ทุกฺขสมุทเยติ เอตฺตาวตา วตฺถุโต อารมฺมณโต กิจฺจโต จฯ ทุกฺขนิโรเธ ทุกฺขนิโรธคามินิยา ปฏิปทายาติ เอตฺตาวตา กิจฺจโตฯ อวิเสสโต ปน อญฺญาณนฺติ เอเตน สภาวโต นิทฺทิฏฺฐาติ ญาตพฺพาฯ อาสวสมุทยาติ เอตฺถ ปน กามาสวภวาสวา สหชาตาทิวเสน อวิชฺชาย ปจฺจยา โหนฺติฯ อวิชฺชาสโว อุปนิสฺสยวเสเนวฯ ปุพฺพุปฺปนฺนา เจตฺถ อวิชฺชา อวิชฺชาสโวติ เวทิตพฺพาฯ สา อปราปรุปฺปนฺนาย อวิชฺชาย อุปนิสฺสยปจฺจโย โหติฯ เสสํ วุตฺตนยเมวาติฯ

อวิชฺชาวารวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

อาสววารวณฺณนา

[104] อาสววาเร อวิชฺชาสมุทยาติ เอตฺถ อวิชฺชา กามาสวภวาสวานํ สหชาตาทิวเสน ปจฺจโย โหติฯ อวิชฺชาสวสฺส อุปนิสฺสยวเสเนวฯ อปราปรุปฺปนฺนา เจตฺถ อวิชฺชา อวิชฺชาสโวติ เวทิตพฺพาฯ ปุพฺพุปฺปนฺนา อวิชฺชาเยวสฺส อปราปรุปฺปนฺนสฺส อวิชฺชาสวสฺส อุปนิสฺสยปจฺจโย โหติฯ เสสํ วุตฺตนยเมวาติฯ อยํ วาโร ยา เอสา ปฏิจฺจสมุปฺปาทปเทสุ เชฏฺฐิกา อวิชฺชา, ตสฺสาปิ ปจฺจยทสฺสนวเสน วุตฺโตฯ เอวํ วุตฺเตน วาเรน สํสารสฺส อนมตคฺคตา สาธิตา โหติฯ กถํ? อาสวสมุทเยน หิ อวิชฺชาสมุทโยฯ อวิชฺชาสมุทเยนาปิ อาสวสมุทโยฯ เอวํ อาสวา อวิชฺชาย อวิชฺชาปิ อาสวานํ ปจฺจโยติ กตฺวา ปุพฺพโกฏิ น ปญฺญายติ อวิชฺชาย, ตสฺสา อปญฺญายนโต สํสารสฺส อนมตคฺคตา สิทฺธา โหตีติฯ

เอวํ สพฺเพปิเม อิมสฺมิํ สุตฺเต กมฺมปถวาโร อาหารวาโร ทุกฺขวาโร ชรา-มรณ-ชาติ-ภว-อุปาทาน-ตณฺหา-เวทนา-ผสฺส-สฬายตน-นามรูป- วิญฺญาณ-สงฺขาร-อวิชฺชา-อาสววาโรติ โสฬสวารา วุตฺตาฯ

เตสุ เอเกกสฺส วารสฺส สงฺเขปวิตฺถารวเสน ทฺวิธา วิภตฺตา ทฺวตฺติํสฏฺฐานานิ โหนฺติฯ อิติ อิมสฺมิํ สุตฺเต อิเมสุ ทฺวตฺติํสฏฺฐาเนสุ จตฺตาริ สจฺจานิ กถิตานิฯ เอเตสํเยว วิตฺถารวเสน วุตฺเตสุ โสฬสสุ ฐาเนสุ อรหตฺตํ กถิตํฯ เถรสฺส ปน มเตน ทฺวตฺติํสายปิ ฐาเนสุ จตฺตาริ สจฺจานิ จตฺตาโร จ มคฺคา กถิตาติฯ อิติ สกเลปิ ปญฺจมหานิกายสงฺคหิเต พุทฺธวจเน นตฺถิ ตํ สุตฺตํ, ยตฺถ ทฺวตฺติํสกฺขตฺตุํ จตฺตาริ สจฺจานิ ทฺวตฺติํสกฺขตฺตุญฺจ อรหตฺตํ ปกาสิตํ อญฺญตฺร อิมมฺหา สมฺมาทิฏฺฐิสุตฺตาติฯ