เตสญฺหิ – ‘‘สมฺมาสมฺพุทฺโธ กตฺถ น ลเภยฺย, อมฺหากํ นาม ทฺวินฺนํ อนฺธกานํ นิเวสนํ อุตฺติณํ กาเรสี’’ติ น ตปฺปจฺจยา โทมนสฺสํ อุทปาทิ – ‘‘สเทวเก โลเก อคฺคปุคฺคโล อมฺหากํ นิเวสนา ติณํ อาหราเปตฺวา คนฺธกุฏิํ ฉาทาเปสี’’ติ ปน เตสํ อนปฺปกํ พลวโสมนสฺสํ อุทปาทิฯ อิติ เตสํเยว คุณสมฺปตฺติยา อิทํ ปาฏิหาริยํ ชาตนฺติ เวทิตพฺพํฯ

[292] ตณฺฑุลวาหสตานีติ เอตฺถ ทฺเว สกฏานิ เอโก วาโหติ เวทิตพฺโพฯ ตทุปิยญฺจ สูเปยฺยนฺติ สูปตฺถาย ตทนุรูปํ เตลผาณิตาทิํฯ วีสติภิกฺขุสหสฺสสฺส เตมาสตฺถาย ภตฺตํ ภวิสฺสตีติ กิร สญฺญาย ราชา เอตฺตกํ เปเสสิฯ อลํ เม รญฺโญว โหตูติ กสฺมา ปฏิกฺขิปิ? อธิคตอปฺปิจฺฉตายฯ เอวํ กิรสฺส อโหสิ – ‘‘นาหํ รญฺญา ทิฏฺฐปุพฺโพ, กถํ นุ โข เปเสสี’’ติฯ ตโต จินฺเตสิ – ‘‘สตฺถา พาราณสิํ คโต, อทฺธา โส รญฺโญ วสฺสาวาสํ ยาจิยมาโน มยฺหํ ปฏิญฺญาตภาวํ อาโรเจตฺวา มม คุณกถํ กเถสิ, คุณกถาย ลทฺธลาโภ ปน นเฏน นจฺจิตฺวา ลทฺธํ วิย คายเกน คายิตฺวา ลทฺธํ วิย จ โหติฯ กิํ มยฺหํ อิมินา, กมฺมํ กตฺวา อุปฺปนฺเนน มาตาปิตูนมฺปิ สมฺมาสมฺพุทฺธสฺสปิ อุปฏฺฐานํ สกฺกา กาตุ’’นฺติฯ เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานเมวาติฯ

ปปญฺจสูทนิยา มชฺฌิมนิกายฏฺฐกถาย

ฆฏิการสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

2. รฏฺฐปาลสุตฺตวณฺณนา

[293] เอวํ เม สุตนฺติ รฏฺฐปาลสุตฺตํฯ ตตฺถ ถุลฺลโกฏฺฐิกนฺติ ถุลฺลโกฏฺฐํ ปริปุณฺณโกฏฺฐาคารํฯ โส กิร ชนปโท นิจฺจสสฺโส สทา พีชภณฺฑํ นิกฺขมติ, ขลภณฺฑํ ปวิสติฯ เตน ตสฺมิํ นิคเม โกฏฺฐา นิจฺจปูราว โหนฺติฯ ตสฺมา โส ถุลฺลโกฏฺฐิกนฺเตว สงฺขํ คโตฯ

[294] รฏฺฐปาโลติ กสฺมา รฏฺฐปาโล? ภินฺนํ รฏฺฐํ สนฺธาเรตุํ ปาเลตุํ สมตฺโถติ รฏฺฐปาโลฯ กทา ปนสฺเสตํ นามํ อุปฺปนฺนนฺติฯ ปทุมุตฺตรสมฺมาสมฺพุทฺธกาเลฯ