9. มหาปุณฺณมสุตฺตวณฺณนา

[85] เอวํ เม สุตนฺติ มหาปุณฺณมสุตฺตํฯ ตตฺถ ตทหูติ ตสฺมิํ อหุ, ตสฺมิํ ทิวเสติ อตฺโถฯ อุปวสนฺติ เอตฺถาติ อุโปสโถฯ อุปวสนฺตีติ สีเลน วา อนสเนน วา อุเปตา หุตฺวา วสนฺตีติ อตฺโถฯ อยํ ปเนตฺถ อตฺถุทฺธาโร – ‘‘อายาม, อาวุโส, กปฺปิน, อุโปสถํ คมิสฺสามา’’ติอาทีสุ หิ ปาติโมกฺขุทฺเทโส อุโปสโถฯ ‘‘อฏฺฐงฺคสมนฺนาคโต โข วิสาเข อุโปสโถ อุปวุตฺโถ’’ติอาทีสุ (อ. นิ. 8.53) สีลํฯ ‘‘สุทฺธสฺส เว สทา ผคฺคุ, สุทฺธสฺสุโปสโถ สทา’’ติอาทีสุ (ม. นิ. 1.79) อุปวาโสฯ ‘‘อุโปสโถ นาม นาคราชา’’ติอาทีสุ (ที. นิ. 2.246) ปญฺญตฺติฯ ‘‘น, ภิกฺขเว, ตทหุโปสเถ สภิกฺขุกา อาวาสา’’ติอาทีสุ (มหาว. 181) อุปวสิตพฺพทิวโสฯ อิธาปิ โสเยว อธิปฺเปโต ฯ โส ปเนส อฏฺฐมีจาตุทฺทสีปนฺนรสีเภเทน ติวิโธฯ ตสฺมา เสสทฺวยนิวารณตฺถํ ปนฺนรเสติ วุตฺตํฯ เตน วุตฺตํ ‘‘อุปวสนฺติ เอตฺถาติ อุโปสโถ’’ติฯ มาสปุณฺณตาย ปุณฺณา สํปุณฺณาติ ปุณฺณาฯ มา-อิติ จนฺโท วุจฺจติ, โส เอตฺถ ปุณฺโณติ ปุณฺณมาฯ เอวํ ปุณฺณาย ปุณฺณมายาติ อิมสฺมิํ ปททฺวเย อตฺโถ เวทิตพฺโพฯ

เทสนฺติ การณํฯ เตน หิ ตฺวํ ภิกฺขุ สเก อาสเน นิสีทิตฺวา ปุจฺฉาติ กสฺมา ภควา ฐิตสฺส อกเถตฺวา นิสีทาเปสีติฯ อยํ กิร ภิกฺขุ สฏฺฐิมตฺตานํ ปธานิยภิกฺขูนํ สงฺฆตฺเถโร สฏฺฐิ ภิกฺขู คเหตฺวา อรญฺเญ วสติ, เต ตสฺส สนฺติเก กมฺมฏฺฐานํ คเหตฺวา ฆเฏนฺติ วายมนฺติฯ มหาภูตานิ ปริคฺคณฺหนฺติ อุปาทารูปานิ, นามรูปปจฺจยลกฺขณารมฺมณิกวิปสฺสนํ ปริคฺคณฺหนฺติฯ อถ เน อาจริยุปฏฺฐานํ อาคนฺตฺวา วนฺทิตฺวา นิสินฺเน เถโร มหาภูตปริคฺคหาทีนิ ปุจฺฉติฯ เต สพฺพํ กเถนฺติ, มคฺคผลปญฺหํ ปุจฺฉิตา ปน กเถตุํ น สกฺโกนฺติฯ อถ เถโร จินฺเตสิ – ‘‘มม สนฺติเก เอเตสํ โอวาทสฺส ปริหานิ นตฺถิ, อิเม จ อารทฺธวีริยา วิหรนฺติฯ กุกฺกุฏสฺส ปานียปิวนกาลมตฺตมฺปิ เนสํ ปมาทกิริยา นตฺถิฯ เอวํ สนฺเตปิ มคฺคผลานิ นิพฺพตฺเตตุํ น สกฺโกนฺติฯ อหํ อิเมสํ อชฺฌาสยํ น ชานามิ, พุทฺธเวเนยฺยา เอเต ภวิสฺสนฺติ , คเหตฺวา เน สตฺถุ สนฺติกํ คจฺฉามิ, อถ เนสํ สตฺถา จริยวเสน ธมฺมํ เทเสสฺสตี’’ติ, เต ภิกฺขู คเหตฺวา สตฺถุ สนฺติกํ อาคโตฯ