กถํ ทิฏฺฐสฺมิํ มญฺญติ? รูปสฺมิํ อตฺตานํ สมนุปสฺสนนเยน มญฺญนฺโต ทิฏฺฐสฺมิํ มญฺญติฯ ยถา วา ธเน ธญฺเญฯ เอวํ รูปสฺมิํ ราคาทโยติ มญฺญนฺโตปิ ทิฏฺฐสฺมิํ มญฺญติฯ อยมสฺส ทิฏฺฐิมญฺญนาฯ ตสฺมิญฺเญว ปนสฺส ทิฏฺฐิมญฺญนาย มญฺญิเต วตฺถุสฺมิํ สิเนหํ มานญฺจ อุปฺปาทยโต ตณฺหามานมญฺญนาปิ เวทิตพฺพาฯ เอวํ ทิฏฺฐสฺมิํ มญฺญติฯ เสสํ ปถวีวาเร วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพํฯ

สุตนฺติ มํสโสเตนปิ สุตํ, ทิพฺพโสเตนปิ สุตํ, สทฺทายตนสฺเสตํ อธิวจนํฯ

มุตนฺติ มุตฺวา มุนิตฺวา จ คหิตํ, อาหจฺจ อุปคนฺตฺวาติ อตฺโถ, อินฺทฺริยานํ อารมฺมณานญฺจ อญฺญมญฺญสํสิเลเส วิญฺญาตนฺติ วุตฺตํ โหติ, คนฺธรสโผฏฺฐพฺพายตนานเมตํ อธิวจนํฯ

วิญฺญาตนฺติ มนสา วิญฺญาตํ, เสสานํ สตฺตนฺนํ อายตนานเมตํ อธิวจนํ ธมฺมารมฺมณสฺส วาฯ อิธ ปน สกฺกายปริยาปนฺนเมว ลพฺภติฯ วิตฺถาโร ปเนตฺถ ทิฏฺฐวาเร วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺโพฯ

ทิฏฺฐสุตฺตวาราทิวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

เอกตฺตวาราทิวณฺณนา

[6] เอวํ สพฺพํ สกฺกายเภทํ ทิฏฺฐาทีหิ จตูหิ ทสฺเสตฺวา อิทานิ ตเมว สมาปนฺนกวาเรน จ อสมาปนฺนกวาเรน จ ทฺวิธา ทสฺเสนฺโต เอกตฺตํ นานตฺตนฺติอาทิมาหฯ

เอกตฺตนฺติ อิมินา หิ สมาปนฺนกวารํ ทสฺเสติฯ นานตฺตนฺติ อิมินา อสมาปนฺนกวารํฯ เตสํ อยํ วจนตฺโถ เอกภาโว เอกตฺตํฯ นานาภาโว นานตฺตนฺติฯ โยชนา ปเนตฺถ สมาปนฺนกวารํ จตูหิ ขนฺเธหิ, อสมาปนฺนกวารญฺจ ปญฺจหิ ขนฺเธหิ ภินฺทิตฺวา ‘‘รูปํ อตฺตโต สมนุปสฺสตี’’ติอาทินา สาสนนเยน ปถวีวาราทีสุ วุตฺเตน จ อฏฺฐกถานเยน ยถานุรูปํ วีมํสิตฺวา เวทิตพฺพาฯ เกจิ ปน เอกตฺตนฺติ เอกตฺตนยํ วทนฺติ นานตฺตนฺติ นานตฺตนยํฯ อปเร ‘‘เอกตฺตสญฺญี อตฺตา โหติ อโรโค ปรํ มรณา, นานตฺตสญฺญี อตฺตา โหตี’’ติ เอวํ ทิฏฺฐาภินิเวสํฯ ตํ สพฺพํ อิธ นาธิปฺเปตตฺตา อยุตฺตเมว โหติฯ