สกมฺมุนา หญฺญตีติ อตฺตนา กตกมฺมวเสน ‘‘กสาหิปิ ตาเลตี’’ติอาทีหิ กมฺมการณาหิ หญฺญติฯ เปจฺจ ปรมฺหิ โลเกติ อิโต คนฺตฺวา ปรมฺหิ อปายโลเกฯ

วิรูปรูเปนาติ วิวิธรูเปน, นานาสภาเวนาติ อตฺโถฯ กามคุเณสูติ ทิฏฺฐธมฺมิกสมฺปรายิเกสุ สพฺพกามคุเณสุ อาทีนวํ ทิสฺวาฯ ทหราติ อนฺตมโส กลลมตฺตภาวํ อุปาทาย ตรุณาฯ วุฑฺฒาติ วสฺสสตาติกฺกนฺตาฯ อปณฺณกํ สามญฺญเมว เสยฺโยติ อวิรุทฺธํ อทฺวชฺฌคามิํ เอกนฺตนิยฺยานิกํ สามญฺญเมว ‘‘เสยฺโย, อุตฺตริตรญฺจ ปณีตตรญฺจา’’ติ อุปธาเรตฺวา ปพฺพชิโตสฺมิ มหาราชาติฯ ตสฺมา ยํ ตฺวํ วทสิ – ‘‘กิํ ทิสฺวา วา สุตฺวา วา’’ติ, อิทํ ทิสฺวา จ สุตฺวา จ ปพฺพชิโตสฺมีติ มํ ธาเรหีติ เทสนํ นิฏฺฐาเปสีติฯ

ปปญฺจสูทนิยา มชฺฌิมนิกายฏฺฐกถาย

รฏฺฐปาลสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

3. มฆเทวสุตฺตวณฺณนา

[308] เอวํ เม สุตนฺติ มฆเทวสุตฺตํฯ ตตฺถ มฆเทวอมฺพวเนติ ปุพฺเพ มฆเทโว นาม ราชา ตํ อมฺพวนํ โรเปสิฯ เตสุ รุกฺเขสุ ปลุชฺชมาเนสุ อปรภาเค อญฺเญปิ ราชาโน โรเปสุํเยวฯ ตํ ปน ปฐมโวหารวเสน มฆเทวมฺพวนนฺเตว สงฺขํ คตํฯ สิตํ ปาตฺวากาสีติ สายนฺหสมเย วิหารจาริกํ จรมาโน รมณียํ ภูมิภาคํ ทิสฺวา – ‘‘วสิตปุพฺพํ นุ โข เม อิมสฺมิํ โอกาเส’’ติ อาวชฺชนฺโต – ‘‘ปุพฺเพ อหํ มฆเทโว นาม ราชา หุตฺวา อิมํ อมฺพวนํ โรเปสิํ, เอตฺเถว ปพฺพชิตฺวา จตฺตาโร พฺรหฺมวิหาเร ภาเวตฺวา พฺรหฺมโลเก นิพฺพตฺติํฯ ตํ โข ปเนตํ การณํ ภิกฺขุสงฺฆสฺส อปากฏํ, ปากฏํ กริสฺสามี’’ติ อคฺคคฺคทนฺเต ทสฺเสนฺโต สิตํ ปาตุ อกาสิฯ

ธมฺโม อสฺส อตฺถีติ ธมฺมิโกฯ ธมฺเมน ราชา ชาโตติ ธมฺมราชาฯ ธมฺเม ฐิโตติ ทสกุสลกมฺมปถธมฺเม ฐิโตฯ