[54] ฉยิเม , อานนฺท, ธมฺมา สารณียาติ เหฏฺฐา กลหวเสน สุตฺตํ อารทฺธํ, อุปริ สารณียธมฺมา อาคตาฯ อิติ ยถานุสนฺธินาว เทสนา คตา โหติฯ เหฏฺฐา โกสมฺพิยสุตฺเต (ม. นิ. 1.498-500) ปน โสตาปตฺติมคฺคสมฺมาทิฏฺฐิ กถิตา, อิมสฺมิํ สุตฺเต โสตาปตฺติผลสมฺมาทิฏฺฐิ วุตฺตาติ เวทิตพฺพาฯ อณุนฺติ อปฺปสาวชฺชํฯ ถูลนฺติ มหาสาวชฺชํฯ เสสเมตฺถ อุตฺตานเมวาติฯ

ปปญฺจสูทนิยา มชฺฌิมนิกายฏฺฐกถาย

สามคามสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

5. สุนกฺขตฺตสุตฺตวณฺณนา

[55] เอวํ เม สุตนฺติ สุนกฺขตฺตสุตฺตํฯ ตตฺถ อญฺญาติ อรหตฺตํฯ พฺยากตาติ ขีณา ชาตีติอาทีหิ จตูหิ ปเทหิ กถิตาฯ อธิมาเนนาติ อปฺปตฺเต ปตฺตสญฺญิโน, อนธิคเต อธิคตสญฺญิโน หุตฺวา อธิคตํ อมฺเหหีติ มาเนน พฺยากริํสุฯ

[56] เอวญฺเจตฺถ สุนกฺขตฺต ตถาคตสฺส โหตีติ สุนกฺขตฺต เอตฺถ เอเตสํ ภิกฺขูนํ ปญฺหพฺยากรเณ – ‘‘อิทํ ฐานํ เอเตสํ อวิภูตํ อนฺธการํ, เตนิเม อนธิคเต อธิคตสญฺญิโน, หนฺท เนสํ วิโสเธตฺวา ปากฏํ กตฺวา ธมฺมํ เทเสมี’’ติ, เอวญฺจ ตถาคตสฺส โหติฯ อถ จ ปนิเธกจฺเจ…เป.… ตสฺสปิ โหติ อญฺญถตฺตนฺติ ภควา ปฏิปนฺนกานํ ธมฺมํ เทเสติฯ ยตฺถ ปน อิจฺฉาจาเร ฐิตา เอกจฺเจ โมฆปุริสา โหนฺติ, ตตฺร ภควา ปสฺสติ – ‘‘อิเม อิมํ ปญฺหํ อุคฺคเหตฺวา อชานิตฺวาว ชานนฺตา วิย อปฺปตฺเต ปตฺตสญฺญิโน หุตฺวา คามนิคมาทีสุ วิเสวมานา วิจริสฺสนฺติ, ตํ เนสํ ภวิสฺสติ ทีฆรตฺตํ อหิตาย ทุกฺขายา’’ติ เอวมสฺสายํ อิจฺฉาจาเร ฐิตานํ การณา ปฏิปนฺนกานมฺปิ อตฺถาย ‘‘ธมฺมํ เทสิสฺสามี’’ติ อุปฺปนฺนสฺส จิตฺตสฺส อญฺญถาภาโว โหติฯ ตํ สนฺธาเยตํ วุตฺตํฯ

[58] โลกามิสาธิมุตฺโตติ วฏฺฏามิส-กามามิส-โลกามิสภูเตสุ ปญฺจสุ กามคุเณสุ อธิมุตฺโต ตนฺนินฺโน ตคฺครุโก ตปฺปพฺภาโรฯ