อถ วา ยสฺมา จ จาตุมหาราชิกาทีสุ ขนฺธา ภิชฺชนฺเตว, น กิญฺจิ นิกฺขิปนฺติ, ตสฺมา เตสํ วเสน ขนฺธานํ เภโท, มนุสฺสาทีสุ กเฬวรสฺส นิกฺเขโปฯ เอตฺถ จ กเฬวรสฺส นิกฺเขปการณโต มรณํ กเฬวรสฺส นิกฺเขโปติ วุตฺตนฺติ เอวมตฺโถ ทฏฺฐพฺโพฯ

อิติ อยญฺจ ชรา อิทญฺจ มรณํฯ อิทํ วุจฺจตาวุโสติ อิทํ อุภยมฺปิ เอกโต กตฺวา ชรามรณนฺติ กถียติฯ เสสํ วุตฺตนยเมวาติฯ

ชรามรณวารวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ชาติวารวณฺณนา

[93] ชาติวาเร ชาติ สญฺชาตีติอาทีสุ ชายนฏฺเฐน ชาติ, สา อปริปุณฺณายตนวเสน ยุตฺตาฯ สญฺชายนฏฺเฐน สญฺชาติ, สา ปริปุณฺณายตนวเสน ยุตฺตาฯ โอกฺกมนฏฺเฐน โอกฺกนฺติ, สา อณฺฑชชลาพุชวเสน ยุตฺตาฯ เต หิ อณฺฑโกสญฺจ วตฺถิโกสญฺจ โอกฺกมนฺตา ปวิสนฺตา วิย ปฏิสนฺธิํ คณฺหนฺติฯ อภินิพฺพตฺตนฏฺเฐน อภินิพฺพตฺติ, สา สํเสทชโอปปาติกวเสน ยุตฺตา, เต หิ ปากฏาเยว หุตฺวา นิพฺพตฺตนฺติฯ อยํ ตาว โวหารเทสนาฯ

อิทานิ ปรมตฺถเทสนา โหติฯ ขนฺธาเยว หิ ปรมตฺถโต ปาตุภวนฺติ, น สตฺโตฯ ตตฺถ จ ขนฺธานนฺติ เอกโวการภเว เอกสฺส จตุโวการภเว จตุนฺนํ ปญฺจโวการภเว ปญฺจนฺนมฺปิ คหณํ เวทิตพฺพํฯ ปาตุภาโวติ อุปฺปตฺติฯ อายตนานนฺติ เอตฺถ ตตฺร ตตฺร อุปฺปชฺชมานายตนวเสเนว สงฺคโห เวทิตพฺโพฯ ปฏิลาโภติ สนฺตติยํ ปาตุภาโวเยวฯ ปาตุภวนฺตาเนว หิ ตานิ ปฏิลทฺธานิ นาม โหนฺติฯ อยํ วุจฺจตาวุโส ชาตีติ อิมินา ปเทน โวหารโต ปรมตฺถโต จ เทสิตาย ชาติยา นิคมนํ กโรตีติฯ ภวสมุทยาติ เอตฺถ ปน ชาติยา ปจฺจยภูโต กมฺมภโว เวทิตพฺโพฯ เสสํ วุตฺตนยเมวาติฯ

ชาติวารวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ