ตสฺส สมถปุพฺพงฺคมํ วิปสฺสนํ ภาวยโต มคฺโค สญฺชายติ, โส ตํ มคฺคํ อาเสวติ ภาเวติ พหุลีกโรติ, ตสฺส ตํ มคฺคํ อาเสวโต ภาวยโต พหุลีกโรโต สํโยชนานิ ปหียนฺติ, อนุสยา พฺยนฺตีโหนฺติ, เอวํ สมถปุพฺพงฺคมํ วิปสฺสนํ ภาเวติฯ

อิธ ปเนกจฺโจ วุตฺตปฺปการํ สมถํ อนุปฺปาเทตฺวาว ปญฺจุปาทานกฺขนฺเธ อนิจฺจาทีหิ วิปสฺสติ, อยํ วิปสฺสนาฯ ตสฺส วิปสฺสนาปาริปูริยา ตตฺถ ชาตานํ ธมฺมานํ โวสฺสคฺคารมฺมณโต อุปฺปชฺชติ จิตฺตสฺส เอกคฺคตา, อยํ สมโถฯ อิติ ปฐมํ วิปสฺสนา ปจฺฉา สมโถฯ เตน วุจฺจติ ‘‘วิปสฺสนาปุพฺพงฺคมํ สมถํ ภาเวตี’’ติฯ ตสฺส วิปสฺสนาปุพฺพงฺคมํ สมถํ ภาวยโต มคฺโค สญฺชายติ, โส ตํ มคฺคํ อาเสวติ…เป.… พหุลีกโรติ, ตสฺส ตํ มคฺคํ อาเสวโต…เป.… อนุสยา พฺยนฺตีโหนฺติ (อ. นิ. 4.170; ปฏิ. ม. 2.1), เอวํ วิปสฺสนาปุพฺพงฺคมํ สมถํ ภาเวติฯ

สมถปุพฺพงฺคมํ ปน วิปสฺสนํ ภาวยโตปิ วิปสฺสนาปุพฺพงฺคมํ สมถํ ภาวยโตปิ โลกุตฺตรมคฺคกฺขเณ สมถวิปสฺสนา ยุคนทฺธาว โหนฺติฯ เอวเมตฺถ ภาวนานโย เวทิตพฺโพติฯ

ปปญฺจสูทนิยา มชฺฌิมนิกายฏฺฐกถาย

ธมฺมทายาทสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

4. ภยเภรวสุตฺตวณฺณนา

[34] เอวํ เม สุตนฺติ ภยเภรวสุตฺตํฯ ตตฺรายํ อปุพฺพปทวณฺณนา – อถาติ อวิจฺเฉทนตฺเถ นิปาโตฯ โขติ อวธารณตฺเถ, ภควโต สาวตฺถิยํ วิหาเร อวิจฺฉินฺเนเยวาติ วุตฺตํ โหติฯ ชาณุสฺโสณีติ เนตํ ตสฺส มาตาปิตูหิ กตนามํ, อปิจ โข ฐานนฺตรปฏิลาภลทฺธํฯ ชาณุสฺโสณิฏฺฐานํ กิร นาเมตํ ปุโรหิตฏฺฐานํ, ตํ ตสฺส รญฺญา ทินฺนํ, ตสฺมา ‘‘ชานุสฺโสณี’’ติ วุจฺจติฯ พฺรหฺมํ อณตีติ พฺราหฺมโณ, มนฺเต สชฺฌายตีติ อตฺโถฯ อิทเมว หิ ชาติพฺราหฺมณานํ นิรุตฺติวจนํฯ อริยา ปน พาหิตปาปตฺตา พฺราหฺมณาติ วุจฺจนฺติฯ