ตสฺส ปน สคฺเค นิพฺพตฺตตฺตา อญฺญติตฺถิยานํ สคฺเค นิพฺพตฺติการณภูตํ กุสลํ หุตฺวา อุปฏฺฐาติฯ อิตรสฺมิมฺปิ กมฺมทฺวเย เอเสว นโยฯ เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานเมวาติฯ

ปปญฺจสูทนิยา มชฺฌิมนิกายฏฺฐกถาย

มหากมฺมวิภงฺคสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

7. สฬายตนวิภงฺคสุตฺตวณฺณนา

[304] เอวํ เม สุตนฺติ สฬายตนวิภงฺคสุตฺตํฯ ตตฺถ เวทิตพฺพานีติ สหวิปสฺสเนน มคฺเคน ชานิตพฺพานิฯ มโนปวิจาราติ วิตกฺกวิจาราฯ วิตกฺกุปฺปาทกญฺหิ มโน อิธ มโนติ อธิปฺเปตํ, มนสฺส อุปวิจาราติ มโนปวิจาราฯ สตฺตปทาติ วฏฺฏวิวฏฺฏนิสฺสิตานํ สตฺตานํ ปทาฯ เอตฺถ หิ อฏฺฐารส วฏฺฏปทา นาม, อฏฺฐารส วิวฏฺฏปทา นาม, เตปิ สหวิปสฺสเนน มคฺเคเนว เวทิตพฺพาฯ โยคฺคาจริยานนฺติ หตฺถิโยคฺคาทิอาจารสิกฺขาปกานํ, ทเมตพฺพทมกานนฺติ อตฺโถฯ เสสํ วิภงฺเคเยว อาวิภวิสฺสติฯ อยมุทฺเทโสติ อิทํ มาติกาฏฺฐปนํฯ

[305] จกฺขายตนาทีนิ วิสุทฺธิมคฺเค วิตฺถาริตานิฯ จกฺขุวิญฺญาณนฺติ กุสลากุสลวิปากโต ทฺเว จกฺขุวิญฺญาณานิฯ เสสปสาทวิญฺญาเณสุปิ เอเสว นโยฯ อิมานิ ปน ทส ฐเปตฺวา เสสํ อิธ มโนวิญฺญาณํ นามฯ

จกฺขุสมฺผสฺโสติ จกฺขุมฺหิ สมฺผสฺโสฯ จกฺขุวิญฺญาณสมฺปยุตฺตสมฺผสฺสสฺเสตํ อธิวจนํฯ เสเสสุปิ เอเสว นโยฯ

จกฺขุนา รูปํ ทิสฺวาติ จกฺขุวิญฺญาเณน รูปํ ทิสฺวาฯ เอเสว นโย สพฺพตฺถฯ โสมนสฺสฏฺฐานิยนฺติ โสมนสฺสสฺส อารมฺมณวเสน การณภูตํฯ อุปวิจรตีติ ตตฺถ วิจารปวตฺตเนน อุปวิจรติ, วิตกฺโก ตํสมฺปยุตฺโต จาติ อิมินา นเยน อฏฺฐารส วิตกฺกวิจารสงฺขาตา มโนปวิจารา เวทิตพฺพาฯ ฉ โสมนสฺสูปวิจาราติ เอตฺถ ปน โสมนสฺเสน สทฺธิํ อุปวิจรนฺตีติ โสมนสฺสูปวิจาราฯ เสสปททฺวเยปิ เอเสว นโยฯ