เมนู

9. สมฺมาทิฏฺฐิสุตฺตวณฺณนา

[89] เอวํ เม สุตนฺติ สมฺมาทิฏฺฐิสุตฺตํฯ ตตฺถ ‘‘สมฺมาทิฏฺฐิ สมฺมาทิฏฺฐีติ, อาวุโส, วุจฺจติ, กิตฺตาวตา นุ โข, อาวุโส’’ติ วา ‘‘กตมํ ปนาวุโส , อกุสล’’นฺติ วา เอวํ ยตฺตกา เถเรน ปุจฺฉา วุตฺตา, สพฺพา กเถตุกมฺยตา ปุจฺฉา เอวฯ

ตตฺถ ยสฺมา ชานนฺตาปิ สมฺมาทิฏฺฐีติ วทนฺติ อชานนฺตาปิ พาหิรกาปิ สาสนิกาปิ อนุสฺสวาทิวเสนาปิ อตฺตปจฺจกฺเขนาปิ, ตสฺมา ตํ พหูนํ วจนํ อุปาทาย ทฺวิกฺขตฺตุํ อามสนฺโต ‘‘สมฺมาทิฏฺฐิ สมฺมาทิฏฺฐีติ, อาวุโส, วุจฺจตี’’ติ อาหฯ อยญฺหิ เอตฺถ อธิปฺปาโย, อปเรหิปิ สมฺมาทิฏฺฐีติ วุจฺจติ, อถาปเรหิปิ สมฺมาทิฏฺฐีติ วุจฺจติ, สฺวายํ เอวํ วุจฺจมาโน อตฺถญฺจ ลกฺขณญฺจ อุปาทาย กิตฺตาวตา นุ โข, อาวุโส, อริยสาวโก สมฺมาทิฏฺฐิ โหตีติฯ ตตฺถ สมฺมาทิฏฺฐีติ โสภนาย ปสตฺถาย จ ทิฏฺฐิยา สมนฺนาคโตฯ ยทา ปน ธมฺเมเยว อยํ สมฺมาทิฏฺฐิสทฺโท วตฺตติ, ตทาสฺส โสภนา ปสตฺถา จ ทิฏฺฐิ สมฺมาทิฏฺฐีติ เอวมตฺโถ เวทิตพฺโพฯ

สา จายํ สมฺมาทิฏฺฐิ ทุวิธา โหติ โลกิยา โลกุตฺตราติฯ ตตฺถ กมฺมสฺสกตาญาณํ สจฺจานุโลมิกญาณญฺจ โลกิยา สมฺมาทิฏฺฐิ, สงฺเขปโต วา สพฺพาปิ สาสวา ปญฺญาฯ อริยมคฺคผลสมฺปยุตฺตา ปญฺญา โลกุตฺตรา สมฺมาทิฏฺฐิฯ ปุคฺคโล ปน ติวิโธ โหติ ปุถุชฺชโน เสกฺโข อเสกฺโข จฯ ตตฺถ ปุถุชฺชโน ทุวิโธ โหติ พาหิรโก สาสนิโก จฯ ตตฺถ พาหิรโก กมฺมวาที กมฺมสฺสกตาทิฏฺฐิยา สมฺมาทิฏฺฐิ โหติ, โน สจฺจานุโลมิกาย อตฺตทิฏฺฐิปรามาสกตฺตาฯ สาสนิโก ทฺวีหิปิฯ เสกฺโข นิยตาย สมฺมาทิฏฺฐิยา สมฺมาทิฏฺฐิฯ อเสกฺโข อเสกฺขายฯ อิธ ปน นิยตาย นิยฺยานิกาย โลกุตฺตรกุสลสมฺมาทิฏฺฐิยา สมนฺนาคโต ‘‘สมฺมาทิฏฺฐี’’ติ อธิปฺเปโตฯ เตเนวาห ‘‘อุชุคตาสฺส ทิฏฺฐิ ธมฺเม อเวจฺจปฺปสาเทน สมนฺนาคโต อาคโต อิมํ สทฺธมฺม’’นฺติ, โลกุตฺตรกุสลสมฺมาทิฏฺฐิเยว หิ อนฺตทฺวยมนุปคมฺม อุชุภาเวน คตตฺตา , กายวงฺกาทีนิ จ สพฺพวงฺกานิ สมุจฺฉินฺทิตฺวา คตตฺตา อุชุคตา โหติ, ตาเยว จ ทิฏฺฐิยา สมนฺนาคโต นวปฺปกาเรปิ โลกุตฺตรธมฺเม อเวจฺจปฺปสาเทน อจลปฺปสาเทน สมนฺนาคโต โหติ, สพฺพทิฏฺฐิคหนานิ จ วินิพฺเพเฐนฺโต สพฺพกิเลเส ปชหนฺโต ชาติสํสารา นิกฺขมนฺโต ปฏิปตฺติํ ปรินิฏฺฐเปนฺโต อริเยน มคฺเคน อาคโต อิมํ สมฺพุทฺธปฺปเวทิตํ อมโตคธํ นิพฺพานสงฺขาตํ สทฺธมฺมนฺติ วุจฺจติฯ

ยโต โขติ กาลปริจฺเฉทวจนเมตํ, ยสฺมิํ กาเลติ วุตฺตํ โหติฯ