เมนู

[212] ปพฺพชฺชนฺติ เถโร สยํ เนว ปพฺพาเชสิ, น อุปสมฺปาเทสิ อญฺเญหิ ปน ภิกฺขูหิ เอวํ การาเปสิฯ อวาปุรณํ อาทายาติ กุญฺจิกํ คเหตฺวาฯ

นิสินฺนโกว ปรินิพฺพายีติ อหํ ธรมาโนปิ น อญฺญสฺส ภิกฺขุสฺส ภาโร อโหสิํ, ปรินิพฺพุตสฺสาปิ เม สรีรํ ภิกฺขุสงฺฆสฺส ปลิโพโธ มา อโหสีติ เตโชธาตุํ สมาปชฺชิตฺวา ปรินิพฺพายิฯ สรีรโต ชาลา อุฏฺฐหิ, ฉวิมํสโลหิตํ สปฺปิ วิย ฌายมานํ ปริกฺขยํ คตํ, สุมนมกุลสทิสา ธาตุโยว อวเสสิํสุฯ เสสํ สพฺพตฺถ ปากฏเมวฯ อิทํ ปน สุตฺตํ ทุติยสงฺคเห สงฺคีตนฺติฯ

ปปญฺจสูทนิยา มชฺฌิมนิกายฏฺฐกถาย

พากุลสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

5. ทนฺตภูมิสุตฺตวณฺณนา

[213] เอวํ เม สุตนฺติ ทนฺตภูมิสุตฺตํฯ ตตฺถ อรญฺญกุฏิกายนฺติ ตสฺเสว เวฬุวนสฺส เอกสฺมิํ วิวิตฺตฏฺฐาเน ปธานกมฺมิกานํ ภิกฺขูนํ อตฺถาย กตเสนาสเนฯ ราชกุมาโรติ พิมฺพิสารสฺส ปุตฺโต โอรสโกฯ

ผุเสยฺยาติ ลเภยฺยฯ เอกคฺคตนฺติ เอวํ ปฏิปนฺโน สมาปตฺติํ นาม ลภติ, ฌานํ นาม ลภตีติ อิทํ มยา สุตนฺติ วทติฯ กิลมโถติ กายกิลมโถฯ วิเหสาติ สฺเวว กิลมโถ วุตฺโตฯ ยถาสเก ติฏฺเฐยฺยาสีติ อตฺตโน อชานนโกฏฺฐาเสเยว ติฏฺเฐยฺยาสีติฯ

[214] เทเสสีติ จิตฺเตกคฺคตํ นาม เอวํ ลภติ, สมาปตฺติํ เอวํ นิพฺพตฺเตตีติ อปฺปนาอุปจารํ ปาเปตฺวา เอกกสิณปริกมฺมํ กเถสิฯ ปเวเทตฺวาติ ปกาเสตฺวาฯ

เนกฺขมฺเมน ญาตพฺพนฺติ กามโต นิสฺสฏคุเณน ญาตพฺพํฯ

กามโต นิสฺสฏคุเณ ฐิเตน ปุคฺคเลน เอกคฺคํ นาม ชานิตพฺพนฺติ อธิปฺปาเยเนตํ วุตฺตํ ฯ เสสานิ ตสฺเสว เววจนานิฯ กาเม ปริภุญฺชนฺโตติ ทุวิเธปิ กาเม ภุญฺชมาโนฯ

[215] หตฺถิทมฺมา วา อสฺสทมฺมา วา โคทมฺมา วาติ เอตฺถ อทนฺตหตฺถิทมฺมาทโย วิย จิตฺเตกคฺครหิตา ปุคฺคลา ทฏฺฐพฺพาฯ ทนฺตหตฺถิอาทโย วิย จิตฺเตกคฺคสมฺปนฺนาฯ ยถา อทนฺตหตฺถิทมฺมาทโย กูฏาการํ อกตฺวา ธุรํ อฉฑฺเฑตฺวา ทนฺตคมนํ วา คนฺตุํ, ทนฺเตหิ วา ปตฺตพฺพํ ภูมิํ ปาปุณิตุํ น สกฺโกนฺติ, เอวเมว จิตฺเตกคฺครหิตา สมฺปนฺนจิตฺเตกคฺเคหิ นิพฺพตฺติตคุณํ วา นิพฺพตฺเตตุํ ปตฺตภูมิํ วา ปาปุณิตุํ น สกฺโกนฺติฯ

[216] หตฺถวิลงฺฆเกนาติ หตฺเถน หตฺถํ คเหตฺวาฯ

ทฏฺเฐยฺยนฺติ ปสฺสิตพฺพยุตฺตกํฯ อาวุโตติ อาวริโตฯ นิวุโตติ นิวาริโตฯ โอผุโฏติ โอนทฺโธฯ

[217] นาควนิกนฺติ หตฺถิปโทปเม (ม. นิ. 1.288 อาทโย) นาควนจรโก ปุริโส ‘‘นาควนิโก’’ติ วุตฺโต, อิธ หตฺถิสิกฺขาย กุสโล หตฺถิํ คเหตุํ สมตฺโถฯ อติปสฺสิตฺวาติ ทิสฺวาฯ เอตฺถเคธาติ เอตสฺมิํ ปวตฺตเคธาฯ สรสงฺกปฺปานนฺติ ธาวนสงฺกปฺปานํฯ มนุสฺสกนฺเตสุ สีเลสุ สมาทปนายาติ เอตฺถ ยทา นาโค อิตฺถิปุริเสหิ กุมารกุมาริกาหิ โสณฺฑาทีสุ คเหตฺวา อุปเกฬยมาโน วิการํ น กโรติ สุขายติ, ตทาเนน มนุสฺสกนฺตานิ สีลานิ สมาทินฺนานิ นาม โหนฺติฯ

เปมนียาติ ตาต ราชา เต ปสนฺโน มงฺคลหตฺถิฏฺฐาเนว ฐเปสฺสติ, ราชารหานิ โภชนาทีนิ ลภิสฺสสีติ เอวรูปี นาเคหิ ปิยาปิตพฺพา กถาฯ สุสฺสูสตีติ ตํ เปมนียกถํ โสตุกาโม โหติฯ ติณฆาโสทกนฺติ ติณฆาสญฺเจว อุทกญฺจ, ติณฆาสนฺติ ฆาสิตพฺพํ ติณํ, ขาทิตพฺพนฺติ อตฺโถฯ

ปณโวติ ฑิณฺฑิโมฯ สพฺพวงฺกโทสนิหิตนินฺนีตกสาโวติ นิหิตสพฺพวงฺกโทโส เจว อปนีตกสาโว จฯ องฺคนฺเตว สงฺขํ คจฺฉตีติ องฺคสโม โหติฯ

[219] เคหสิตสีลานนฺติ ปญฺจกามคุณนิสฺสิตสีลานํฯ ญายสฺสาติ อฏฺฐงฺคิกมคฺคสฺสฯ

[222] อทนฺตมรณํ มหลฺลโก รญฺโญ นาโค กาลงฺกโตติ รญฺโญ มหลฺลโก นาโค อทนฺตมรณํ มโต กาลํ กโต โหติ, อทนฺตมรณํ กาลํกิริยํ นาม กริยตีติ อยเมตฺถ อตฺโถฯ เอส นโย สพฺพตฺถฯ เสสํ อุตฺตานเมวาติฯ

ปปญฺจสูทนิยา มชฺฌิมนิกายฏฺฐกถาย

ทนฺตภูมิสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

6. ภูมิชสุตฺตวณฺณนา

[223] เอวํ เม สุตนฺติ ภูมิชสุตฺตํฯ ตตฺถ ภูมิโชติ อยํ เถโร ชยเสนราชกุมารสฺส มาตุโลฯ อาสญฺจ อนาสญฺจาติ กาเลน อาสํ กาเลน อนาสํฯ สเกน ถาลิปาเกนาติ ปกติปวตฺตาย ภิกฺขาย อตฺตโน นิฏฺฐิตภตฺตโตปิ ภตฺเตน ปริวิสิฯ เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานเมวาติฯ

ปปญฺจสูทนิยา มชฺฌิมนิกายฏฺฐกถาย

ภูมิชสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

7. อนุรุทฺธสุตฺตวณฺณนา

[230] เอวํ เม สุตนฺติ อนุรุทฺธสุตฺตํฯ ตตฺถ เอวมาหํสูติ ตสฺส อุปาสกสฺส อผาสุกกาโล อโหสิ, ตทา อุปสงฺกมิตฺวา เอวมาหํสุฯ อปณฺณกนฺติ อวิราธิตํฯ เอกตฺถาติ อปฺปมาณาติ วา มหคฺคตาติ วา ฌานเมว จิตฺเตกคฺคตาเยว เอวํ วุจฺจตีติ อิมํ สนฺธาย เอวมาหฯ