เมนู

5. ทุติยสงฺคามสุตฺตวณฺณนา

[126] ปญฺจเม อพฺภุยฺยาสีติ ปราชเย ครหปฺปตฺโต ‘‘อารามํ คนฺตฺวา ภิกฺขูนํ กถาสลฺลาปํ สุณาถา’’ติ รตฺติภาเค พุทฺธรกฺขิเตน นาม วุฑฺฒปพฺพชิเตน ธมฺมรกฺขิตสฺส วุฑฺฒปพฺพชิตสฺส ‘‘สเจ ราชา อิมญฺจ อุปายํ กตฺวา คจฺเฉยฺย, ปุน ชิเนยฺยา’’ติ วุตฺตชยการณํ สุตฺวา อภิอุยฺยาสิฯ

ยาวสฺส อุปกปฺปตีติ ยาว ตสฺส อุปกปฺปติ สยฺหํ โหติฯ ยทา จญฺเญติ ยทา อญฺเญฯ วิลุมฺปนฺตีติ ตํ วิลุมฺปิตฺวา ฐิตปุคฺคลํ วิลุมฺปนฺติฯ วิลุมฺปตีติ วิลุมฺปิยติฯ ฐานํ หิ มญฺญตีติ ‘‘การณ’’นฺติ หิ มญฺญติฯ ยทาติ ยสฺมิํ กาเลฯ เชตารํ ลภเต ชยนฺติ ชยนฺโต ปุคฺคโล ปจฺฉา เชตารมฺปิ ลภติฯ โรเสตารนฺติ ฆฏฺเฏตารํฯ โรสโกติ ฆฏฺฏโกฯ กมฺมวิวฏฺเฏนาติ กมฺมปริณาเมน, ตสฺส วิลุมฺปนกมฺมสฺส วิปากทาเนนฯ โส วิลุตฺโต วิลุปฺปตีติ โส วิลุมฺปโก วิลุมฺปิยติฯ ปญฺจมํฯ

6. มลฺลิกาสุตฺตวณฺณนา

[127] ฉฏฺเฐ อุปสงฺกมีติ มลฺลิกาย เทวิยา คพฺภวุฏฺฐานกาเล สูติฆรํ ปฏิชคฺคาเปตฺวา อารกฺขํ ทตฺวา อุปสงฺกมิฯ อนตฺตมโน อโหสีติ, ‘‘ทุคฺคตกุลสฺส เม ธีตุ มหนฺตํ อิสฺสริยํ ทินฺนํ, สเจ ปุตฺตํ อลภิสฺส, มหนฺตํ สกฺการํ อธิคมิสฺส, ตโต ทานิ ปริหีนา’’ติ อนตฺตมโน อโหสิฯ เสยฺยาติ ทนฺธปญฺญสฺมา เอลมูคปุตฺตโต เอกจฺจา อิตฺถีเยว เสยฺยาฯ โปสาติ โปเสหิฯ ชนาธิปาติ ชนาธิภุํ ราชานํ อาลปติฯ สสฺสุเทวาติ สสฺสุสสุรเทวตาฯ ทิสมฺปตีติ ทิสาเชฏฺฐกาฯ ตาทิสา สุภคิยาติ ตาทิสาย สุภริยายฯ ฉฏฺฐํฯ

7. อปฺปมาทสุตฺตวณฺณนา

[128] สตฺตเม สมธิคฺคยฺหาติ สมธิคฺคณฺหิตฺวา, อาทิยิตฺวาติ อตฺโถฯ อปฺปมาโทติ การาปกอปฺปมาโทฯ สโมธานนฺติ สมวธานํ อุปกฺเขปํฯ เอวเมว โขติ หตฺถิปทํ วิย หิ การาปกอปฺปมาโท, เสสปทชาตานิ วิย อวเสสา จตุภูมกา กุสลธมฺมาฯ เต หตฺถิปเท เสสปทานิ วิย อปฺปมาเท สโมธานํ คจฺฉนฺติ, อปฺปมาทสฺส อนฺโต ปริวตฺตนฺติฯ ยถา จ หตฺถิปทํ เสสปทานํ อคฺคํ เสฏฺฐํ, เอวํ อปฺปมาโท เสสธมฺมานนฺติ ทสฺเสติฯ มหคฺคตโลกุตฺตรธมฺมานมฺปิ เหส ปฏิลาภกฏฺเฐน โลกิโยปิ สมาโน อคฺโคว โหติฯ

อปฺปมาทํ ปสํสนฺตีติ ‘‘เอตานิ อายุอาทีนิ ปตฺถยนฺเตน อปฺปมาโทว กาตพฺโพ’’ติ อปฺปมาทเมว ปสํสนฺติฯ ยสฺมา วา ปุญฺญกิริยาสุ ปณฺฑิตา อปฺปมาทํ ปสํสนฺติ, ตสฺมา อายุอาทีนิ ปตฺถยนฺเตน อปฺปมาโทว กาตพฺโพติ อตฺโถฯ อตฺถาภิสมยาติ อตฺถปฏิลาภาฯ สตฺตมํฯ

8. กลฺยาณมิตฺตสุตฺตวณฺณนา

[129] อฏฺฐเม โส จ โข กลฺยาณมิตฺตสฺสาติ โส จายํ ธมฺโม กลฺยาณมิตฺตสฺเสว สฺวากฺขาโต นาม โหติ, น ปาปมิตฺตสฺสาติฯ กิญฺจาปิ หิ ธมฺโม สพฺเพสมฺปิ สฺวากฺขาโตว, กลฺยาณมิตฺตสฺส ปน สุสฺสูสนฺตสฺส สทฺทหนฺตสฺส อตฺถํ ปูเรติ เภสชฺชํ วิย วฬญฺชนฺตสฺส น อิตรสฺสาติฯ เตเนตํ วุตฺตํฯ ธมฺโมติ เจตฺถ เทสนาธมฺโม เวทิตพฺโพฯ

อุปฑฺฒมิทนฺติ เถโร กิร รโหคโต จินฺเตสิ – ‘‘อยํ สมณธมฺโม นาม โอวาทเก อนุสาสเก กลฺยาณมิตฺเต สติ ปจฺจตฺตปุริสกาเร ฐิตสฺส สมฺปชฺชติ, อุปฑฺฒํ กลฺยาณมิตฺตโต โหติ, อุปฑฺฒํ ปจฺจตฺตปุริสการโต’’ติฯ อถสฺส เอตทโหสิ – ‘‘อหํ ปเทสญาเณ ฐิโต นิปฺปเทสํ จินฺเตตุํ น สกฺโกมิ, สตฺถารํ ปุจฺฉิตฺวา นิกฺกงฺโข ภวิสฺสามี’’ติฯ ตสฺมา สตฺถารํ อุปสงฺกมิตฺวา เอวมาหฯ พฺรหฺมจริยสฺสาติ อริยมคฺคสฺสฯ ยทิทํ กลฺยาณมิตฺตตาติ ยา เอสา กลฺยาณมิตฺตตา นาม, สา อุปฑฺฒํ, ตโต อุปฑฺฒํ อาคจฺฉตีติ อตฺโถฯ อิติ เถเรน ‘‘อุปฑฺฒุปฑฺฒา สมฺมาทิฏฺฐิอาทโย กลฺยาณมิตฺตโต อาคจฺฉนฺติ, อุปฑฺฒุปฑฺฒา ปจฺจตฺตปุริสการโต’’ติ วุตฺตํฯ