เมนู

อิทานิ ตํ อมรํ ตปํ ปหาย เยน มคฺเคน พุทฺโธ ชาโต, ตํ ทสฺเสนฺโต สีลนฺติอาทิมาห ฯ ตตฺถ สีลนฺติ วจเนน สมฺมาวาจากมฺมนฺตาชีวา คหิตา, สมาธินา สมฺมาวายามสติสมาธโย, ปญฺญาย สมฺมาทิฏฺฐิสงฺกปฺปาฯ มคฺคํ โพธาย ภาวยนฺติ อิมํ อฏฺฐงฺคิกเมว อริยมคฺคํ โพธตฺถาย ภาวยนฺโตฯ เอตฺถ จ โพธายาติ มคฺคตฺถายฯ ยถา หิ ยาคุตฺถาย ยาคุเมว ปจนฺติ, ปูวตฺถาย ปูวเมว ปจนฺติ, น อญฺญํ กิญฺจิ กโรนฺติ, เอวํ มคฺคเมว มคฺคตฺถาย ภาเวติฯ เตนาห ‘‘มคฺคํ โพธาย ภาวย’’นฺติฯ ปรมํ สุทฺธินฺติ อรหตฺตํฯ นิหโตติ ตฺวํ มยา นิหโต ปราชิโตฯ ปฐมํฯ

2. หตฺถิราชวณฺณสุตฺตวณฺณนา

[138] ทุติเย รตฺตนฺธการติมิสายนฺติ รตฺติํ อนฺธภาวการเก มหาตเม จตุรงฺเค ตมสิฯ อพฺโภกาเส นิสินฺโน โหตีติ คนฺธกุฏิโต นิกฺขมิตฺวา จงฺกมนโกฏิยํ ปาสาณผลเก มหาจีวรํ สีเส ฐเปตฺวา ปธานํ ปริคฺคณฺหมาโน นิสินฺโน โหติฯ

นนุ จ ตถาคตสฺส อภาวิโต วา มคฺโค, อปฺปหีนา วา กิเลสา, อปฺปฏิวิทฺธํ วา อกุปฺปํ, อสจฺฉิกโต วา นิโรโธ นตฺถิ, กสฺมา เอวมกาสีติ? อนาคเต กุลปุตฺตานํ องฺกุสตฺถํฯ ‘‘อนาคเต หิ กุลปุตฺตา มยา คตมคฺคํ อาวชฺชิตฺวา อพฺโภกาสวาสํ วสิตพฺพํ มญฺญมานา ปธานกมฺมํ กริสฺสนฺตี’’ติ สมฺปสฺสมาโน สตฺถา เอวมกาสิฯ มหาติ มหนฺโตฯ อริฏฺฐโกติ กาฬโกฯ มณีติ ปาสาโณฯ เอวมสฺส สีสํ โหตีติ เอวรูปํ ตสฺส กาฬวณฺณํ กูฏาคารปฺปมาณํ มหาปาสาณสทิสํ สีสํ โหติฯ

สุภาสุภนฺติ ทีฆมทฺธานํ สํสรนฺโต สุนฺทราสุนฺทรํ วณฺณํ กตฺวา อาคโตสีติ วทติฯ อถ วา สํสรนฺติ สํสรนฺโต อาคจฺฉนฺโตฯ ทีฆมทฺธานนฺติ วสวตฺติฏฺฐานโต ยาว อุรุเวลาย ทีฆมคฺคํ, ปุเร โพธาย วา ฉพฺพสฺสานิ ทุกฺกรการิกสมยสงฺขาตํ ทีฆกาลํฯ วณฺณํ กตฺวา สุภาสุภนฺติ สุนฺทรญฺจ อสุนฺทรญฺจ นานปฺปการํ วณฺณํ กตฺวา อเนกวารํ มม สนฺติกํ อาคโตสีติ อตฺโถฯ

โส กิร วณฺโณ นาม นตฺถิ, เยน วณฺเณน มาโร วิภิํสกตฺถาย ภควโต สนฺติกํ น อาคตปุพฺโพฯ เตน ตํ ภควา เอวมาหฯ อลํ เต เตนาติ อลํ ตุยฺหํ เอเตน มารวิภิํสาการทสฺสนพฺยาปาเรนฯ ทุติยํฯ

3. สุภสุตฺตวณฺณนา

[139] ตติเย สุสํวุตาติ สุปิหิตาฯ น เต มารวสานุคาติ, มาร, เต ตุยฺหํ วสานุคา น โหนฺติฯ น เต มารสฺส พทฺธคูติ เต ตุยฺหํ มารสฺส พทฺธจรา สิสฺสา อนฺเตวาสิกา น โหนฺติฯ ตติยํฯ

4. ปฐมมารปาสสุตฺตวณฺณนา

[140] จตุตฺเถ โยนิโส มนสิการาติ อุปายมนสิกาเรนฯ โยนิโส สมฺมปฺปธานาติ อุปายวีริเยน การณวีริเยนฯ วิมุตฺตีติ อรหตฺตผลวิมุตฺติฯ อชฺฌภาสีติ ‘‘อยํ อตฺตนา วีริยํ กตฺวา อรหตฺตํ ปตฺวาปิ น ตุสฺสติ, อิทานิ อญฺเญสมฺปิ ‘ปาปุณาถา’ติ อุสฺสาหํ กโรติ, ปฏิพาเหสฺสามิ น’’นฺติ จินฺเตตฺวา อภาสิฯ

มารปาเสนาติ กิเลสปาเสนฯ เย ทิพฺพา เย จ มานุสาติ เย ทิพฺพา กามคุณสงฺขาตา มานุสา กามคุณสงฺขาตา จ มารปาสา นาม อตฺถิ, สพฺเพหิ เตหิ ตฺวํ พทฺโธติ วทติฯ มารพนฺธนพทฺโธติ มารพนฺธเนน พทฺโธ, มารพนฺธเน วา พทฺโธฯ น เม สมณ โมกฺขสีติ สมณ ตฺวํ มม วิสยโต น มุจฺจิสฺสสิฯ จตุตฺถํฯ

5. ทุติยมารปาสสุตฺตวณฺณนา

[141] ปญฺจเม มุตฺตาหนฺติ มุตฺโต อหํฯ ปุริมํ สุตฺตํ อนฺโตวสฺเส วุตฺตํ, อิทํ ปน ปวาเรตฺวา วุฏฺฐวสฺสกาเลฯ จาริกนฺติ อนุปุพฺพคมนจาริกํฯ (ปวาเรตฺวา) ทิวเส ทิวเส โยชนปรมํ คจฺฉนฺตา จรถาติ วทติฯ มา เอเกน ทฺเวติ เอกมคฺเคน ทฺเว ชนา มา อคมิตฺถฯ เอวญฺหิ คเตสุ เอกสฺมิํ ธมฺมํ เทเสนฺเต, เอเกน ตุณฺหีภูเตน ฐาตพฺพํ โหติฯ ตสฺมา เอวมาหฯ

อาทิกลฺยาณนฺติ อาทิมฺหิ กลฺยาณํ สุนฺทรํ ภทฺทกํฯ ตถา มชฺฌปริโยสาเนสุฯ