ตตฺร หิ มิจฺฉาสงฺกปฺปเจตนาย สมุคฺฆาตโก เอโกว สงฺกปฺโป ลพฺภติ, น นานา ลพฺภติ ฯ สมฺมาวาจาทโยปิ ปุพฺพภาเค นานาจิตฺเตสุ, วุตฺตนเยเนว มคฺคกฺขเณ เอกจิตฺเต ลพฺภนฺติฯ อยเมตฺถ สงฺเขโป, วิตฺถาเรน ปน สจฺจกถา วิสุทฺธิมคฺเค จ สมฺมาทิฏฺฐิสุตฺเต (ม. นิ. 1.89 อาทโย) จ วุตฺตาเยวาติฯ

ปปญฺจสูทนิยา มชฺฌิมนิกายฏฺฐกถาย

สจฺจวิภงฺคสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

12. ทกฺขิณาวิภงฺคสุตฺตวณฺณนา

[376] เอวํ เม สุตนฺติ ทกฺขิณาวิภงฺคสุตฺตํฯ ตตฺถ มหาปชาปติ โคตมีติ โคตมีติ โคตฺตํฯ นามกรณทิวเส ปนสฺสา ลทฺธสกฺการา พฺราหฺมณา ลกฺขณสมฺปตฺติํ ทิสฺวา – ‘‘สเจ อยํ ธีตรํ ลภิสฺสติ, จกฺกวตฺติรญฺโญ อคฺคมเหสี ภวิสฺสติฯ สเจ ปุตฺตํ ลภิสฺสติ, จกฺกวตฺติราชา ภวิสฺสตีติ อุภยถาปิ มหตีเยวสฺสา ปชา ภวิสฺสตี’’ติ พฺยากริํสุฯ อถสฺสา มหาปชาปตีติ นามํ อกํสุฯ อิธ ปน โคตฺเตน สทฺธิํ สํสนฺทิตฺวา มหาปชาปติโคตมีติ วุตฺตํฯ นวนฺติ อหตํฯ สามํ วายิตนฺติ น สหตฺเถเนว วายิตํ, เอกทิวสํ ปน ธาติคณปริวุตา สิปฺปิกานํ วายนฏฺฐานํ อาคนฺตฺวา เวมโกฏิํ คเหตฺวา วายนาการํ อกาสิฯ ตํ สนฺธาเยตํ วุตฺตํฯ

กทา ปน โคตมิยา ภควโต ทุสฺสยุคํ ทาตุํ จิตฺตํ อุปฺปนฺนนฺติฯ อภิสมฺโพธิํ ปตฺวา ปฐมคมเนน กปิลปุรํ อาคตกาเลฯ ตทา หิ ปิณฺฑาย ปวิฏฺฐํ สตฺถารํ คเหตฺวา สุทฺโธทนมหาราชา สกํ นิเวสนํ ปเวเสสิ, อถ ภควโต รูปโสภคฺคํ ทิสฺวา มหาปชาปติโคตมี จินฺเตสิ – ‘‘โสภติ วต เม ปุตฺตสฺส อตฺตภาโว’’ติฯ อถสฺสา พลวโสมนสฺสํ อุปฺปชฺชิฯ ตโต จินฺเตสิ – ‘‘มม ปุตฺตสฺส เอกูนติํส วสฺสานิ อคารมชฺเฌ วสนฺตสฺส อนฺตมโส โมจผลมตฺตมฺปิ มยา ทินฺนกเมว อโหสิ, อิทานิปิสฺส จีวรสาฏกํ ทสฺสามี’’ติฯ ‘‘อิมสฺมิํ โข ปน ราชเคเห พหูนิ มหคฺฆานิ วตฺถานิ อตฺถิ, ตานิ มํ น โตเสนฺติ, สหตฺถา กตเมว มํ โตเสติ, สหตฺถา กตฺวา ทสฺสามี’’ติ จิตฺตํ อุปฺปาเทสิฯ