ตสฺสตฺโถ, ยสฺมา อิทํ สุตฺตํ สุตฺวา ตว โลมานิ หฏฺฐานิ, ตสฺมา ติห ตฺวํ , นาคสมาล, อิมํ ธมฺมปริยายํ ‘‘โลมหํสน ปริยาโย’’ตฺเวว นํ ธาเรหีติฯ

สํสารสุทฺธิอาทิวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ปปญฺจสูทนิยา มชฺฌิมนิกายฏฺฐกถาย

มหาสีหนาทสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

3. มหาทุกฺขกฺขนฺธสุตฺตวณฺณนา

[163] เอวํ เม สุตนฺติ มหาทุกฺขกฺขนฺธสุตฺตํฯ ตตฺถ วินยปริยาเยน ตโย ชนา สมฺพหุลาติ วุจฺจนฺติ, ตโต ปรํ สงฺโฆฯ สุตฺตนฺตปริยาเยน ตโย ตโย เอว, ตโต อุทฺธํ สมฺพหุลาติ วุจฺจนฺติฯ อิธ สุตฺตนฺตปริยาเยน สมฺพหุลาติ เวทิตพฺพาฯ ปิณฺฑาย ปาวิสิํสูติ ปวิฏฺฐา, เต ปน น ตาว ปวิฏฺฐา, ปวิสิสฺสามาติ นิกฺขนฺตตฺตา ปน ปวิสิํสูติ วุตฺตาฯ ยถา คามํ คมิสฺสามีติ นิกฺขนฺตปุริโส ตํ คามํ อปฺปตฺโตปิ ‘‘กุหิํ อิตฺถนฺนาโม’’ติ วุตฺเต ‘‘คามํ คโต’’ติ วุจฺจติ, เอวํฯ ปริพฺพาชกานํ อาราโมติ เชตวนโต อวิทูเร อญฺญติตฺถิยานํ ปริพฺพาชกานํ อาราโม อตฺถิ, ตํ สนฺธาย เอวมาหํสุฯ สมโณ, อาวุโสติ, อาวุโส, ตุมฺหากํ สตฺถา สมโณ โคตโมฯ กามานํ ปริญฺญนฺติ กามานํ ปหานํ สมติกฺกมํ ปญฺญเปติฯ รูปเวทนาสุปิ เอเสว นโยฯ

ตตฺถ ติตฺถิยา สกสมยํ ชานนฺตา กามานํ ปริญฺญํ ปญฺญเปยฺยุํ ปฐมชฺฌานํ วทมานา, รูปานํ ปริญฺญํ ปญฺญเปยฺยุํ อรูปภวํ วทมานา, เวทนานํ ปริญฺญํ ปญฺญเปยฺยุํ อสญฺญภวํ วทมานาฯ เต ปน ‘‘อิทํ นาม ปฐมชฺฌานํ อยํ รูปภโว อยํ อรูปภโว’’ติปิ น ชานนฺติฯ เต ปญฺญเปตุํ อสกฺโกนฺตาปิ เกวลํ ‘‘ปญฺญเปม ปญฺญเปมา’’ติ วทนฺติฯ ตถาคโต กามานํ ปริญฺญํ อนาคามิมคฺเคน ปญฺญเปติ, รูปเวทนานํ อรหตฺตมคฺเคน ฯ เต เอวํ มหนฺเต วิเสเส วิชฺชมาเนปิ อิธ โน, อาวุโส, โก วิเวโสติอาทิมาหํสุฯ

ตตฺถ อิธาติ อิมสฺมิํ ปญฺญาปเนฯ ธมฺมเทสนาย วา ธมฺมเทสนนฺติ ยทิทํ สมณสฺส วา โคตมสฺส ธมฺมเทสนาย สทฺธิํ อมฺหากํ ธมฺมเทสนํ, อมฺหากํ วา ธมฺมเทสนาย สทฺธิํ สมณสฺส โคตมสฺส ธมฺมเทสนํ อารพฺภ นานากรณํ วุจฺเจถ, ตํ กินฺนามาติ วทนฺติฯ