จตุโยนิวณฺณนา

[152] จตสฺโส โข อิมา, สาริปุตฺต, โยนิโยติ เอตฺถ โยนีติ ขนฺธโกฏฺฐาสสฺสปิ การณสฺสปิ ปสฺสาวมคฺคสฺสปิ นามํฯ ‘‘จตสฺโส นาคโยนิโย จตสฺโส สุปณฺณโยนิโย’’ติ (สํ. นิ. 3.342, 392) เอตฺถ หิ ขนฺธโกฏฺฐาโส โยนิ นามฯ ‘‘โยนิ เหสา ภูมิช ผลสฺส อธิคมายา’’ติ (ม. นิ. 2.227) เอตฺถ การณํฯ ‘‘น จาหํ พฺราหฺมณํ พฺรูมิ, โยนิชํ มตฺติสมฺภว’’นฺติ (ม. นิ. 2.457; ธ. ป. 396) เอตฺถ ปสฺสาวมคฺโคฯ อิธ ปน ขนฺธโกฏฺฐาโส โยนีติ อธิปฺเปโตฯ ตตฺถ อณฺเฑ ชาตา อณฺฑชาฯ ชลาพุมฺหิ ชาตา ชลาพุชาฯ สํเสเท ชาตา สํเสทชาฯ วินา เอเตหิ การเณหิ อุปฺปติตฺวา วิย นิพฺพตฺตา อภินิพฺพตฺตาติ โอปปาติกาฯ อภินิพฺภิชฺช ชายนฺตีติ ภินฺทิตฺวา นิกฺขมนวเสน ชายนฺติฯ ปูติกุณเป วาติอาทีหิ อนิฏฺฐฏฺฐานาเนว ทสฺสิตานิฯ อิฏฺเฐสุปิ สปฺปิเตลมธุผาณิตาทีสุ สตฺตา ชายนฺติ เอวฯ เทวาติอาทีสุ จาตุมหาราชิกโต ปฏฺฐาย อุปริเทวา โอปปาติกาว โหนฺติฯ ภูมเทวา ปน จตุโยนิกาฯ เอกจฺเจ จ มนุสฺสาติ มนุสฺเสสุ เกจิ เทวา วิย โอปปาติกา จ โหนฺติฯ เยภุยฺเยน ปเนเต ชลาพุชาว, อณฺฑชาปิ เอตฺถ โกนฺตปุตฺตา ทฺเวภาติยตฺเถรา วิย, สํเสทชาปิ ปทุมคพฺเภ นิพฺพตฺตโปกฺขรสาติพฺราหฺมณปทุมวติเทวีอาทโย วิย, เอวํ วินิปาติเกสุ นิชฺฌามตณฺหิกเปตา เนรยิกา วิย โอปปาติกาเยว, อวเสสา จตุโยนิกาปิ โหนฺติฯ ยถา เต เอวํ ยกฺขาปิ สพฺพจตุปฺปทปกฺขิชาติทีฆชาติอาทโยปิ สพฺเพ จตุโยนิกาเยวฯ

จตุโยนิวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ