อิทํ วุตฺตํ โหติ – ยถา เอตรหิ วิปสฺสนาปญฺญาย อธิคตตฺตา มคฺคปญฺญา อธิคตา, เอวํ เอกนวุติกปฺปมตฺถเก วิปสฺสนาปญฺญาย อนธิคตตฺตา โลกุตฺตรมคฺคปญฺญํ นาธิคโตสฺมีติ, มชฺฌิมภาณกตฺเถรา ปนาหุ, อิมิสฺสาเยวาติ วุตฺตปญฺญาปิ ยายํ อริยาติ วุตฺตปญฺญาปิ มคฺคปญฺญาเยวฯ อถ เน ภิกฺขู อาหํสุ ‘‘เอวํ สนฺเต มคฺคสฺส อนธิคตตฺตา มคฺคํ นาธิคโตสฺมีติ อิทํ วุตฺตํ โหติ, ภนฺเต’’ติฯ อาวุโส, กิญฺจาปิ ทีเปตุํ น สกฺโกมิ, ทฺเวปิ ปน มคฺคปญฺญาเยวาติ, เอตเทว เจตฺถ ยุตฺตํฯ อิตรถา หิ ยา อยนฺติ นิทฺเทโส อนนุรูโป สิยาฯ

อาหารสุทฺธิวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

สํสารสุทฺธิอาทิวณฺณนา

[160] สํสาเรน สุทฺธีติ พหุกํ สํสริตฺวา สุชฺฌนฺตีติ วทนฺติฯ อุปปตฺติยา สุทฺธีติ พหุกํ อุปปชฺชิตฺวา สุชฺฌนฺตีติ วทนฺติฯ อาวาเสน สุทฺธีติ พหูสุ ฐาเนสุ วสิตฺวา สุชฺฌนฺตีติ วทนฺติฯ ตีสุปิ ฐาเนสุ สํสรณกวเสน สํสาโรฯ อุปปชฺชนกวเสน อุปปตฺติฯ วสนกวเสน อาวาโสติ ขนฺธาเยว วุตฺตาฯ ยญฺเญนาติ พหุยาเค ยชิตฺวา สุชฺฌนฺตีติ วทนฺติฯ มุทฺธาวสิตฺเตนาติ ตีหิ สงฺเขหิ ขตฺติยาภิเสเกน มุทฺธนิ อภิสิตฺเตนฯ อคฺคิปาริจริยายาติ พหุอคฺคิปริจรเณน สุชฺฌนฺตีติ วทนฺติฯ

[161] ทหโรติ ตรุโณฯ ยุวาติ โยพฺพเนน สมนฺนาคโตฯ สุสุกาฬเกโสติ สุฏฺฐุ กาฬเกโสฯ ภทฺเรน โยพฺพเนน สมนฺนาคโตติ อิมินาสฺส เยน โยพฺพเนน สมนฺนาคโต ยุวา, ตํ โยพฺพนํ ภทฺทํ ลทฺธกนฺติ ทสฺเสติฯ ปฐเมน วยสาติ ปฐมวโย นาม เตตฺติํส วสฺสานิ, เตน สมนฺนาคโตติ อตฺโถ, ปญฺญาเวยฺยตฺติเยนาติ ปญฺญาเวยฺยตฺติภาเวนฯ ชิณฺโณติ ชราชิณฺโณฯ วุทฺโธติ วฑฺฒิตฺวา ฐิตองฺคปจฺจงฺโคฯ มหลฺลโกติ ชาติมหลฺลโกฯ อทฺธคโตติ พหุอทฺธานํ คโต จิรกาลาติกฺกนฺโตฯ วโย อนุปฺปตฺโตติ วสฺสสตสฺส ตติยโกฏฺฐาสํ ปจฺฉิมวยํ อนุปฺปตฺโตฯ อาสีติโก เม วโย วตฺตตีติ อิมํ กิร สุตฺตํ ภควา ปรินิพฺพานสํวจฺฉเร กเถสิฯ ตสฺมา เอวมาหฯ ปรมายาติ อุตฺตมายฯ สติยาติอาทีสุ ปทสตมฺปิ ปทสหสฺสมฺปิ วทนฺตสฺเสว คหณสมตฺถตา สติ นามฯ ตเทว อาธารณอุปนิพนฺธนสมตฺถตา คติ นามฯ