เมนู

9. โคลิยานิสุตฺตวณฺณนา

[173] เอวํ เม สุตนฺติ โคลิยานิสุตฺตํฯ ตตฺถ ปทสมาจาโรติ ทุพฺพลสมาจาโร โอฬาริกาจาโร, ปจฺจเยสุ สาเปกฺโข มหารกฺขิตตฺเถโร วิยฯ ตํ กิร อุปฏฺฐากกุเล นิสินฺนํ อุปฏฺฐาโก อาห ‘‘อสุกตฺเถรสฺส เม, ภนฺเต, จีวรํ ทินฺน’’นฺติฯ สาธุ เต กตํ ตํเยว ตกฺเกตฺวา วิหรนฺตสฺส จีวรํ เทนฺเตนาติฯ ตุมฺหากมฺปิ, ภนฺเต, ทสฺสามีติฯ สาธุ กริสฺสสิ ตํเยว ตกฺเกนฺตสฺสาติ อาหฯ อยมฺปิ เอวรูโป โอฬาริกาจาโร อโหสิฯ สปฺปติสฺเสนาติ สเชฏฺฐเกน, น อตฺตานํ เชฏฺฐกํ กตฺวา วิหริตพฺพํฯ เสริวิหาเรนาติ สจฺฉนฺทวิหาเรน นิรงฺกุสวิหาเรนฯ

นานูปขชฺชาติ น อนุปขชฺช น อนุปวิสิตฺวาฯ ตตฺถ โย ทฺวีสุ มหาเถเรสุ อุภโต นิสินฺเนสุ เต อนาปุจฺฉิตฺวาว จีวเรน วา ชาณุนา วา ฆฏฺเฏนฺโต นิสีทติ, อยํ อนุปขชฺช นิสีทติ นามฯ เอวํ อกตฺวา ปน อตฺตโน ปตฺตอาสนสนฺติเก ฐตฺวา นิสีทาวุโสติ วุตฺเต นิสีทิตพฺพํฯ สเจ น วทนฺติ, นิสีทามิ, ภนฺเตติ อาปุจฺฉิตฺวา นิสีทิตพฺพํ อาปุจฺฉิตกาลโต ปฏฺฐาย นิสีทาติ วุตฺเตปิ อวุตฺเตปิ นิสีทิตุํ วฏฺฏติเยวฯ น ปฏิพาหิสฺสามีติ เอตฺถ โย อตฺตโน ปตฺตาสนํ อติกฺกมิตฺวา นวกานํ ปาปุณนฏฺฐาเน นิสีทติ, อยํ นเว ภิกฺขู อาสเนน ปฏิพาหติ นามฯ ตสฺมิญฺหิ ตถา นิสินฺเน นวา ภิกฺขู ‘‘อมฺหากํ นิสีทิตุํ น เทตี’’ติ อุชฺฌายนฺตา ติฏฺฐนฺติ วา อาสนํ วา ปริเยสนฺตา อาหิณฺฑนฺติฯ ตสฺมา อตฺตโน ปตฺตาสเนเยว นิสีทิตพฺพํฯ เอวํ น ปฏิพาหติ นามฯ

อาภิสมาจาริกมฺปิ ธมฺมนฺติ อภิสมาจาริกํ วตฺตปฏิปตฺติมตฺตมฺปิฯ นาติกาเลนาติ น อติปาโต ปวิสิตพฺพํ, น อติทิวา ปฏิกฺกมิตพฺพํ, ภิกฺขุสงฺเฆน สทฺธิํเยว ปวิสิตพฺพญฺจ นิกฺขมิตพฺพญฺจฯ อติปาโต ปวิสิตฺวา อติทิวา นิกฺขมนฺตสฺส หิ เจติยงฺคณโพธิยงฺคณวตฺตาทีนิ ปริหายนฺติฯ กาลสฺเสว มุขํ โธวิตฺวา มกฺกฏกสุตฺตานิ ฉินฺทนฺเตน อุสฺสาวพินฺทู นิปาเตนฺเตน คามํ ปวิสิตฺวา ยาคุํ ปริเยสิตฺวา ยาว ภิกฺขากาลา อนฺโตคาเมเยว นานปฺปการํ ติรจฺฉานกถํ กเถนฺเตน นิสีทิตฺวา ภตฺตกิจฺจํ กตฺวา ทิวา นิกฺขมฺม ภิกฺขูนํ ปาทโธวนเวลาย วิหารํ ปจฺจาคนฺตพฺพํ โหติฯ

น ปุเรภตฺตํ ปจฺฉาภตฺตํ กุเลสุ จาริตฺตํ อาปชฺชิตพฺพนฺติ ‘‘โย ปน ภิกฺขุ นิมนฺติโต สภตฺโต สมาโน สนฺตํ ภิกฺขุํ อนาปุจฺฉา ปุเรภตฺตํ วา ปจฺฉาภตฺตํ วา กุเลสุ จาริตฺตํ อาปชฺเชยฺย, อญฺญตฺร สมยา ปาจิตฺติย’’นฺติ (ปาจิ. 299) อิมํ สิกฺขาปทํ รกฺขนฺเตน ตสฺส วิภงฺเค วุตฺตํ ปุเรภตฺตญฺจ ปจฺฉาภตฺตญฺจ จาริตฺตํ น อาปชฺชิตพฺพํฯ อุทฺธโต โหติ จปโลติ อุทฺธจฺจปกติโก เจว โหติ จีวรมณฺฑน-ปตฺตมณฺฑน-เสนาสนมณฺฑนา อิมสฺส วา ปูติกายสฺส เกลายนา มณฺฑนาติ เอวํ วุตฺเตน จ ตรุณทารกาวจาปลฺเยน สมนฺนาคโตฯ

ปญฺญวตา ภวิตพฺพนฺติ จีวรกมฺมาทีสุ อิติกตฺตพฺเพสุ อุปายปญฺญาย สมนฺนาคเตน ภวิตพฺพํฯ อภิธมฺเม อภิวินเยติ อภิธมฺมปิฏเก เจว วินยปิฏเก จ ปาฬิวเสน เจว อฏฺฐกถาวเสน จ โยโค กรณีโยฯ สพฺพนฺติเมน หิ ปริจฺเฉเทน อภิธมฺเม ทุกติกมาติกาหิ สทฺธิํ ธมฺมหทยวิภงฺคํ วินา น วฏฺฏติฯ วินเย ปน กมฺมากมฺมวินิจฺฉเยน สทฺธิํ สุวินิจฺฉิตานิ ทฺเว ปาติโมกฺขานิ วินา น วฏฺฏติฯ

อารุปฺปาติ เอตฺตาวตา อฏฺฐปิ สมาปตฺติโย วุตฺตา โหนฺติฯ ตา ปน สพฺเพน สพฺพํ อสกฺโกนฺเตน สตฺตสุปิ โยโค กรณีโย, ฉสุปิ…เป.… ปญฺจสุปิฯ สพฺพนฺติเมน ปริจฺเฉเทน เอกํ กสิเณ ปริกมฺมกมฺมฏฺฐานํ ปคุณํ กตฺวา อาทาย วิจริตพฺพํ, เอตฺตกํ วินา น วฏฺฏติฯ อุตฺตริมนุสฺสธมฺเมติ อิมินา สพฺเพปิ โลกุตฺตรธมฺเม ทสฺเสติฯ ตสฺมา อรหนฺเตน หุตฺวา วิหาตพฺพํ, อรหตฺตํ อนภิสมฺภุณนฺเตน อนาคามิผเล สกทาคามิผเล โสตาปตฺติผเล วา ปติฏฺฐาตพฺพํฯ สพฺพนฺติเมน ปริยาเยน เอกํ วิปสฺสนามุขํ ยาว อรหตฺตา ปคุณํ กตฺวา อาทาย วิจริตพฺพํฯ เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานเมวฯ อิมํ ปน เทสนํ อายสฺมา สาริปุตฺโต เนยฺยปุคฺคลสฺส วเสน อาภิสมาจาริกวตฺตโต ปฏฺฐาย อนุปุพฺเพน อรหตฺตํ ปาเปตฺวา นิฏฺฐาเปสีติฯ

ปปญฺจสูทนิยา มชฺฌิมนิกายฏฺฐกถาย

โคลิยานิสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

10. กีฏาคิริสุตฺตวณฺณนา

[174] เอวํ เม สุตนฺติ กีฏาคิริสุตฺตํฯ ตตฺถ กาสีสูติ เอวํนามเก ชนปเทฯ เอถ ตุมฺเหปิ, ภิกฺขเวติ เอถ ตุมฺเหปิ, ภิกฺขเว, อิเม ปญฺจ อานิสํเส สมฺปสฺสมานา อญฺญตฺเรว รตฺติโภชนา ภุญฺชถฯ อิติ ภควา รตฺติํ วิกาลโภชนํ, ทิวา วิกาลโภชนนฺติ อิมานิ ทฺเว โภชนานิ เอกปฺปหาเรน อชหาเปตฺวา เอกสฺมิํ สมเย ทิวา วิกาลโภชนเมว ชหาเปสิ, ปุน กาลํ อตินาเมตฺวา รตฺติํ วิกาลโภชนํ ชหาเปนฺโต เอวมาหฯ กสฺมา? อิมานิ หิ ทฺเว โภชนานิ วตฺตมานานิ วฏฺเฏ อาจิณฺณานิ สมาจิณฺณานิ นทิํ โอติณฺณอุทกํ วิย อนุปกฺขนฺทานิ, นิวาเตสุ จ ฆเรสุ สุโภชนานิ ภุญฺชิตฺวา วฑฺฒิตา สุขุมาลา กุลปุตฺตา ทฺเว โภชนานิ เอกปฺปหาเรน ปชหนฺตา กิลมนฺติฯ ตสฺมา เอกปฺปหาเรน อชหาเปตฺวา ภทฺทาลิสุตฺเต ทิวา วิกาลโภชนํ ชหาเปสิ, อิธ รตฺติํ วิกาลโภชนํฯ ชหาเปนฺโต ปน น ตชฺชิตฺวา วา นิคฺคณฺหิตฺวา วา, เตสํ ปหานปจฺจยา ปน อปฺปาพาธตญฺจ สญฺชานิสฺสถาติ เอวํ อานิสํสํ ทสฺเสตฺวาว ชหาเปสิฯ กีฏาคิรีติ ตสฺส นิคมสฺส นามํฯ

[175] อสฺสชิปุนพฺพสุกาติ อสฺสชิ จ ปุนพฺพสุโก จ ฉสุ ฉพฺพคฺคิเยสุ ทฺเว คณาจริยาฯ ปณฺฑุโก โลหิตโก เมตฺติโย ภุมฺมชโก อสฺสชิ ปุนพฺพสุโกติ อิเม ฉ ชนา ฉพฺพคฺคิยา นามฯ เตสุ ปณฺฑุกโลหิตกา อตฺตโน ปริสํ คเหตฺวา สาวตฺถิยํ วสนฺติ, เมตฺติยภุมฺมชกา ราชคเห, อิเม ทฺเว ชนา กีฏาคิริสฺมิํ อาวาสิกา โหนฺติฯ อาวาสิกาติ นิพทฺธวาสิโน, ตํนิพนฺธา อกตํ เสนาสนํ กโรนฺติ, ชิณฺณํ ปฏิสงฺขโรนฺติ, กเต อิสฺสรา โหนฺติฯ กาลิกนฺติ อนาคเต กาเล ปตฺตพฺพํ อานิสํสํฯ

[178] มยา เจตํ, ภิกฺขเวติ อิธ กิํ ทสฺเสติ? ภิกฺขเว, ทิวสสฺส ตโย วาเร ภุญฺชิตฺวา สุขเวทนํเยว อุปฺปาเทนฺโต น อิมสฺมิํ สาสเน กิจฺจการี นาม โหติ, เอตฺตกา ปน เวทนา เสวิตพฺพา, เอตฺตกา น เสวิตพฺพาติ เอตมตฺถํ ทสฺเสตุํ อิมํ เทสนํ อารภิฯ เอวรูปํ สุขเวทนํ ปชหถาติ อิทญฺจ เคหสฺสิตโสมนสฺสวเสน วุตฺตํ, อุปสมฺปชฺช วิหรถาติ อิทญฺจ เนกฺขมฺมสิตโสมนสฺสวเสน ฯ อิโต ปเรสุปิ ทฺวีสุ วาเรสุ เคหสฺสิตเนกฺขมฺมสิตานํเยว โทมนสฺสานญฺจ อุเปกฺขานญฺจ วเสน อตฺโถ เวทิตพฺโพฯ