7. ธนญฺชานิสุตฺตวณฺณนา

[445] เอวํ เม สุตนฺติ ธนญฺชานิสุตฺตํฯ ตตฺถ ทกฺขิณาคิริสฺมินฺติ คิรีติ ปพฺพโต, ราชคหํ ปริกฺขิปิตฺวา ฐิตปพฺพตสฺส ทกฺขิณทิสาภาเค ชนปทสฺเสตํ นามํฯ ตณฺฑุลปาลิทฺวารายาติ ราชคหสฺส กิร ทฺวตฺติํสมหาทฺวารานิ จตุสฏฺฐิขุทฺทกทฺวารานิ, เตสุ เอกํ ตณฺฑุลปาลิทฺวารํ นาม, ตํ สนฺธาเยวมาหฯ ราชานํ นิสฺสายาติ ‘‘คจฺฉ มนุสฺเส อปีเฬตฺวา สสฺสภาคํ คณฺหาหี’’ติ รญฺญา เปสิโต คนฺตฺวา สพฺพเมว สสฺสํ คณฺหาติ, ‘‘มา โน, ภนฺเต, นาเสหี’’ติ จ วุตฺเต – ‘‘ราชกุเล วุตฺตํ มนฺทํ, อหํ รญฺญา อาคมนกาเลเยว เอวํ อาณตฺโต, มา กนฺทิตฺถา’’ติ เอวํ ราชานํ นิสฺสาย พฺราหฺมณคหปติเก วิลุมฺปติฯ ธญฺญํ เยภุยฺเยน อตฺตโน ฆรํ ปเวเสตฺวา อปฺปกํ ราชกุเล ปเวเสติฯ กิํ พฺราหฺมณคหปติกานํ น ปีฬํ อกาสีติ จ วุตฺโต – ‘‘อาม, มหาราช, อิมสฺมิํ วาเร เขตฺตานิ มนฺทสสฺสานิ อเหสุํ, ตสฺมา อปีเฬนฺตสฺส เม คณฺหโต น พหุํ ชาต’’นฺติ เอวํ พฺราหฺมณคหปติเก นิสฺสาย ราชานํ วิลุมฺปติฯ

[446] ปโย ปียตนฺติ ตรุณขีรํ ปิวตุฯ ตาว ภตฺตสฺสาติ ยาว ขีรํ ปิวิตฺวา นิสีทิสฺสถ, ตาวเทว ภตฺตสฺส กาโล ภวิสฺสติฯ อิเธว หิ โน ปาตราสภตฺตํ อาหริสฺสนฺตีติ ทสฺเสติฯ มาตาปิตโรติอาทีสุ มหลฺลกา มาตาปิตโร มุทุกานิ อตฺถรณปาวุรณานิ สุขุมานิ วตฺถานิ มธุรโภชนํ สุคนฺธคนฺธมาลาทีนิ จ ปริเยสิตฺวา โปเสตพฺพาฯ ปุตฺตธีตานํ นามกรณมงฺคลาทีนิ สพฺพกิจฺจานิ กโรนฺเตน ปุตฺตทาโร โปเสตพฺโพฯ เอวญฺหิ อกริยมาเน ครหา อุปฺปชฺชตีติ อิมินา นเยน อตฺโถ เวทิตพฺโพฯ

[447] อธมฺมจารีติ ปญฺจ ทุสฺสีลฺยกมฺมานิ วา ทส ทุสฺสีลฺยกมฺมานิ วา อิธ อธมฺโม นามฯ อุปกฑฺเฒยฺยุนฺติ ปญฺจวิธพนฺธนาทิกมฺมกรณตฺถํ ตํ ตํ นิรยํ กฑฺเฒยฺยุํฯ

[448] ธมฺมจารีติ ธมฺมิกสิววิชฺชาทิกมฺมการีฯ ปฏิกฺกมนฺตีติ โอสรนฺติ ปริหายนฺติฯ อภิกฺกมนฺตีติ อภิสรนฺติ วฑฺฒนฺติฯ เสยฺโยติ วรตรํฯ หีเนติ นิหีเน ลามเกฯ

กาลงฺกโต จ สาริปุตฺตาติ อิทํ ภควา ‘‘ตตฺรสฺส คนฺตฺวา เทเสหี’’ติ อธิปฺปาเยน เถรมาหฯ เถโรปิ ตํขณํเยว คนฺตฺวา มหาพฺรหฺมุโน ธมฺมํ เทเสสิ, ตโต ปฏฺฐาย จาตุปฺปทิกํ คาถํ กเถนฺโตปิ จตุสจฺจวิมุตฺตํ นาม น กเถสีติฯ

ปปญฺจสูทนิยา มชฺฌิมนิกายฏฺฐกถาย

ธนญฺชานิสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

8. วาเสฏฺฐสุตฺตวณฺณนา

[454] เอวํ เม สุตนฺติ วาเสฏฺฐสุตฺตํฯ ตตฺถ อิจฺฉานงฺคลวนสณฺเฑติ อิจฺฉานงฺคลคามสฺส อวิทูเร วนสณฺเฑฯ จงฺกีติ อาทโย ปญฺจปิ ชนา รญฺโญ ปเสนทิสฺส โกสลสฺส ปุโรหิตา เอวฯ อญฺเญ จ อภิญฺญาตาติ อญฺเญ จ พหู อภิญฺญาตา พฺราหฺมณาฯ เต กิร ฉฏฺเฐ ฉฏฺเฐ มาเส ทฺวีสุ ฐาเนสุ สนฺนิปตนฺติฯ ยทา ชาติํ โสเธตุกามา โหนฺติ, ตทา โปกฺขรสาติสฺส สนฺติเก ชาติโสธนตฺถํ อุกฺกฏฺฐาย สนฺนิปตนฺติฯ ยทา มนฺเต โสเธตุกามา โหนฺติ, ตทา อิจฺฉานงฺคเล สนฺนิปตนฺติฯ อิมสฺมิํ กาเล มนฺตโสธนตฺถํ สนฺนิปติํสุฯ อยมนฺตรา กถาติ ยํ อตฺตโน สหายกภาวานุรูปํ กถํ กเถนฺตา อนุวิจริํสุ, ตสฺสา กถาย อนฺตรา อยมญฺญา กถา อุทปาทิฯ สีลวาติ คุณวาฯ วตฺตสมฺปนฺโนติ อาจารสมฺปนฺโนฯ

[455] อนุญฺญาตปฏิญฺญาตาติ สิกฺขิตา ตุมฺเหติ เอวํ อาจริเยหิ อนุญฺญาตา, อาม อาจริย สิกฺขิตมฺหาติ เอวํ สยญฺจ ปฏิญฺญาตาฯ อสฺมาติ ภวามฯ อหํ โปกฺขรสาติสฺส, ตารุกฺขสฺสายํ มาณโวติ อหํ โปกฺขรสาติสฺส เชฏฺฐนฺเตวาสี อคฺคสิสฺโส, อยํ ตารุกฺขสฺสาติ ทีเปติฯ

เตวิชฺชานนฺติ ติเวทานํ พฺราหฺมณานํฯ ยทกฺขาตนฺติ ยํ อตฺถโต จ พฺยญฺชนโต จ เอกํ ปทมฺปิ อกฺขาตํฯ ตตฺร เกวลิโนสฺมเสติ ตํ สกลํ ชานนโต ตตฺถ นิฏฺฐาคตมฺหาติ อตฺโถฯ อิทานิ ตํ เกวลิภาวํ อาวิกโรนฺโต ปทกสฺมาติอาทิมาหฯ ตตฺถ ชปฺเป อาจริยสาทิสาติ กถนฏฺฐาเน มยํ อาจริยสทิสาเยวฯ