6. มหากมฺมวิภงฺคสุตฺตวณฺณนา

[298] เอวํ เม สุตนฺติ มหากมฺมวิภงฺคสุตฺตํฯ ตตฺถ โมฆนฺติ ตุจฺฉํ อผลํฯ สจฺจนฺติ ตถํ ภูตํฯ อิทญฺจ เอเตน น สมฺมุขา สุตํ, อุปาลิสุตฺเต (ม. นิ. 2.56) ปน – ‘‘มโนกมฺมํ มหาสาวชฺชตรํ ปญฺญเปมิ ปาปสฺส กมฺมสฺส กิริยาย ปาปสฺส กมฺมสฺส ปวตฺติยา, โน ตถา กายกมฺมํ โน ตถา วจีกมฺม’’นฺติ ภควตา วุตฺตํ อตฺถิ, สา กถา ติตฺถิยานํ อนฺตเร ปากฏา ชาตา, ตํ คเหตฺวา เอส วทติฯ อตฺถิ จ สา สมาปตฺตีติ อิทํ – ‘‘กถํ นุ โข, โภ, อภิสญฺญานิโรโธ โหตี’’ติ โปฏฺฐปาทสุตฺเต (ที. นิ. 1.406 อาทโย) อุปฺปนฺนํ อภิสญฺญานิโรธกถํ สนฺธาย วทติฯ น กิญฺจิ เวทิยตีติ เอกเวทนมฺปิ น เวทิยติฯ อตฺถิ จ โขติ เถโร นิโรธสมาปตฺติํ สนฺธาย อนุชานาติฯ ปริรกฺขิตพฺพนฺติ ครหโต โมจเนน รกฺขิตพฺพํฯ สญฺเจตนา อสฺส อตฺถีติ สญฺเจตนิกํ, สาภิสนฺธิกํ สญฺเจตนิกกมฺมํ กตฺวาติ อตฺโถฯ ทุกฺขํ โสติ เถโร ‘‘อกุสลเมว สนฺธาย ปริพฺพาชโก ปุจฺฉตี’’ติ สญฺญาย เอวํ วทติฯ

ทสฺสนมฺปิ โข อหนฺติ ภควา จตุรงฺเคปิ อนฺธกาเร สมนฺตา โยชนฏฺฐาเน ติลมตฺตมฺปิ สงฺขารํ มํสจกฺขุนาว ปสฺสติ, อยญฺจ ปริพฺพาชโก น ทูเร คาวุตมตฺตพฺภนฺตเร วสติ, กสฺมา ภควา เอวมาหาติ? สมาคมทสฺสนํ สนฺธาเยวมาหฯ

[299] อุทายีติ ลาลุทายีฯ ตํ ทุกฺขสฺมินฺติ สพฺพํ ตํ ทุกฺขเมวฯ อิติ อิมํ วฏฺฏทุกฺขํ กิเลสทุกฺขํ สงฺขารทุกฺขํ สนฺธาย ‘‘สเจ ภาสิตํ ภเวยฺย ภควา’’ติ ปุจฺฉติฯ

[300] อุมฺมงฺคนฺติ ปญฺหาอุมฺมงฺคํฯ อุมฺมุชฺชมาโนติ สีสํ นีหรมาโนฯ อโยนิโส อุมฺมุชฺชิสฺสตีติ อนุปาเยน สีสํ นีหริสฺสติฯ อิทญฺจ ปน ภควา ชานนฺโต เนว ทิพฺพจกฺขุนา น เจโตปริยญาเณน น สพฺพญฺญุตญาเณน ชานิ, อธิปฺปาเยเนว ปน อญฺญาสิฯ กเถนฺตสฺส หิ อธิปฺปาโย นาม สุวิชาโน โหติ, กเถตุกาโม คีวํ ปคฺคณฺหาติ, หนุกํ จาเลติ, มุขมสฺส ผนฺทติ, สนฺนิสีทิตุํ น สกฺโกติฯ