เมนู

2. ปญฺจตฺตยสุตฺตวณฺณนา

[21] เอวํ เม สุตนฺติ ปญฺจตฺตยสุตฺตํฯ ตตฺถ เอเกติ เอกจฺเจฯ สมณพฺราหฺมณาติ ปริพฺพชุปคตภาเวน สมณา ชาติยา พฺราหฺมณา, โลเกน วา สมณาติ จ พฺราหฺมณาติ จ เอวํ สมฺมตาฯ อปรนฺตํ กปฺเปตฺวา วิกปฺเปตฺวา คณฺหนฺตีติ อปรนฺตกปฺปิกาฯ อปรนฺตกปฺโป วา เอเตสํ อตฺถีติปิ อปรนฺตกปฺปิกาฯ เอตฺถ อนฺโตติ ‘‘สกฺกาโย โข, อาวุโส, เอโก อนฺโต’’ติอาทีสุ (อ. นิ. 6.61) วิย อิธ โกฏฺฐาโส อธิปฺเปโตฯ กปฺโปติ ตณฺหาทิฏฺฐิโยฯ วุตฺตมฺปิ เจตํ ‘‘กปฺโปติ อุทฺทานโต ทฺเว กปฺปา ตณฺหากปฺโป จ ทิฏฺฐิกปฺโป จา’’ติฯ ตสฺมา ตณฺหาทิฏฺฐิวเสน อนาคตํ ขนฺธโกฏฺฐาสํ กปฺเปตฺวา ฐิตาติ อปรนฺตกปฺปิกาติ เอวเมตฺถ อตฺโถ ทฏฺฐพฺโพฯ เตสํ เอวํ อปรนฺตํ กปฺเปตฺวา ฐิตานํ ปุนปฺปุนํ อุปฺปชฺชนวเสน อปรนฺตเมว อนุคตา ทิฏฺฐีติ อปรนฺตานุทิฏฺฐิโนฯ เต เอวํทิฏฺฐิโน ตํ อปรนฺตํ อารพฺภ อาคมฺม ปฏิจฺจ อญฺญมฺปิ ชนํ ทิฏฺฐิคติกํ กโรนฺตา อเนกวิหิตานิ อธิวุตฺติปทานิ อภิวทนฺติฯ อเนกวิหิตานีติ อเนกวิธานิฯ อธิวุตฺติปทานีติ อธิวจนปทานิฯ อถ วา ภูตมตฺถํ อธิภวิตฺวา ยถาสภาวโต อคฺคเหตฺวา วตฺตนโต อธิวุตฺติโยติ ทิฏฺฐิโย วุจฺจนฺติ, อธิวุตฺตีนํ ปทานิ อธิวุตฺติปทานิ, ทิฏฺฐิทีปกานิ วจนานีติ อตฺโถฯ

สญฺญีติ สญฺญาสมงฺคีฯ อโรโคติ นิจฺโจฯ อิตฺเถเกติ อิตฺถํ เอเก, เอวเมเกติ อตฺโถฯ อิมินา โสฬส สญฺญีวาทา กถิตา, อสญฺญีติ อิมินา อฏฺฐ อสญฺญีวาทา, เนวสญฺญีนาสญฺญีติ อิมินา อฏฺฐ เนวสญฺญีนาสญฺญีวาทา, สโต วา ปน สตฺตสฺสาติ อิมินา สตฺต อุจฺเฉทวาทาฯ ตตฺถ สโตติ วิชฺชมานสฺสฯ อุจฺเฉทนฺติ อุปจฺเฉทํฯ วินาสนฺติ อทสฺสนํฯ วิภวนฺติ ภววิคมํฯ สพฺพาเนตานิ อญฺญมญฺญเววจนาเนวฯ ทิฏฺฐธมฺมนิพฺพานํ วาติ อิมินา ปญฺจ ทิฏฺฐธมฺมนิพฺพานวาทา กถิตาฯ ตตฺถ ทิฏฺฐธมฺโมติ ปจฺจกฺขธมฺโม วุจฺจติ, ตตฺถ ตตฺถ ปฏิลทฺธอตฺตภาวสฺเสตํ อธิวจนํฯ ทิฏฺฐธมฺเม นิพฺพานํ ทิฏฺฐธมฺมนิพฺพานํ, อิมสฺมิํเยว อตฺตภาเว ทุกฺขวูปสมนฺติ อตฺโถฯ สนฺตํ วาติ สญฺญีติอาทิวเสน ตีหากาเรหิ สนฺตํฯ ตีณิ โหนฺตีติ สญฺญี อตฺตาติอาทีนิ สนฺตอตฺตวเสน เอกํ, อิตรานิ ทฺเวติ เอวํ ตีณิฯ

[22] รูปิํ วาติ กรชรูเปน วา กสิณรูเปน วา รูปิํฯ ตตฺถ ลาภี กสิณรูปํ อตฺตาติ คณฺหาติ, ตกฺกี อุโภปิ รูปานิ คณฺหาติเยวฯ อรูปินฺติ อรูปสมาปตฺตินิมิตฺตํ วา, ฐเปตฺวา สญฺญากฺขนฺธํ เสสอรูปธมฺเม วา อตฺตาติ ปญฺญเปนฺตา ลาภิโนปิ ตกฺกิกาปิ เอวํ ปญฺญเปนฺติฯ ตติยทิฏฺฐิ ปน มิสฺสกคาหวเสน ปวตฺตา, จตุตฺถา ตกฺกคาเหเนวฯ ทุติยจตุกฺเก ปฐมทิฏฺฐิ สมาปนฺนกวาเรน กถิตา, ทุติยทิฏฺฐิ อสมาปนฺนกวาเรน, ตติยทิฏฺฐิ สุปฺปมตฺเตน วา สราวมตฺเตน วา กสิณปริกมฺมวเสน, จตุตฺถทิฏฺฐิ วิปุลกสิณวเสน กถิตาติ เวทิตพฺพาฯ

เอตํ วา ปเนเกสํ อุปาติวตฺตตนฺติ สญฺญีติปเทน สงฺเขปโต วุตฺตํ สญฺญาสตฺตกํ อติกฺกนฺตานนฺติ อตฺโถฯ อปเร อฏฺฐกนฺติ วทนฺติฯ ตทุภยํ ปรโต อาวิภวิสฺสติฯ