ภววารวณฺณนา

[94] ภววาเร กามภโวติ กมฺมภโว จ อุปปตฺติภโว จฯ ตตฺถ กมฺมภโว นาม กามภวูปคํ กมฺมเมวฯ ตญฺหิ อุปปตฺติภวสฺส การณตฺตา ‘‘สุโข พุทฺธานมุปฺปาโท (ธ. ป. 194) ทุกฺโข ปาปสฺส อุจฺจโย’’ติอาทีนิ (ธ. ป. 117) วิย ผลโวหาเรน ภโวติ วุตฺตํฯ อุปปตฺติภโว นาม เตน กมฺเมน นิพฺพตฺตํ อุปาทินฺนขนฺธปญฺจกํฯ ตญฺหิ ตตฺถ ภวตีติ กตฺวา ภโวติ วุตฺตํฯ เอวํ สพฺพถาปิ อิทํ กมฺมญฺจ อุปปตฺติ จ อุภยมฺเปตมิธ ‘‘กามภโว’’ติ วุตฺตํฯ เอส นโย รูปารูปภเวสุฯ อุปาทานสมุทยาติ เอตฺถ ปน อุปาทานํ กุสลกมฺมภวสฺส อุปนิสฺสยวเสเนว ปจฺจโย โหติฯ อกุสลกมฺมภวสฺส อุปนิสฺสยวเสนปิ สหชาตาทิวเสนปิฯ อุปปตฺติภวสฺส ปน สพฺพสฺสาปิ อุปนิสฺสยวเสเนวฯ เสสํ วุตฺตนยเมวาติฯ

ภววารวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

อุปาทานวารวณฺณนา

[95] อุปาทานวาเร กามุปาทานนฺติอาทีสุ วตฺถุกามํ อุปาทิยติ เอเตน, สยํ วา ตํ อุปาทิยตีติ กามุปาทานํฯ กาโม จ โส อุปาทานญฺจาติ วา กามุปาทานํฯ อุปาทานนฺติ ทฬฺหคฺคหณํ วุจฺจติฯ ทฬฺหตฺโถ หิ เอตฺถ อุปสทฺโท, ‘‘อุปายาส อุปกฏฺฐา’’ติอาทีสุ วิย ปญฺจกามคุณิกราคสฺเสตํ อธิวจนํฯ อยเมตฺถ สงฺเขโปฯ วิตฺถารโต ปเนตํ ‘‘ตตฺถ กตมํ กามุปาทานํ, โย กาเมสุ กามจฺฉนฺโท’’ติ (ธ. ส. 1220; วิภ. 938) วุตฺตนเยน เวทิตพฺพํฯ

ตถา ทิฏฺฐิ จ สา อุปาทานญฺจาติ ทิฏฺฐุปาทานํฯ อถ วา ทิฏฺฐิํ อุปาทิยติ, อุปาทิยนฺติ วา เอเตน ทิฏฺฐินฺติ ทิฏฺฐุปาทานํฯ อุปาทิยติ หิ ปุริมทิฏฺฐิํ อุตฺตรทิฏฺฐิฯ อุปาทิยนฺติ จ ตาย ทิฏฺฐิํฯ ยถาห ‘‘สสฺสโต อตฺตา จ โลโก จ, อิทเมว สจฺจํ โมฆมญฺญ’’นฺติอาทิ (ม. นิ. 3.27), สีลพฺพตุปาทานอตฺตวาทุปาทานวชฺชสฺส สพฺพทิฏฺฐิคตสฺเสตํ อธิวจนํฯ อยเมตฺถ สงฺเขโปฯ วิตฺถารโต ปเนตํ ‘‘ตตฺถ กตมํ ทิฏฺฐุปาทานํ นตฺถิ ทินฺน’’นฺติ (ธ. ส. 1220; วิภ. 938) วุตฺตนเยน เวทิตพฺพํฯ