชํ ยาจิฯ สตฺถา ‘‘อิมํ ปพฺพาเชตู’’ติ ภิกฺขุนิอุปสฺสยํ เปเสสิฯ สา ขุรคฺเคเยว อรหตฺตํ ปาปุณิฯ อิมํ เถริํ สนฺธาย ‘‘อถ โข กิสาโคตมี’’ติ วุตฺตํฯ

เอกมาสีติ เอกา อาสิฯ รุทมฺมุขีติ รุทมานมุขี วิยฯ อจฺจนฺตํ มตปุตฺตามฺหีติ เอตฺถ อนฺตํ อตีตํ อจฺจนฺตํ, ภาวนปุํสกเมตํฯ อิทํ วุตฺตํ โหติ – ยถา ปุตฺตมรณํ อนฺตํ อตีตํ โหติ, เอวํ มตปุตฺตา อหํ, อิทานิ มม ปุน ปุตฺตมรณํ นาม นตฺถิฯ