9. ทฺเวธาวิตกฺกสุตฺตวณฺณนา

[206] เม สุตนฺติ ทฺเวธาวิตกฺกสุตฺตํฯ ตตฺถ ทฺวิธา กตฺวา ทฺวิธา กตฺวาติ ทฺเว ทฺเว ภาเค กตฺวาฯ กามวิตกฺโกติ กามปฏิสํยุตฺโต วิตกฺโกฯ พฺยาปาทวิตกฺโกติ พฺยาปาทปฏิสํยุตฺโต วิตกฺโกฯ วิหิํสาวิตกฺโกติ วิหิํสาปฏิสํยุตฺโต วิตกฺโกฯ เอกํ ภาคนฺติ อชฺฌตฺตํ วา พหิทฺธา วา โอฬาริโก วา สุขุโม วา สพฺโพ ปายํ วิตกฺโก อกุสลปกฺขิโกเยวาติ ตโยปิ กามพฺยาปาทวิหิํสาวิตกฺเก เอกํ โกฏฺฐาสมกาสิํฯ กาเมหิ นิสฺสโฏ เนกฺขมฺมปฏิสํยุตฺโต วิตกฺโก เนกฺขมฺมวิตกฺโก นาม, โส ยาว ปฐมชฺฌานา วฏฺฏติฯ อพฺยาปาทปฏิสํยุตฺโต วิตกฺโก อพฺยาปาทวิตกฺโก, โส เมตฺตาปุพฺพภาคโต ปฏฺฐาย ยาว ปฐมชฺฌานา วฏฺฏติฯ อวิหิํสาปฏิสํยุตฺโต วิตกฺโก อวิหิํสาวิตกฺโก, โส กรุณาปุพฺพภาคโต ปฏฺฐาย ยาว ปฐมชฺฌานา วฏฺฏติฯ ทุติยํ ภาคนฺติ สพฺโพปายํ กุสลปกฺขิโกเยวาติ ทุติยํ โกฏฺฐาสมกาสิํฯ อิมินา โพธิสตฺตสฺส วิตกฺกนิคฺคหณกาโล กถิโตฯ

โพธิสตฺตสฺส หิ ฉพฺพสฺสานิ ปธานํ ปทหนฺตสฺส เนกฺขมฺมวิตกฺกาทโย ปุญฺชปุญฺชา มหานทิยํ โอฆา วิย ปวตฺติํสุฯ สติสมฺโมเสน ปน สหสา กามวิตกฺกาทโย อุปฺปชฺชิตฺวา กุสลวารํ ปจฺฉินฺทิตฺวา สยํ อกุสลชวนวารา หุตฺวา ติฏฺฐนฺติฯ ตโต โพธิสตฺโต จินฺเตสิ – ‘‘มยฺหํ อิเม กามวิตกฺกาทโย กุสลวารํ ปจฺฉินฺทิตฺวา ติฏฺฐนฺติ, หนฺทาหํ อิเม วิตกฺเก ทฺเว ภาเค กตฺวา วิหรามี’’ติ กามวิตกฺกาทโย อกุสลปกฺขิกาติ เอกํ ภาคํ กโรติ เนกฺขมฺมวิตกฺกาทโย กุสลปกฺขิกาติ เอกํฯ อถ ปุน จินฺเตสิ – ‘‘อกุสลปกฺขโต อาคตํ วิตกฺกํ มนฺเตน กณฺหสปฺปํ อุปฺปีเฬตฺวา คณฺหนฺโต วิย อมิตฺตํ คีวาย อกฺกมนฺโต วิย จ นิคฺคเหสฺสามิ, นาสฺส วฑฺฒิตุํ ทสฺสามิฯ กุสลปกฺขโต อาคตํ วิตกฺกํ เมฆสมเย เมฆํ วิย สุเขตฺเต สาลกลฺยาณิโปตกํ วิย จ สีฆํ วฑฺเฒสฺสามี’’ติฯ โส ตถา กตฺวา อกุสลวิตกฺเก นิคฺคณฺหิ, กุสลวิตกฺเก วฑฺเฒสิฯ เอวํ อิมินา โพธิสตฺตสฺส วิตกฺกนิคฺคหณนกาโล กถิโตติ เวทิตพฺโพฯ

[207] อิทานิ ยถาสฺส เต วิตกฺกา อุปฺปชฺชิํสุ, ยถา จ เน นิคฺคเหสิ, ตํ ทสฺเสนฺโต ตสฺส มยฺหํ, ภิกฺขเวติอาทิมาหฯ