ปญฺจวิธสํสคฺควณฺณนา

อสํสฏฺโฐติ ปญฺจวิเธน สํสคฺเคน วิรหิโตฯ สวนสํสคฺโค ทสฺสนสํสคฺโค สมุลฺลปนสํสคฺโค สมฺโภคสํสคฺโค กายสํสคฺโคติ ปญฺจวิโธ สํสคฺโคฯ เตสุ อิธ ภิกฺขุ สุณาติ, ‘‘อสุกสฺมิํ คาเม วา นิคเม วา อิตฺถี วา กุมาริกา วา อภิรูปา ทสฺสนียา ปาสาทิกา ปรมาย วณฺณโปกฺขรตาย สมนฺนาคตา’’ติฯ โส ตํ สุตฺวา สํสีทติ วิสีทติ น สกฺโกติ พฺรหฺมจริยํ สนฺธาเรตุํ, สิกฺขาทุพฺพลฺยํ อนาวิกตฺวา หีนายาวตฺตตีติ เอวํ ปเรหิ วา กถียมานํ รูปาทิสมฺปตฺติํ อตฺตนา วา หสิตลปิตคีตสทฺทํ สุณนฺตสฺส โสตวิญฺญาณวีถิวเสน อุปฺปนฺโน ราโค สวนสํสคฺโค นามฯ โส อนิตฺถิคนฺธปจฺเจกโพธิสตฺตสฺส จ ปญฺจคฺคฬเลณวาสีติสฺสทหรสฺส จ วเสน เวทิตพฺโพ –

ทหโร กิร อากาเสน คจฺฉนฺโต คิริคามวาสิกมฺมารธีตาย ปญฺจหิ กุมารีหิ สทฺธิํ ปทุมสรํ คนฺตฺวา นฺหตฺวา ปทุมานิ จ ปิลนฺธิตฺวา มธุรสฺสเรน คายนฺติยา สทฺทํ สุตฺวา กามราเคน วิทฺโธ วิเสสา ปริหายิตฺวา อนยพฺยสนํ ปาปุณิฯ อิธ ภิกฺขุ น เหว โข สุณาติ, อปิจ โข สามํ ปสฺสติ อิตฺถิํ วา กุมาริํ วา อภิรูปํ ทสฺสนียํ ปาสาทิกํ ปรมาย วณฺณโปกฺขรตาย สมนฺนาคตํฯ โส ตํ ทิสฺวา สํสีทติ วิสีทติ น สกฺโกติ พฺรหฺมจริยํ สนฺธาเรตุํ, สิกฺขาทุพฺพลฺยํ อนาวิกตฺวา หีนายาวตฺตตีติ เอวํ วิสภาครูปํ โอโลเกนฺตสฺส ปน จกฺขุวิญฺญาณวีถิวเสน อุปฺปนฺนราโค ทสฺสนสํสคฺโค นามฯ โส เอวํ เวทิตพฺโพ –

เอโก กิร ทหโร กาลทีฆวาปิทฺวารวิหารํ อุทฺเทสตฺถาย คโตฯ อาจริโย ตสฺส อนฺตรายํ ทิสฺวา โอกาสํ น กโรติฯ โส ปุนปฺปุนฺนํ อนุพนฺธติฯ อาจริโย สเจ อนฺโตคาเม น จริสฺสสิฯ ทสฺสามิ เต อุทฺเทสนฺติ อาหฯ โส สาธูติ สมฺปฏิจฺฉิตฺวา อุทฺเทเส นิฏฺฐิเต อาจริยํ วนฺทิตฺวา คจฺฉนฺโต อาจริโย เม อิมสฺมิํ คาเม จริตุํ น เทติ, กิํ นุ โข การณนฺติ จีวรํ ปารุปิตฺวา คามํ ปาวิสิ, เอกา กุลธีตา ปีตกวตฺถํ นิวาเสตฺวา เคเห ฐิตา ทหรํ ทิสฺวา สญฺชาตราคา อุฬุงฺเกน ยาคุํ อาหริตฺวา ตสฺส ปตฺเต ปกฺขิปิตฺวา นิวตฺติตฺวา มญฺจเก นิปชฺชิฯ

อถ นํ มาตาปิตโร กิํ อมฺมาติ ปุจฺฉิํสุ, ทฺวาเรน คตํ ทหรํ ลภมานา ชีวิสฺสามิ, อลภมานา มริสฺสามีติฯ มาตาปิตโร เวเคน คนฺตฺวา คามทฺวาเร ทหรํ ปตฺวา วนฺทิตฺวา, ‘‘นิวตฺตถ, ภนฺเต, ภิกฺขํ คณฺหาหี’’ติ อาหํสุฯ ทหโร อลํ คจฺฉามีติฯ เต, ‘‘อิทํ นาม, ภนฺเต, การณ’’นฺติ ยาจิตฺวา – ‘‘อมฺหากํ, ภนฺเต, เคเห เอตฺตกํ นาม ธนํ อตฺถิ, เอกาเยว โน ธีตา, ตฺวํ โน เชฏฺฐปุตฺตฏฺฐาเน ฐสฺสสิ, สุเขน สกฺกา ชีวิตุ’’นฺติ อาหํสุฯ ทหโร, ‘‘น มยฺหํ อิมินา ปลิโพเธน อตฺโถ’’ติ อนาทิยิตฺวาว ปกฺกนฺโตฯ

มาตาปิตโร คนฺตฺวา, ‘‘อมฺม, นาสกฺขิมฺหา ทหรํ นิวตฺเตตุํ, ยํ อญฺญํ สามิกํ อิจฺฉสิ, ตํ ลภิสฺสสิ, อุฏฺเฐหิ ขาท จ ปิว จา’’ติ อาหํสุฯ สา อนิจฺฉนฺตี สตฺตาหํ นิราหารา หุตฺวา กาลมกาสิฯ มาตาปิตโร ตสฺสา สรีรกิจฺจํ กตฺวา ตํ ปีตกวตฺถํ ธุรวิหาเร ภิกฺขุสงฺฆสฺส อทํสุ, ภิกฺขู วตฺถํ ขณฺฑาขนฺฑํ กตฺวา ภาชยิํสุฯ เอโก มหลฺลโก อตฺตโน โกฏฺฐาสํ คเหตฺวา กลฺยาณีวิหารํ อาคโตฯ โสปิ ทหโร เจติยํ วนฺทิสฺสามีติ ตตฺเถว คนฺตฺวา ทิวาฏฺฐาเน นิสีทิฯ มหลฺลโก ตํ วตฺถขณฺฑํ คเหตฺวา, ‘‘อิมินา เม ปริสฺสาวนํ วิจาเรถา’’ติ ทหรํ อโวจฯ ทหโร มหาเถร ‘‘กุหิํ ลทฺธ’’นฺติ อาหฯ โส สพฺพํ ปวตฺติํ กเถสิฯ โส ตํ สุตฺวาว, ‘‘เอวรูปาย นาม สทฺธิํ สํวาสํ นาลตฺถ’’นฺติ ราคคฺคินา ทฑฺโฒ ตตฺเถว กาลมกาสิฯ

อญฺญมญฺญํ อาลาปสลฺลาปวเสน อุปฺปนฺนราโค ปน สมุลฺลปนสํสคฺโค นามฯ ภิกฺขุโน ภิกฺขุนิยา สนฺตกํ, ภิกฺขุนิยา วา ภิกฺขุสฺส สนฺตกํ คเหตฺวา ปริโภคกรณวเสน อุปฺปนฺนราโค สมฺโภคสํสคฺโค นามฯ โส เอวํ เวทิตพฺโพ – มริจวฏฺฏิวิหารมเห กิร ภิกฺขูนํ สตสหสฺสํ ภิกฺขุนีนํ นวุติสหสฺสานิ เอว อเหสุํฯ เอโก สามเณโร อุณฺหยาคุํ คเหตฺวา คจฺฉนฺโต สกิํ จีวรกณฺเณ ฐเปสิ, สกิํ ภูมิยํฯ เอกา สามเณรี ทิสฺวา เอตฺถ ปตฺตํ ฐเปตฺวา ยาหีติ ถาลกํ อทาสิฯ เต อปรภาเค เอกสฺมิํ ภเย อุปฺปนฺเน ปรสมุทฺทํ อคมํสุฯ เตสุ ภิกฺขุนี ปุเรตรํ อคมาสิฯ สา, ‘‘เอโก กิร สีหฬภิกฺขุ อาคโต’’ติ สุตฺวา เถรสฺส สนฺติกํ คนฺตฺวา ปฏิสนฺถารํ กตฺวา นิสินฺนา, – ‘‘ภนฺเต, มริจวฏฺฏิวิหารมหกาเล ตุมฺเห กติวสฺสา’’ติ ปุจฺฉิฯ ตทาหํ สตฺตวสฺสิกสามเณโรฯ

ตฺวํ ปน กติวสฺสาติ? อหํ สตฺตวสฺสิกสามเณรีเยว เอกสฺส สามเณรสฺส อุณฺหยาคุํ คเหตฺวา คจฺฉนฺตสฺส ปตฺตฐปนตฺถํ ถาลกมทาสินฺติฯ เถโร, ‘‘อหํ โส’’ติ วตฺวา ถาลกํ นีหริตฺวา ทสฺเสสิฯ เต เอตฺตเกเนว สํสคฺเคน พฺรหฺมจริยํ สนฺธาเรตุํ อสกฺโกนฺตา ทฺเวปิ สฏฺฐิวสฺสกาเล วิพฺภมิํสุฯ

หตฺถคาหาทิวเสน ปน อุปฺปนฺนราโค กายสํสคฺโค นามฯ ตตฺริทํ วตฺถุ – มหาเจติยงฺคเณ กิร ทหรภิกฺขู สชฺฌายํ คณฺหนฺติฯ เตสํ ปิฏฺฐิปสฺเส ทหรภิกฺขุนิโย ธมฺมํ สุณนฺติฯ ตตฺเรโก ทหโร หตฺถํ ปสาเรนฺโต เอกิสฺสา ทหรภิกฺขุนิยา กายํ ฉุปิฯ สา ตํ หตฺถํ คเหตฺวา อตฺตโน อุรสฺมิํ ฐเปสิ, เอตฺตเกน สํสคฺเคน ทฺเวปิ วิพฺภมิตฺวา คิหิภาวํ ปตฺตาฯ

คาหคาหกาทิวณฺณนา

อิเมสุ ปน ปญฺจสุ สํสคฺเคสุ ภิกฺขุโน ภิกฺขูหิ สทฺธิํ สวนทสฺสนสมุลฺลปนสมฺโภคกายปรามาสา นิจฺจมฺปิ โหนฺติเยว, ภิกฺขุนีหิ สทฺธิํ ฐเปตฺวา กายสํสคฺคํ เสสา กาเลน กาลํ โหนฺติ; ตถา อุปาสกอุปาสิกาหิ สทฺธิํ สพฺเพปิ กาเลน กาลํ โหนฺติฯ เตสุ หิ กิเลสุปฺปตฺติโต จิตฺตํ รกฺขิตพฺพํฯ เอโก หิ ภิกฺขุ คาหคาหโก โหติ, เอโก คาหมุตฺตโก, เอโก มุตฺตคาหโก, เอโก มุตฺตมุตฺตโกฯ

ตตฺถ ยํ ภิกฺขุํ มนุสฺสาปิ อามิเสน อุปลาเปตฺวา คหณวเสน อุปสงฺกมนฺติ, ภิกฺขุปิ ปุปฺผผลาทีหิ อุปลาเปตฺวา คหณวเสน อุปสงฺกมติ, อยํ คาหคาหโก นามฯ ยํ ปน มนุสฺสา วุตฺตนเยน อุปสงฺกมนฺติ, ภิกฺขุ ทกฺขิเณยฺยวเสน อุปสงฺกมติ, อยํ คาหมุตฺตโก นามฯ ยสฺส มนุสฺสา ทกฺขิเณยฺยวเสน จตฺตาโร ปจฺจเย เทนฺติ, ภิกฺขุ ปุปฺผผลาทีหิ อุปลาเปตฺวา คหณวเสน อุปสงฺกมติ, อยํ มุตฺตคาหโก นามฯ ยสฺส มนุสฺสาปิ ทกฺขิเณยฺยวเสน จตฺตาโร ปจฺจเย เทนฺติ, ภิกฺขุปิ จูฬปิณฺฑปาติยติสฺสตฺเถโร วิย ทกฺขิเณยฺยวเสน ปริภุญฺชติ, อยํ มุตฺตมุตฺตโก นามฯ

เถรํ กิร เอกา อุปาสิกา ทฺวาทส วสฺสานิ อุปฏฺฐหิฯ เอกทิวสํ ตสฺมิํ คาเม อคฺคิ อุฏฺฐหิตฺวา เคหานิ ฌาเปสิฯ