8. โกสมฺพิยสุตฺตวณฺณนา

[491] เอวํ เม สุตนฺติ โกสมฺพิยสุตฺตํฯ ตตฺถ โกสมฺพิยนฺติ เอวํนามเก นคเรฯ ตสฺส กิร นครสฺส อารามโปกฺขรณีอาทีสุ เตสุ เตสุ ฐาเนสุ โกสมฺพรุกฺขาว อุสฺสนฺนา อเหสุํ, ตสฺมา โกสมฺพีติ สงฺขํ อคมาสิฯ กุสมฺพสฺส นาม อิสิโน อสฺสมโต อวิทูเร มาปิตตฺตาติปิ เอเกฯ โฆสิตาราเมติ โฆสิตเสฏฺฐินา การิเต อาราเมฯ

ปุพฺเพ กิร อทฺทิลรฏฺฐํ นาม อโหสิฯ ตโต โกตูหลโก นาม ทลิทฺโท ฉาตกภเยน สปุตฺตทาโร เกทารปริจฺฉินฺนํ สุภิกฺขํ รฏฺฐํ คจฺฉนฺโต ปุตฺตํ วหิตุํ อสกฺโกนฺโต ฉฑฺเฑตฺวา อคมาสิฯ มาตา นิวตฺติตฺวา ตํ คเหตฺวา คตาฯ เต เอกํ โคปาลกคามกํ ปวิสิํสุ, โคปาลกานญฺจ ตทา ปหตปายโส ปฏิยตฺโต โหติ, ตโต ปายสํ ลภิตฺวา ภุญฺชิํสุฯ อถ โส ปุริโส ปหูตปายสํ ภุญฺชิตฺวา ชิราเปตุํ อสกฺโกนฺโต รตฺติภาเค กาลํ กตฺวา ตตฺเถว สุนขิยา กุจฺฉิมฺหิ ปฏิสนฺธิํ คเหตฺวา กุกฺกุโร ชาโตฯ โส โคปาลกสฺส ปิโย อโหสิ มนาโป, โคปาลโก จ ปจฺเจกพุทฺธํ อุปฏฺฐาสิฯ ปจฺเจกพุทฺโธปิ ภตฺตกิจฺจาวสาเน กุกฺกุรสฺส เอกํ ปิณฺฑํ เทติฯ โส ปจฺเจกพุทฺเธ สิเนหํ อุปฺปาเทตฺวา โคปาลเกน สทฺธิํ ปณฺณสาลมฺปิ คจฺฉติฯ

โส โคปาลเก อสนฺนิหิเต ภตฺตเวลาย สยเมว คนฺตฺวา กาลาโรจนตฺถํ ปณฺณสาลทฺวาเร ภุสฺสติ, อนฺตรามคฺเคปิ จณฺฑมิเค ทิสฺวา ภุสฺสิตฺวา ปลาเปติฯ โส ปจฺเจกพุทฺเธ มุทุเกน จิตฺเตน กาลํ กตฺวา เทวโลเก นิพฺพตฺติฯ ตตฺรสฺส โฆสกเทวปุตฺโตตฺเวว นามํ อโหสิฯ โส เทวโลกโต จวิตฺวา โกสมฺพิยํ เอกสฺมิํ กุลฆเร นิพฺพตฺติฯ ตํ อปุตฺตโก เสฏฺฐิ ตสฺส มาตาปิตูนํ ธนํ ทตฺวา ปุตฺตํ กตฺวา อคฺคเหสิฯ อถ โส อตฺตโน ปุตฺเต ชาเต สตฺตกฺขตฺตุํ มาราเปตุํ อุปกฺกมิฯ โส ปุญฺญวนฺตตาย สตฺตสุปิ ฐาเนสุ มรณํ อปฺปตฺวา อวสาเน เอกาย เสฏฺฐิธีตาย เวยฺยตฺติเยน ลทฺธชีวิโก อปรภาเค ปิตุอจฺจเยน เสฏฺฐิฏฺฐานํ ปตฺวา โฆสิตเสฏฺฐิ นาม ชาโตฯ อญฺเญปิ โกสมฺพิยํ กุกฺกุฏเสฏฺฐิ ปาวาริกเสฏฺฐีติ ทฺเว เสฏฺฐิโน สนฺติฯ อิเมหิ สทฺธิํ ตโย อเหสุํฯ

เตน จ สมเยน เตสํ สหายกานํ เสฏฺฐีนํ กุลูปกา ปญฺจสตา อิสโย ปพฺพตปาเท วสิํสุฯ เต กาเลน กาลํ โลณมฺพิลเสวนตฺถาย มนุสฺสปถํ อาคจฺฉนฺติฯ