ปริญฺเญยฺยํ ตสฺสาติ ตสฺส เสกฺขสฺส ตํ มญฺญนาวตฺถุ โอกฺกนฺตนิยามตฺตา สมฺโพธิปรายณตฺตา จ ตีหิ ปริญฺญาหิ ปริญฺเญยฺยํ, อปริญฺเญยฺยญฺจ อปริญฺญาตญฺจ น โหติ ปุถุชฺชนสฺส วิย, โนปิ ปริญฺญาตํ ขีณาสวสฺส วิยฯ เสสํ สพฺพตฺถ วุตฺตนยเมวฯ

เสกฺขวเสน ทุติยนยกถา นิฏฺฐิตาฯ

ขีณาสววารตติยาทินยวณฺณนา

[8] เอวํ ปถวีอาทีสุ วตฺถูสุ เสกฺขสฺส ปวตฺติํ ทสฺเสตฺวา อิทานิ ขีณาสวสฺส ปวตฺติํ ทสฺเสนฺโต โยปิ โส, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ อรหนฺติอาทิมาหฯ ตตฺถ โยปีติ ปิ-สทฺโท สมฺปิณฺฑนตฺโถฯ เตน อิธ อุภยสภาคตาปิ ลพฺภตีติ ทสฺเสติฯ เสกฺโข หิ ขีณาสเวน อริยปุคฺคลตฺตา สภาโค, เตน ปุคฺคลสภาคตา ลพฺภติ, อารมฺมณสภาคตา ปน วุตฺตนยา เอวฯ อรหนฺติ อารกกิเลโส, ทูรกิเลโส ปหีนกิเลโสติ อตฺโถฯ วุตฺตญฺเจตํ ภควตา ‘‘กถญฺจ , ภิกฺขเว, ภิกฺขุ อรหํ โหติ? อารกาสฺส โหนฺติ ปาปกา อกุสลา ธมฺมา สํกิเลสิกา โปโนพฺภวิกา สทรา ทุกฺขวิปากา อายติํ ชาติชรามรณิยาฯ เอวํ โข, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ อรหํ โหตี’’ติฯ (ม. นิ. 1.434) ขีณาสโวติ จตฺตาโร อาสวา กามาสโว…เป.… อวิชฺชาสโว, อิเม จตฺตาโร อาสวา อรหโต ขีณา ปหีนา สมุจฺฉินฺนา ปฏิปฺปสฺสทฺธา, อภพฺพุปฺปตฺติกา ญาณคฺคินา ทฑฺฒา, เตน วุจฺจติ ขีณาสโวติฯ

วุสิตวาติ ครุสํวาเสปิ อริยมคฺคสํวาเสปิ ทสสุ อริยวาเสสุปิ วสิ ปริวสิ วุตฺโถ ปริวุตฺโถ, โส วุตฺถวาโส จิณฺณจรโณติ วุสิตวา กตกรณีโยติ ปุถุชฺชนกลฺยาณกํ อุปาทาย สตฺต เสกฺขา จตูหิ มคฺเคหิ กรณียํ กโรนฺติ นาม, ขีณาสวสฺส สพฺพกรณียานิ กตานิ ปริโยสิตานิ, นตฺถิ ตสฺส อุตฺตริ กรณียํ ทุกฺขกฺขยาธิคมายาติ กตกรณีโยฯ วุตฺตมฺปิ เหตํ –

‘‘ตสฺส สมฺมา วิมุตฺตสฺส, สนฺตจิตฺตสฺส ภิกฺขุโน;

กตสฺส ปฏิจโย นตฺถิ, กรณียํ น วิชฺชตี’’ติฯ (เถรคา. 642);