ภาวนาปหาตพฺพอาสววณฺณนา

[27] ปฏิสงฺขา โยนิโส สติสมฺโพชฺฌงฺคํ ภาเวตีติ อภาวนาย อาทีนวํ, ภาวนาย จ อานิสํสํ อุปาเยน ปเถน ปจฺจเวกฺขิตฺวา สติสมฺโพชฺฌงฺคํ ภาเวติ, เอส นโย สพฺพตฺถฯ เอตฺถ จ กิญฺจาปิ อิเม อุปริมคฺคตฺตยสมยสมฺภูตา โลกุตฺตรโพชฺฌงฺคา เอว อธิปฺเปตา, ตถาปิ อาทิกมฺมิกานํ โพชฺฌงฺเคสุ อสมฺโมหตฺถํ โลกิยโลกุตฺตรมิสฺสเกน เนสํ นเยน อตฺถวณฺณนํ กริสฺสามิฯ อิธ ปน โลกิยนยํ ปหาย โลกุตฺตรนโย เอว คเหตพฺโพฯ ตตฺถ สติสมฺโพชฺฌงฺคนฺติอาทินา นเยน วุตฺตานํ สตฺตนฺนํ อาทิปทานํเยว ตาว –

อตฺถโต ลกฺขณาทีหิ, กมโต จ วินิจฺฉโย;

อนูนาธิกโต เจว, วิญฺญาตพฺโพ วิภาวินาฯ

ตตฺถ สติสมฺโพชฺฌงฺเค ตาว สรณฏฺเฐน สติฯ สา ปเนสา อุปฏฺฐานลกฺขณา, อปิลาปนลกฺขณา วาฯ วุตฺตมฺปิ เหตํ ‘‘ยถา, มหาราช, รญฺโญ ภณฺฑาคาริโก รญฺโญ สาปเตยฺยํ อปิลาเปติ, เอตฺตกํ, มหาราช, หิรญฺญํ, เอตฺตกํ สุวณฺณํ, เอตฺตกํ สาปเตยฺยนฺติ, เอวเมว โข, มหาราช , สติ อุปฺปชฺชมานา กุสลากุสลสาวชฺชานวชฺชหีนปณีตกณฺหสุกฺกสปฺปฏิภาเค ธมฺเม อปิลาเปติฯ อิเม จตฺตาโร สติปฏฺฐานา’’ติ (มิ. ป. 2.1.13) วิตฺถาโรฯ อปิลาปนรสาฯ กิจฺจวเสเนว หิสฺส เอตํ ลกฺขณํ เถเรน วุตฺตํฯ อสมฺโมสรสา วาฯ โคจราภิมุขภาวปจฺจุปฏฺฐานาฯ สติ เอว สมฺโพชฺฌงฺโค สติสมฺโพชฺฌงฺโคฯ ตตฺถ โพธิยา โพธิสฺส วา องฺโคติ โพชฺฌงฺโคฯ

กิํ วุตฺตํ โหติ? ยา หิ อยํ ธมฺมสามคฺคี, ยาย โลกิยโลกุตฺตรมคฺคกฺขเณ อุปฺปชฺชมานาย ลีนุทฺธจฺจปติฏฺฐานายูหน-กามสุขตฺตกิลมถานุโยค-อุจฺเฉทสสฺสตาภินิเวสาทีนํ อเนเกสํ อุปทฺทวานํ ปฏิปกฺขภูตาย สติธมฺมวิจยวีริยปีติปสฺสทฺธิสมาธิอุเปกฺขาสงฺขาตาย ธมฺมสามคฺคิยา อริยสาวโก พุชฺฌตีติ กตฺวา ‘‘โพธี’’ติ วุจฺจติฯ พุชฺฌตีติ กิเลสสนฺตานนิทฺทาย อุฏฺฐหติ, จตฺตาริ วา อริยสจฺจานิ ปฏิวิชฺฌติ, นิพฺพานเมว วา สจฺฉิกโรตีติ วุตฺตํ โหติฯ ยถาห ‘‘สตฺต โพชฺฌงฺเค ภาเวตฺวา อนุตฺตรํ สมฺมาสมฺโพธิํ อภิสมฺพุทฺโธ’’ติฯ ตสฺสา ธมฺมสามคฺคิสงฺขาตาย โพธิยา องฺโคติปิ โพชฺฌงฺโค, ฌานงฺคมคฺคงฺคาทโย วิยฯ