เมนู

7. กุกฺกุรวติกสุตฺตวณฺณนา

[78] เอวํ เม สุตนฺติ กุกฺกุรวติกสุตฺตํฯ ตตฺถ โกลิเยสูติ เอวํนามเก ชนปเทฯ โส หิ เอโกปิ โกลนคเร ปติฏฺฐิตานํ โกลิยานํ ราชกุมารานํ นิวาสฏฺฐานตฺตา เอวํ วุจฺจติฯ ตสฺมิํ โกลิเยสุ ชนปเทฯ หลิทฺทวสนนฺติ ตสฺส กิร นิคมสฺส มาปิตกาเล ปีตกวตฺถนิวตฺถา มนุสฺสา นกฺขตฺตํ กีฬิํสุฯ เต นกฺขตฺตกีฬาวสาเน นิคมสฺส นามํ อาโรเปนฺตา หลิทฺทวสนนฺติ นามํ อกํสุฯ ตํ โคจรคามํ กตฺวา วิหรตีติ อตฺโถฯ วิหาโร ปเนตฺถ กิญฺจาปิ น นิยามิโต, ตถาปิ พุทฺธานํ อนุจฺฉวิเก เสนาสเนเยว วิหาสีติ เวทิตพฺโพฯ โควติโกติ สมาทินฺนโควโต, สีเส สิงฺคานิ ฐเปตฺวา นงฺคุฏฺฐํ พนฺธิตฺวา คาวีหิ สทฺธิํ ติณานิ ขาทนฺโต วิย จรติฯ อเจโลติ นคฺโค นิจฺเจโลฯ เสนิโยติ ตสฺส นามํฯ

กุกฺกุรวติโกติ สมาทินฺนกุกฺกุรวโต, สพฺพํ สุนขกิริยํ กโรติฯ อุโภเปเต สหปํสุกีฬิกา สหายกาฯ กุกฺกุโรว ปลิกุชฺชิตฺวาติ สุนโข นาม สามิกสฺส สนฺติเก นิสีทนฺโต ทฺวีหิ ปาเทหิ ภูมิยํ วิเลขิตฺวา กุกฺกุรกูชิตํ กูชนฺโต นิสีทติ, อยมฺปิ ‘‘กุกฺกุรกิริยํ กริสฺสามี’’ติ ภควตา สทฺธิํ สมฺโมทิตฺวา ทฺวีหิ หตฺเถหิ ภูมิยํ วิเลขิตฺวา สีสํ วิธุนนฺโต ‘ภู ภู’ติ กตฺวา หตฺถปาเท สมิญฺชิตฺวา สุนโข วิย นิสีทิฯ ฉมานิกฺขิตฺตนฺติ ภูมิยํ ฐปิตํฯ สมตฺตํ สมาทินฺนนฺติ ปริปุณฺณํ กตฺวา คหิตํฯ กา คตีติ กา นิปฺผตฺติฯ โก อภิสมฺปราโยติ อภิสมฺปรายมฺหิ กตฺถ นิพฺพตฺติฯ อลนฺติ ตสฺส อปฺปิยํ ภวิสฺสตีติ ยาวตติยํ ปฏิพาหติฯ กุกฺกุรวตนฺติ กุกฺกุรวตสมาทานํฯ

[79] ภาเวตีติ วฑฺเฒติฯ ปริปุณฺณนฺติ อนูนํฯ อพฺโพกิณฺณนฺติ นิรนฺตรํฯ กุกฺกุรสีลนฺติ กุกฺกุราจารํฯ กุกฺกุรจิตฺตนฺติ ‘‘อชฺช ปฏฺฐาย กุกฺกุเรหิ กาตพฺพํ กริสฺสามี’’ติ เอวํ อุปฺปนฺนจิตฺตํฯ กุกฺกุรากปฺปนฺติ กุกฺกุรานํ คมนากาโร อตฺถิ, ติฏฺฐนากาโร อตฺถิ, นิสีทนากาโร อตฺถิ, สยนากาโร อตฺถิ, อุจฺจารปสฺสาวกรณากาโร อตฺถิ, อญฺเญ กุกฺกุเร ทิสฺวา ทนฺเต วิวริตฺวา คมนากาโร อตฺถิ, อยํ กุกฺกุรากปฺโป นาม, ตํ ภาเวตีติ อตฺโถ อิมินาหํ สีเลนาติอาทีสุ อหํ อิมินา อาจาเรน วา วตสมาทาเนน วา ทุกฺกรตปจรเณน วา เมถุนวิรติพฺรหฺมจริเยน วาติ อตฺโถฯ เทโวติ สกฺกสุยามาทีสุ อญฺญตโรฯ เทวญฺญตโรติ เตสํ ทุติยตติยฏฺฐานาทีสุ อญฺญตรเทโวฯ

มิจฺฉาทิฏฺฐีติ อเทวโลกคามิมคฺคเมว เทวโลกคามิมคฺโคติ คเหตฺวา อุปฺปนฺนตาย สา อสฺส มิจฺฉาทิฏฺฐิ นาม โหติฯ อญฺญตรํ คติํ วทามีติ ตสฺส หิ นิรยโต วา ติรจฺฉานโยนิโต วา อญฺญา คติ นตฺถิ, ตสฺมา เอวมาหฯ สมฺปชฺชมานนฺติ ทิฏฺฐิยา อสมฺมิสฺสํ หุตฺวา นิปชฺชมานํฯ

นาหํ, ภนฺเต, เอตํ โรทามิ, ยํ มํ ภควา เอวมาหาติ ยํ มํ, ภนฺเต, ภควา เอวมาห, อหเมตํ ภควโต พฺยากรณํ น โรทามิ น ปริเทวามิ, น อนุตฺถุนามีติ อตฺโถฯ เอวํ สกมฺมกวเสเนตฺถ อตฺโถ เวทิตพฺโพ, น อสฺสุมุญฺจนมตฺเตนฯ

‘‘มตํ วา อมฺม โรทนฺติ, โย วา ชีวํ น ทิสฺสติ;

ชีวนฺตํ อมฺม ปสฺสนฺตี, กสฺมา มํ อมฺม โรทสี’’ติฯ (สํ. นิ. 1.239) –

อยญฺเจตฺถ ปโยโคฯ อปิจ เม อิทํ, ภนฺเตติ อปิจ โข เม อิทํ, ภนฺเต, กุกฺกุรวตํ ทีฆรตฺตํ สมาทินฺนํ, ตสฺมิํ สมฺปชฺชนฺเตปิ วุทฺธิ นตฺถิ, วิปชฺชนฺเตปิฯ อิติ ‘‘เอตฺตกํ กาลํ มยา กตกมฺมํ โมฆํ ชาต’’นฺติ อตฺตโน วิปตฺติํ ปจฺจเวกฺขมาโน โรทามิ, ภนฺเตติฯ

[80] โควตนฺติอาทีนิ กุกฺกุรวตาทีสุ วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพานิฯ ควากปฺปนฺติ โคอากปฺปํฯ เสสํ กุกฺกุรากปฺเป วุตฺตสทิสเมวฯ ยถา ปน ตตฺถ อญฺเญ กุกฺกุเร ทิสฺวา ทนฺเต วิวริตฺวา คมนากาโร, เอวมิธ อญฺเญ คาโว ทิสฺวา กณฺเณ อุกฺขิปิตฺวา คมนากาโร เวทิตพฺโพฯ เสสํ ตาทิสเมวฯ

[81] จตฺตาริมานิ ปุณฺณ กมฺมานีติ กสฺมา อิมํ เทสนํ อารภิ? อยญฺหิ เทสนา เอกจฺจกมฺมกิริยวเสน อาคตา, อิมสฺมิญฺจ กมฺมจตุกฺเก กถิเต อิเมสํ กิริยา ปากฏา ภวิสฺสตีติ อิมํ เทสนํ อารภิฯ อปิจ อิมํ กมฺมจตุกฺกเมว เทสิยมานํ อิเม สญฺชานิสฺสนฺติ , ตโต เอโก สรณํ คมิสฺสติ, เอโก ปพฺพชิตฺวา อรหตฺตํ ปาปุณิสฺสตีติ อยเมว เอเตสํ สปฺปายาติ ญตฺวาปิ อิมํ เทสนํ อารภิฯ

ตตฺถ กณฺหนฺติ กาฬกํ ทสอกุสลกมฺมปถกมฺมํฯ กณฺหวิปากนฺติ อปาเย นิพฺพตฺตนโต กาฬกวิปากํฯ สุกฺกนฺติ ปณฺฑรํ ทสกุสลกมฺมปถกมฺมํฯ สุกฺกวิปากนฺติ สคฺเค นิพฺพตฺตนโต ปณฺฑรวิปากํฯ กณฺหสุกฺกนฺติ โวมิสฺสกกมฺมํฯ กณฺหสุกฺกวิปากนฺติ สุขทุกฺขวิปากํฯ

มิสฺสกกมฺมญฺหิ กตฺวา อกุสเลน ติรจฺฉานโยนิยํ มงฺคลหตฺถิฏฺฐานาทีสุ อุปฺปนฺโน กุสเลน ปวตฺเต สุขํ เวทิยติฯ กุสเลน ราชกุเลปิ นิพฺพตฺโต อกุสเลน ปวตฺเต ทุกฺขํ เวทิยติฯ อกณฺหํ อสุกฺกนฺติ กมฺมกฺขยกรํ จตุมคฺคเจตนากมฺมํ อธิปฺเปตํฯ ตญฺหิ ยทิ กณฺหํ ภเวยฺย, กณฺหวิปากํ ทเทยฺยฯ ยทิ สุกฺกํ ภเวยฺย, สุกฺกวิปากํ ทเทยฺยฯ อุภยวิปากสฺส ปน อทานโต อกณฺหาสุกฺกวิปากตฺตา ‘‘อกณฺหํ อสุกฺก’’นฺติ วุตฺตํฯ อยํ ตาว อุทฺเทเส อตฺโถฯ

นิทฺเทเส ปน สพฺยาพชฺฌนฺติ สทุกฺขํฯ กายสงฺขาราทีสุ กายทฺวาเร คหณาทิวเสน โจปนปฺปตฺตา ทฺวาทส อกุสลเจตนา สพฺยาพชฺฌกายสงฺขาโร นามฯ วจีทฺวาเร หนุสญฺโจปนวเสน วจีเภทปวตฺติกา ตาเยว ทฺวาทส วจีสงฺขาโร นามฯ อุภยโจปนํ อปฺปตฺตา รโห จินฺตยนฺตสฺส มโนทฺวาเร ปวตฺตา มโนสงฺขาโร นามฯ อิติ ตีสุปิ ทฺวาเรสุ กายทุจฺจริตาทิเภทา อกุสลเจตนาว สงฺขาราติ เวทิตพฺพาฯ อิมสฺมิญฺหิ สุตฺเต เจตนา ธุรํ, อุปาลิสุตฺเต กมฺมํฯ อภิสงฺขริตฺวาติ สงฺกฑฺฒิตฺวา, ปิณฺฑํ กตฺวาติ อตฺโถฯ สพฺยาพชฺฌํ โลกนฺติ สทุกฺขํ โลกํ อุปปชฺชนฺติฯ สพฺยาพชฺฌา ผสฺสา ผุสนฺตีติ สทุกฺขา วิปากผสฺสา ผุสนฺติฯ เอกนฺตทุกฺขนฺติ นิรนฺตรทุกฺขํฯ ภูตาติ เหตฺวตฺเถ นิสฺสกฺกวจนํ, ภูตกมฺมโต ภูตสฺส สตฺตสฺส อุปฺปตฺติ โหติฯ อิทํ วุตฺตํ โหติ – ยถาภูตํ กมฺมํ สตฺตา กโรนฺติ, ตถาภูเตน กมฺเมน กมฺมสภาควเสน เตสํ อุปปตฺติ โหติฯ เตเนวาห ‘‘ยํ กโรติ เตน อุปปชฺชตี’’ติฯ เอตฺถ จ เตนาติ กมฺเมน วิย วุตฺตา, อุปปตฺติ จ นาม วิปาเกน โหติฯ ยสฺมา ปน วิปากสฺส กมฺมํ เหตุ, ตสฺมา เตน มูลเหตุภูเตน กมฺเมน นิพฺพตฺตตีติ อยเมตฺถ อตฺโถฯ ผสฺสา ผุสนฺตีติ เยน กมฺมวิปาเกน นิพฺพตฺโต, ตํกมฺมวิปากผสฺสา ผุสนฺติฯ กมฺมทายาทาติ กมฺมทายชฺชา กมฺมเมว เนสํ ทายชฺชํ สนฺตกนฺติ วทามิฯ

อพฺยาพชฺฌนฺติ นิทฺทุกฺขํ ฯ อิมสฺมิํ วาเร กายทฺวาเร ปวตฺตา อฏฺฐ กามาวจรกุสลเจตนา กายสงฺขาโร นามฯ ตาเยว วจีทฺวาเร ปวตฺตา วจีสงฺขาโร นามฯ มโนทฺวาเร ปวตฺตา ตาเยว อฏฺฐ, ติสฺโส จ เหฏฺฐิมฌานเจตนา อพฺยาพชฺฌมโนสงฺขาโร นามฯ ฌานเจตนา ตาว โหตุ, กามาวจรา กินฺติ อพฺยาพชฺฌมโนสงฺขาโร นาม ชาตาติฯ

กสิณสชฺชนกาเล จ กสิณาเสวนกาเล จ ลพฺภนฺติฯ กามาวจรเจตนา ปฐมชฺฌานเจตนาย ฆฏิตา, จตุตฺถชฺฌานเจตนา ตติยชฺฌานเจตนาย ฆฏิตาฯ อิติ ตีสุปิ ทฺวาเรสุ กายสุจริตาทิเภทา กุสลเจตนาว สงฺขาราติ เวทิตพฺโพฯ ตติยวาโร อุภยมิสฺสกวเสน เวทิตพฺพาฯ

เสยฺยถาปิ มนุสฺสาติอาทีสุ มนุสฺสานํ ตาว กาเลน สุขํ กาเลน ทุกฺขํ ปากฏเมว, เทเวสุ ปน ภุมฺมเทวตานํ, วินิปาติเกสุ เวมานิกเปตานํ กาเลน สุขํ กาเลน ทุกฺขํ โหตีติ เวทิตพฺพํฯ หตฺถิอาทีสุ ติรจฺฉาเนสุปิ ลพฺภติเยวฯ

ตตฺราติ เตสุ ตีสุ กมฺเมสุฯ ตสฺส ปหานาย ยา เจตนาติ ตสฺส ปหานตฺถาย มคฺคเจตนาฯ กมฺมํ ปตฺวาว มคฺคเจตนาย อญฺโญ ปณฺฑรตโร ธมฺโม นาม นตฺถิฯ อิทํ ปน กมฺมจตุกฺกํ ปตฺวา ทฺวาทส อกุสลเจตนา กณฺหา นาม, เตภูมกกุสลเจตนา สุกฺกา นาม, มคฺคเจตนา อกณฺหา อสุกฺกาติ อาคตาฯ

[82] ‘‘ลเภยฺยาหํ, ภนฺเต’’ติ อิทํ โส ‘‘จิรํ วต เม อนิยฺยานิกปกฺเข โยเชตฺวา อตฺตา กิลมิโต, ‘สุกฺขนทีตีเร นฺหายิสฺสามี’ติ สมฺปริวตฺเตนฺเตน วิย ถุเส โกฏฺเฏนฺเตน วิย จ น โกจิ อตฺโถ นิปฺผาทิโต, หนฺทาหํ อตฺตานํ โยเค โยเชมี’’ติ จินฺเตตฺวา อาหฯ อถ ภควา โยเนน ขนฺธเก ติตฺถิยปริวาโส ปญฺญตฺโต, ยํ อญฺญติตฺถิยปุพฺโพ สามเณรภูมิยํ ฐิโต – ‘‘อหํ, ภนฺเต, อิตฺถนฺนาโม อญฺญติตฺถิยปุพฺโพ อิมสฺมิํ ธมฺมวินเย อากงฺขามิ อุปสมฺปทํ, สฺวาหํ, ภนฺเต, สงฺฆํ จตฺตาโร มาเส ปริวาสํ ยาจามี’’ติอาทินา (มหาว. 86) นเยน สมาทิยิตฺวา ปริวสติ, ตํ สนฺธาย ‘‘โย โข, เสนิย, อญฺญติตฺถิยปุพฺโพ’’ติอาทิมาหฯ

ตตฺถ ปพฺพชฺชนฺติ วจนสิลิฏฺฐตาวเสเนว วุตฺตํฯ อปริวสิตฺวาเยว หิ ปพฺพชฺชํ ลภติฯ อุปสมฺปทตฺถิเกน ปน นาติกาเลน คามปฺปเวสนาทีนิ อฏฺฐ วตฺตานิ ปูเรนฺเตน ปริวสิตพฺพํ อารทฺธจิตฺตาติ อฏฺฐวตฺตปูรเณน ตุฏฺฐจิตฺตาฯ อยเมตฺถ สงฺเขโปฯ

วิตฺถารโต ปเนส ติตฺถิยปริวาโส สมนฺตปาสาทิกาย วินยฏฺฐกถาย ปพฺพชฺชขนฺธกวณฺณนายํ (มหาว. อฏฺฐ. 86) วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺโพ อปิจ เมตฺถาติ อปิจ เม เอตฺถฯ ปุคฺคลเวมตฺตตา วิทิตาติ ปุคฺคลนานตฺตํ วิทิตํฯ อยํ ปุคฺคโล ปริวาสารโห, อยํ น ปริวาสารโหติ อิทํ มยฺหํ ปากฏนฺติ ทสฺเสติฯ

ตโต เสนิโย จินฺเตสิ – ‘‘อโห อจฺฉริยํ พุทฺธสาสนํ, ยตฺถ เอวํ ฆํสิตฺวา โกฏฺเฏตฺวา ยุตฺตเมว คณฺหนฺติ, อยุตฺตํ ฉฑฺเฑนฺตี’’ติฯ ตโต สุฏฺฐุตรํ ปพฺพชฺชาย สญฺชาตุสฺสาโห สเจ, ภนฺเตติอาทิมาหฯ อถ ภควา ตสฺส ติพฺพจฺฉนฺทตํ วิทิตฺวา น เสนิโย ปริวาสํ อรหตีติ อญฺญตรํ ภิกฺขุํ อามนฺเตสิ – ‘‘คจฺฉ ตฺวํ, ภิกฺขุ, เสนิยํ นฺหาเปตฺวา ปพฺพาเชตฺวา อาเนหี’’ติฯ โส ตถา กตฺวา ตํ ปพฺพาเชตฺวา ภควโต สนฺติกํ อานยิฯ ภควา คเณ นิสีทิตฺวา อุปสมฺปาเทสิฯ เตน วุตฺตํ – ‘‘อลตฺถ โข อเจโล เสนิโย ภควโต สนฺติเก ปพฺพชฺชํ อลตฺถ อุปสมฺปท’’นฺติฯ

อจิรูปสมฺปนฺโนติ อุปสมฺปนฺโน หุตฺวา นจิรเมวฯ วูปกฏฺโฐติ วตฺถุกามกิเลสกาเมหิ กาเยน จ จิตฺเตน จ วูปกฏฺโฐฯ อปฺปมตฺโตติ กมฺมฏฺฐาเน สติํ อวิชหนฺโตฯ อาตาปีติ กายิกเจตสิกสงฺขาเตน วีริยาตาเปน อาตาปีฯ ปหิตตฺโตติ กาเย จ ชีวิเต จ อนเปกฺขตาย เปสิตตฺโต วิสฺสฏฺฐอตฺตภาโวฯ ยสฺสตฺถายาติ ยสฺส อตฺถายฯ กุลปุตฺตาติ อาจารกุลปุตฺตาฯ สมฺมเทวาติ เหตุนาว การเณเนวฯ ตทนุตฺตรนฺติ ตํ อนุตฺตรํฯ พฺรหฺมจริยปริโยสานนฺติ มคฺคพฺรหฺมจริยปริโยสานภูตํ อรหตฺตผลํฯ ตสฺส หิ อตฺถาย กุลปุตฺตา ปพฺพชนฺติฯ ทิฏฺเฐว ธมฺเมติ อิมสฺมิํเยว อตฺตภาเวฯ สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวาติ อตฺตนาเยว ปญฺญาย ปจฺจกฺขํ กตฺวา, อปรปฺปจฺจยํ ญตฺวาติ อตฺโถฯ อุปสมฺปชฺช วิหาสีติ ปาปุณิตฺวา สมฺปาเทตฺวา วิหาสิฯ เอวํ วิหรนฺโตว ขีณา ชาติ…เป.… อพฺภญฺญาสิ

เอวมสฺส ปจฺจเวกฺขณภูมิํ ทสฺเสตฺวา อรหตฺตนิกูเฏเนว เทสนํ นิฏฺฐาเปตุํ ‘‘อญฺญตโร โข ปนายสฺมา เสนิโย อรหตํ อโหสี’’ติ วุตฺตํฯ ตตฺถ อญฺญตโรติ เอโกฯ อรหตนฺติ อรหนฺตานํ, ภควโต สาวกานํ อรหนฺตานํ อพฺภนฺตโร อโหสีติ อยเมวตฺถ อธิปฺปาโยฯ เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานเมวาติฯ

ปปญฺจสูทนิยา มชฺฌิมนิกายฏฺฐกถาย

กุกฺกุรวติกสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

8. อภยราชกุมารสุตฺตวณฺณนา

[83] เอวํ เม สุตนฺติ อภยสุตฺตํฯ ตตฺถ อภโยติ ตสฺส นามํฯ ราชกุมาโรติ พิมฺพิสารสฺส โอรสปุตฺโตฯ วาทํ อาโรเปหีติ โทสํ อาโรเปหิฯ เนรยิโกติ นิรเย นิพฺพตฺตโกฯ กปฺปฏฺโฐติ กปฺปฏฺฐิติโกฯ อเตกิจฺโฉติ พุทฺธสหสฺเสนาปิ ติกิจฺฉิตุํ น สกฺกาฯ อุคฺคิลิตุนฺติ ทฺเว อนฺเต โมเจตฺวา กเถตุํ อสกฺโกนฺโต อุคฺคิลิตุํ พหิ นีหริตุํ น สกฺขิติฯ โอคิลิตุนฺติ ปุจฺฉาย โทสํ ทตฺวา หาเรตุํ อสกฺโกนฺโต โอคิลิตุํ อนฺโต ปเวเสตุํ น สกฺขิติฯ

เอวํ, ภนฺเตติ นิคณฺโฐ กิร จินฺเตสิ – ‘‘สมโณ โคตโม มยฺหํ สาวเก ภินฺทิตฺวา คณฺหาติ, หนฺทาหํ เอกํ ปญฺหํ อภิสงฺขโรมิ, ยํ ปุฏฺโฐ สมโณ โคตโม อุกฺกุฏิโก หุตฺวา นิสินฺโน อุฏฺฐาตุํ น สกฺขิสฺสตี’’ติฯ โส อภยสฺส เคหา นีหฏภตฺโต สินิทฺธโภชนํ ภุญฺชนฺโต พหู ปญฺเห อภิสงฺขริตฺวา – ‘‘เอตฺถ สมโณ โคตโม อิมํ นาม โทสํ ทสฺเสสฺสติ, เอตฺถ อิมํ นามา’’ติ สพฺเพ ปหาย จาตุมาสมตฺถเก อิมํ ปญฺหํ อทฺทสฯ อถสฺส เอตทโหสิ – ‘‘อิมสฺส ปญฺหสฺส ปุจฺฉาย วา วิสฺสชฺชเน วา น สกฺกา โทโส ทาตุํ, โอวฏฺฏิกสาโร อยํ, โก นุ โข อิมํ คเหตฺวา สมณสฺส โคตมสฺส วาทํ อาโรเปสฺสตี’’ติฯ ตโต ‘‘อภโย ราชกุมาโร ปณฺฑิโต, โส สกฺขิสฺสตีติ ตํ อุคฺคณฺหาเปมี’’ติ นิฏฺฐํ คนฺตฺวา อุคฺคณฺหาเปสิฯ โส วาทชฺฌาสยตาย ตสฺส วจนํ สมฺปฏิจฺฉนฺโต ‘‘เอวํ, ภนฺเต,’’ติ อาหฯ

[84] อกาโล โข อชฺชาติ อยํ ปญฺโห จตูหิ มาเสหิ อภิสงฺขโต, ตตฺถ อิทํ คเหตฺวา อิทํ วิสฺสชฺชิยมาเน ทิวสภาโค นปฺปโหสฺสตีติ มญฺญนฺโต เอวํ จินฺเตสิฯ โส ทานีติ สฺเว ทานิฯ อตฺตจตุตฺโถติ กสฺมา พหูหิ สทฺธิํ น นิมนฺเตสิ? เอวํ กิรสฺส อโหสิ – ‘‘พหูสุ นิสินฺเนสุ โถกํ ทตฺวา วทนฺตสฺส อญฺญํ สุตฺตํ อญฺญํ การณํ อญฺญํ ตถารูปํ วตฺถุํ อาหริตฺวา ทสฺเสสฺสติ, เอวํ สนฺเต กลโห วา โกลาหลเมว วา ภวิสฺสติฯ