เมนู

7. ฉผสฺสายตนสุตฺตวณฺณนา

[153] สตฺตเม ผสฺสายตนานนฺติ สญฺชาติสโมสรณฏฺเฐน ฉทฺวาริกสฺส ผสฺสสฺส อายตนานํฯ ภยเภรวํ สทฺทนฺติ เมฆทุนฺทุภิอสนิปาตสทฺทสทิสํ ภยชนกํ สทฺทํฯ ปถวี มญฺเญ อุนฺทฺรียตีติ อยํ มหาปถวี ปฏปฏสทฺทํ กุรุมานา วิย อโหสิฯ เอตฺถ โลโก วิมุจฺฉิโตติ เอเตสุ ฉสุ อารมฺมเณสุ โลโก อธิมุจฺฉิโตฯ มารเธยฺยนฺติ มารสฺส ฐานภูตํ เตภูมกวฏฺฏํฯ สตฺตมํฯ

8. ปิณฺฑสุตฺตวณฺณนา

[154] อฏฺฐเม ปาหุนกานิ ภวนฺตีติ ตถารูเป นกฺขตฺเต ตตฺถ ตตฺถ เปเสตพฺพานิ ปาหุนกานิ ภวนฺติ, อาคนฺตุกปณฺณาการทานานิ วาฯ สยํจรณทิวเส สมวยชาติโคตฺตา กุมารกา ตโต ตโต สนฺนิปตนฺติฯ กุมาริกาโยปิ อตฺตโน อตฺตโน วิภวานุรูเปน อลงฺกตา ตหํ ตหํ วิจรนฺติฯ ตตฺร กุมาริกาโยปิ ยถารุจิกานํ กุมารกานํ ปณฺณาการํ เปเสนฺติ, กุมารกาปิ กุมาริกานํ อญฺญสฺมิํ อสติ อนฺตมโส มาลาคุเฬนปิ ปริกฺขิปนฺติฯ อนฺวาวิฏฺฐาติ อนุ อาวิฏฺฐาฯ ตํทิวสํ กิร ปญฺจสตา กุมาริกาโย อุยฺยานกีฬํ คจฺฉนฺติโย ปฏิปเถ สตฺถารํ ทิสฺวา ฉณปูวํ ทเทยฺยุํฯ สตฺถา ตาสํ ทานานุโมทนตฺถํ ปกิณฺณกธมฺมเทสนํ เทเสยฺย, เทสนาปริโยสาเน สพฺพาปิ โสตาปตฺติผเล ปติฏฺฐเหยฺยุํฯ มาโร ตาสํ สมฺปตฺติยา อนฺตรายํ กริสฺสามีติ อนฺวาวิสิฯ ปาฬิยํ ปน มา สมโณ โคตโม ปิณฺฑมลตฺถาติ เอตฺตกํเยว วุตฺตนฺติฯ

กิํ ปน สตฺถา มาราวฏฺฏนํ อชานิตฺวา ปวิฏฺโฐติ? อาม อชานิตฺวาฯ กสฺมา? อนาวชฺชนตายฯ พุทฺธานญฺหิ – ‘‘อสุกฏฺฐาเน ภตฺตํ ลภิสฺสาม, น ลภิสฺสามา’’ติ อาวชฺชนํ น อนนุจฺฉวิกํฯ ปวิฏฺโฐ ปน มนุสฺสานํ อุปจารเภทํ ทิสฺวา, ‘‘กิํ อิท’’นฺติ? อาวชฺเชนฺโต ญตฺวา, ‘‘อามิสตฺถํ มาราวฏฺฏนํ ภินฺทิตุํ อนนุจฺฉวิก’’นฺติ อภินฺทิตฺวาว นิกฺขนฺโตฯ

อุปสงฺกมีติ อมิตฺตวิชเยน วิย ตุฏฺโฐ สกลคาเม กฏจฺฉุมตฺตมฺปิ ภตฺตํ อลภิตฺวา คามโต นิกฺขมนฺตํ ภควนฺตํ คามิยมนุสฺสเวเสน อุปสงฺกมิฯ ตถาหํ กริสฺสามีติ อิทํ โส มุสา ภาสติฯ

เอวํ กิรสฺส อโหสิ – ‘‘มยา เอวํ วุตฺเต ปุน ปวิสิสฺสติ, อถ นํ คามทารกา ‘สกลคาเม จริตฺวา กฏจฺฉุภิกฺขมฺปิ อลภิตฺวา คามโต นิกฺขมฺม ปุน ปวิฏฺโฐสี’ติอาทีนิ วตฺวา อุปฺปณฺเฑสฺสนฺตี’’ติฯ ภควา ปน – ‘‘สจายํ มํ เอวํ วิเหเฐสฺสติ มุทฺธมสฺเสว สตฺตธา ผลิสฺสตี’’ติ ตสฺมิํ อนุกมฺปาย อปวิสิตฺวา คาถาทฺวยมาหฯ

ตตฺถ ปสวีติ ชเนสิ นิปฺผาเทสิฯ อาสชฺชาติ อาสาเทตฺวา ฆฏฺเฏตฺวาฯ น เม ปาปํ วิปจฺจตีติ มม ปาปํ น ปจฺจติฯ นิปฺผลํ เอตนฺติ กิํ นุ ตฺวํ เอวํ มญฺญสิ? มา เอวํ มญฺญิ, อตฺถิ ตยา กตสฺส ปาปสฺส ผลนฺติ ทีเปติฯ กิญฺจนนฺติ มทฺทิตุํ สมตฺถํ ราคกิญฺจนาทิ กิเลสชาตํฯ อาภสฺสรา ยถาติ ยถา อาภสฺสรา เทวา สปฺปีติกชฺฌาเนน ยาเปนฺตา ปีติภกฺขา นาม โหนฺติ, เอวํ ภวิสฺสามาติฯ อฏฺฐมํฯ

9. กสฺสกสุตฺตวณฺณนา

[155] นวเม นิพฺพานปฏิสํยุตฺตายาติ นิพฺพานํ อปทิสิตฺวา ปวตฺตายฯ หฏหฏเกโสติ ปุริมเกเส ปจฺฉโต, ปจฺฉิมเกเส ปุรโต วามปสฺสเกเส ทกฺขิณโต, ทกฺขิณปสฺสเกเส วามโต ผริตฺวา ผริตฺวา วิปฺปกิณฺณเกโสฯ มม จกฺขุสมฺผสฺสวิญฺญาณายตนนฺติ จกฺขุวิญฺญาเณน สมฺปยุตฺโต จกฺขุสมฺผสฺโสปิ วิญฺญาณายตนมฺปิ มเมวาติฯ เอตฺถ จ จกฺขุสมฺผสฺเสน วิญฺญาณสมฺปยุตฺตกา ธมฺมา คหิตา, วิญฺญาณายตเนน สพฺพานิปิ จกฺขุทฺวาเร อุปฺปนฺนานิ อาวชฺชนาทิวิญฺญาณานิฯ โสตทฺวาราทีสุปิ เอเสว นโยฯ มโนทฺวาเร ปน มโนติ สาวชฺชนกํ ภวงฺคจิตฺตํฯ ธมฺมาติ อารมฺมณธมฺมาฯ มโนสมฺผสฺโสติ สาวชฺชเนน ภวงฺเคน สมฺปยุตฺตผสฺโสฯ วิญฺญาณายตนนฺติ ชวนจิตฺตํ ตทารมฺมณมฺปิ วฏฺฏติฯ

ตเวว ปาปิม, จกฺขูติ ยํ โลเก ติมิรกาจาทีหิ อุปทฺทุตํ อเนกโรคายตนํ อุปกฺกวิปกฺกํ อนฺตมโส กาณจกฺขุปิ, สพฺพํ ตํ ตเวว ภวตุฯ รูปาทีสุปิ เอเสว นโยฯ

ยํ วทนฺตีติ ยํ ภณฺฑกํ ‘‘มม อิท’’นฺติ วทนฺติฯ เย วทนฺติ มมนฺติ จาติ เย จ ปุคฺคลา ‘‘มม’’นฺติ วทนฺติฯ เอตฺถ เจ เต มโน อตฺถีติ เอเตสุ จ ฐาเนสุ ยทิ จิตฺตํ อตฺถิฯ น เม สมณ โมกฺขสีติ สมณ มยฺหํ วิสยโต น มุจฺจิสฺสสิฯ ยํ วทนฺตีติ ยํ ภณฺฑกํ วทนฺติ, น ตํ มยฺหํฯ เย วทนฺตีติ เยปิ ปุคฺคลา เอวํ วทนฺติ, น เต อหํฯ น เม มคฺคมฺปิ ทกฺขสีติ ภวโยนิคติอาทีสุ มยฺหํ คตมคฺคมฺปิ น ปสฺสสิฯ นวมํฯ