เมนู

โย ปน ทสนฺนํ กถาวตฺถูนํ อลาภี, ปรํ เตหิ โอวทติ เตน กตวตฺตสาทิยนตฺถํ อุปนนฺโท สกฺยปุตฺโต วิย, อยํ ปรหิตาย ปฏิปนฺโน นาม โน อตฺตหิตาย, เอวรูปมฺปิ น ปุจฺฉติฯ กสฺมา? อสฺส ตณฺหา มหาปจฺฉิ วิย อปฺปหีนาติฯ

โย อตฺตนาปิ ทสนฺนํ กถาวตฺถูนํ อลาภี, ปรมฺปิ เตหิ น โอวทติ, ลาฬุทายี วิย, อยํ เนว อตฺตหิตาย ปฏิปนฺโน น ปรหิตาย, เอวรูปมฺปิ น ปุจฺฉติฯ กสฺมา? อสฺส อนฺโต กิเลสา ผรสุเฉชฺชา วิย มหนฺตาติฯ

โย ปน สยํ ทสนฺนํ กถาวตฺถูนํ ลาภี, ปรมฺปิ เตหิ โอวทติ, อยํ อตฺตหิตาย เจว ปรหิตาย จ ปฏิปนฺโน นาม สาริปุตฺตโมคฺคลฺลานมหากสฺสปาทโย อสีติมหาเถรา วิย, เอวรูปํ ภิกฺขุํ ปุจฺฉติฯ กสฺมา? มยฺหํ สาสนสฺส วุฑฺฒิปกฺเข ฐิโตติฯ อิธาปิ เอวรูปเมว ปุจฺฉนฺโต – ‘‘โก นุ โข, ภิกฺขเว’’ติอาทิมาหฯ

เอวํ ภควตา ปุฏฺฐานํ ปน เตสํ ภิกฺขูนํ ภควา อตฺตโน ชาติภูมิยํ อุภยหิตาย ปฏิปนฺนํ ทสกถาวตฺถุลาภิํ ภิกฺขุํ ปุจฺฉติ, โก นุ โข ตตฺถ เอวรูโปติ น อญฺญมญฺญํ จินฺตนา วา สมนฺตนา วา อโหสิฯ กสฺมา? อายสฺมา หิ มนฺตาณิปุตฺโต ตสฺมิํ ชนปเท อากาสมชฺเฌ ฐิโต จนฺโท วิย สูริโย วิย จ ปากโฏ ปญฺญาโตฯ ตสฺมา เต ภิกฺขู เมฆสทฺทํ สุตฺวา เอกชฺฌํ สนฺนิปติตโมรฆฏา วิย ฆนสชฺฌายํ กาตุํ, อารทฺธภิกฺขู วิย จ อตฺตโน อาจริยํ ปุณฺณตฺเถรํ ภควโต อาโรเจนฺตา เถรสฺส จ คุณํ ภาสิตุํ อปฺปโหนฺเตหิ มุเขหิ เอกปฺปหาเรเนว ปุณฺโณ นาม, ภนฺเต, อายสฺมาติอาทิมาหํสุฯ ตตฺถ ปุณฺโณติ ตสฺส เถรสฺส นามํฯ มนฺตาณิยา ปน โส ปุตฺโต, ตสฺมา มนฺตาณิปุตฺโตติ วุจฺจติฯ สมฺภาวิโตติ คุณสมฺภาวนาย สมฺภาวิโตฯ

อปฺปิจฺฉตาทิวณฺณนา

อปฺปิจฺโฉติ อิจฺฉาวิรหิโต นิอิจฺโฉ นิตฺตณฺโหฯ เอตฺถ หิ พฺยญฺชนํ สาวเสสํ วิย, อตฺโถ ปน นิรวเสโสฯ น หิ ตสฺส อนฺโต อณุมตฺตาปิ ปาปิกา อิจฺฉา นาม อตฺถิฯ ขีณาสโว เหส สพฺพโส ปหีนตณฺโหฯ อปิเจตฺถ อตฺริจฺฉตา ปาปิจฺฉตา มหิจฺฉตา อปฺปิจฺฉตาติ อยํ เภโท เวทิตพฺโพฯ

ตตฺถ สกลาเภ อติตฺตสฺส ปรลาเภ ปตฺถนา อตฺริจฺฉตา นามฯ ตาย สมนฺนาคตสฺส เอกภาเชน ปกฺกปูโวปิ อตฺตโน ปตฺเต ปติโต น สุปกฺโก วิย ขุทฺทโก วิย จ ขายติฯ สฺเวว ปรสฺส ปตฺเต ปกฺขิตฺโต สุปกฺโก วิย มหนฺโต วิย จ ขายติฯ อสนฺตคุณสมฺภาวนตา ปน ปฏิคฺคหเณ จ อมตฺตญฺญุตา ปาปิจฺฉตา นาม, สา, ‘‘อิเธกจฺโจ อสฺสทฺโธ สมาโน สทฺโธติ มํ ชโน ชานาตู’’ติอาทินา นเยน อภิธมฺเม อาคตาเยว, ตาย สมนฺนาคโต ปุคฺคโล โกหญฺเญ ปติฏฺฐาติฯ สนฺตคุณสมฺภาวนา ปน ปฏิคฺคหเณ จ อมตฺตญฺญุตา มหิจฺฉตา นามฯ สาปิ, ‘‘อิเธกจฺโจ สทฺโธ สมาโน สทฺโธติ มํ ชโน ชานาตูติ อิจฺฉติ, สีลวา สมาโน สีลวาติ มํ ชโน ชานาตู’’ติ (วิภ. 851) อิมินา นเยน อาคตาเยว, ตาย สมนฺนาคโต ปุคฺคโล ทุสฺสนฺตปฺปโย โหติ, วิชาตมาตาปิสฺส จิตฺตํ คเหตุํ น สกฺโกติฯ เตเนตํ วุจฺจติ –

‘‘อคฺคิกฺขนฺโธ สมุทฺโท จ, มหิจฺโฉ จาปิ ปุคฺคโล;

สกเฏน ปจฺจยํ เทตุ, ตโยเปเต อตปฺปยา’’ติฯ

สนฺตคุณนิคูหนตา ปน ปฏิคฺคหเณ จ มตฺตญฺญุตา อปฺปิจฺฉตา นาม, ตาย สมนฺนาคโต ปุคฺคโล อตฺตนิ วิชฺชมานมฺปิ คุณํ ปฏิจฺฉาเทตุกามตาย, ‘‘สทฺโธ สมาโน สทฺโธติ มํ ชโน ชานาตูติ น อิจฺฉติฯ สีลวา, ปวิวิตฺโต, พหุสฺสุโต, อารทฺธวีริโย, สมาธิสมฺปนฺโน, ปญฺญวา, ขีณาสโว สมาโน ขีณาสโวติ มํ ชโน ชานาตู’’ติ น อิจฺฉติ, เสยฺยถาปิ มชฺฌนฺติกตฺเถโรฯ

เถโร กิร มหาขีณาสโว อโหสิ, ปตฺตจีวรํ ปนสฺส ปาทมตฺตเมว อคฺฆติ, โส อโสกสฺส ธมฺมรญฺโญ วิหารมหทิวเส สงฺฆตฺเถโร อโหสิฯ อถสฺส อติลูขภาวํ ทิสฺวา มนุสฺสา, ‘‘ภนฺเต, โถกํ พหิ โหถา’’ติ อาหํสุฯ เถโร, ‘‘มาทิเส ขีณาสเว รญฺโญ สงฺคหํ อกโรนฺเต อญฺโญ โก กริสฺสตี’’ติ ปถวิยํ นิมุชฺชิตฺวา สงฺฆตฺเถรสฺส อุกฺขิตฺตปิณฺฑํ คณฺหนฺโตเยว อุมฺมุชฺชิฯ เอวํ ขีณาสโว สมาโน, ‘‘ขีณาสโวติ มํ ชโน ชานาตู’’ติ น อิจฺฉติฯ

เอวํ อปฺปิจฺโฉ ปน ภิกฺขุ อนุปฺปนฺนํ ลาภํ อุปฺปาเทติ, อุปฺปนฺนํ ลาภํ ถาวรํ กโรติ, ทายกานํ จิตฺตํ อาราเธติ, ยถา ยถา หิ โส อตฺตโน อปฺปิจฺฉตาย อปฺปํ คณฺหาติ, ตถา ตถา ตสฺส วตฺเต ปสนฺนา มนุสฺสา พหู เทนฺติฯ

อปโรปิ จตุพฺพิโธ อปฺปิจฺโฉ – ปจฺจยอปฺปิจฺโฉ ธุตงฺคอปฺปิจฺโฉ ปริยตฺติอปฺปิจฺโฉ อธิคมอปฺปิจฺโฉติฯ ตตฺถ จตูสุ ปจฺจเยสุ อปฺปิจฺโฉ ปจฺจยอปฺปิจฺโฉ นาม, โส ทายกสฺส วสํ ชานาติ, เทยฺยธมฺมสฺส วสํ ชานาติ, อตฺตโน ถามํ ชานาติฯ ยทิ หิ เทยฺยธมฺโม พหุ โหติ, ทายโก อปฺปํ ทาตุกาโม, ทายกสฺส วเสน อปฺปํ คณฺหาติฯ เทยฺยธมฺโม อปฺโป, ทายโก พหุํ ทาตุกาโม, เทยฺยธมฺมสฺส วเสน อปฺปํ คณฺหาติฯ เทยฺยธมฺโมปิ พหุ, ทายโกปิ พหุํ ทาตุกาโม, อตฺตโน ถามํ ญตฺวา ปมาเณเนว คณฺหาติฯ

ธุตงฺคสมาทานสฺส อตฺตนิ อตฺถิภาวํ นชานาเปตุกาโม ธุตงฺคอปฺปิจฺโฉ นามฯ ตสฺส วิภาวนตฺถํ อิมานิ วตฺถูนิ – โสสานิกมหาสุมนตฺเถโร กิร สฏฺฐิ วสฺสานิ สุสาเน วสิ, อญฺโญ เอกภิกฺขุปิ น อญฺญาสิ, เตเนวาห –

‘‘สุสาเน สฏฺฐิ วสฺสานิ, อพฺโพกิณฺณํ วสามหํ;

ทุติโย มํ น ชาเนยฺย, อโห โสสานิกุตฺตโม’’ติฯ

เจติยปพฺพเต ทฺเวภาติยตฺเถรา วสิํสุฯ เตสุ กนิฏฺโฐ อุปฏฺฐาเกน เปสิตา อุจฺฉุขณฺฑิกา คเหตฺวา เชฏฺฐสฺส สนฺติกํ อคมาสิฯ ปริโภคํ, ภนฺเต, กโรถาติฯ เถรสฺส จ ภตฺตกิจฺจํ กตฺวา มุขํ วิกฺขาลนกาโล อโหสิฯ โส อลํ, อาวุโสติ อาหฯ กจฺจิ, ภนฺเต, เอกาสนิกตฺถาติฯ อาหราวุโส, อุจฺฉุขณฺฑิกาติ ปญฺญาส วสฺสานิ เอกาสนิโก สมาโนปิ ธุตงฺคํ นิคูหมาโน ปริโภคํ กตฺวา มุขํ วิกฺขาเลตฺวา ปุน ธุตงฺคํ อธิฏฺฐาย คโตฯ

โย ปน สาเกตกติสฺสตฺเถโร วิย พหุสฺสุตภาวํ ชานาเปตุํ น อิจฺฉติ, อยํ ปริยตฺติอปฺปิจฺโฉ นามฯ เถโร กิร ขโณ นตฺถีติ อุทฺเทสปริปุจฺฉาสุ โอกาสํ อกโรนฺโต มรณกฺขยํ, ภนฺเต, ลภิสฺสถาติ โจทิโต คณํ วิสฺสชฺเชตฺวา กณิการวาลิกสมุทฺทวิหารํ คโตฯ

ตตฺถ อนฺโตวสฺสํ เถรนวมชฺฌิมานํ อุปกาโร หุตฺวา มหาปวารณาย อุโปสถทิวเส ธมฺมกถาย ชนตํ โขเภตฺวา คโตฯ

โย ปน โสตาปนฺนาทีสุ อญฺญตโร หุตฺวา โสตาปนฺนาทิภาวํ ชานาเปตุํ น อิจฺฉติ, อยํ อธิคมอปฺปิจฺโฉ นาม, ตโย กุลปุตฺตา วิย ฆฏิการกุมฺภกาโร วิย จฯ

อายสฺมา ปน ปุณฺโณ อตฺริจฺฉตํ ปาปิจฺฉตํ มหิจฺฉตญฺจ ปหาย สพฺพโส อิจฺฉาปฏิปกฺขภูตาย อโลภสงฺขาตาย ปริสุทฺธาย อปฺปิจฺฉตาย สมนฺนาคตตฺตา อปฺปิจฺโฉ นาม อโหสิฯ ภิกฺขูนมฺปิ, ‘‘อาวุโส, อตฺริจฺฉตา ปาปิจฺฉตา มหิจฺฉตาติ อิเม ธมฺมา ปหาตพฺพา’’ติ เตสุ อาทีนวํ ทสฺเสตฺวา เอวรูปํ อปฺปิจฺฉตํ สมาทาย วตฺติตพฺพนฺติ อปฺปิจฺฉกถํ กเถสิฯ เตน วุตฺตํ ‘‘อตฺตนา จ อปฺปิจฺโฉ อปฺปิจฺฉกถญฺจ ภิกฺขูนํ กตฺตา’’ติฯ

ทฺวาทสวิธสนฺโตสวณฺณนา

อิทานิ อตฺตนา จ สนฺตุฏฺโฐติอาทีสุ วิเสสตฺถเมว ทีปยิสฺสามฯ โยชนา ปน วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพาฯ สนฺตุฏฺโฐติ อิตรีตรปจฺจยสนฺโตเสน สมนฺนาคโตฯ โส ปเนส สนฺโตโส ทฺวาทสวิโธ โหติฯ เสยฺยถิทํ, จีวเร ยถาลาภสนฺโตโส ยถาพลสนฺโตโส ยถสารุปฺปสนฺโตโสติ ติวิโธ, เอวํ ปิณฺฑปาตาทีสุฯ ตสฺสายํ ปเภทสํวณฺณนาฯ

อิธ ภิกฺขุ จีวรํ ลภติ สุนฺทรํ วา อสุนฺทรํ วาฯ โส เตเนว ยาเปติ อญฺญํ น ปตฺเถติ, ลภนฺโตปิ น คณฺหาติ, อยมสฺส จีวเร ยถาลาภสนฺโตโสฯ อถ โย ปกติทุพฺพโล วา โหติ อาพาธชราภิภูโต วา, ครุจีวรํ ปารุปนฺโต กิลมติ, โส สภาเคน ภิกฺขุนา สทฺธิํ ตํ ปริวตฺเตตฺวา ลหุเกน ยาเปนฺโตปิ สนฺตุฏฺโฐว โหติ, อยมสฺส จีวเร ยถาพลสนฺโตโส