คพฺภินีอุปมา

[420] ‘‘เตน หิ, ราชญฺญ, อุปมํ เต กริสฺสามิฯ อุปมาย มิเธกจฺเจ วิญฺญู ปุริสา ภาสิตสฺส อตฺถํ อาชานนฺติฯ ภูตปุพฺพํ, ราชญฺญ, อญฺญตรสฺส พฺราหฺมณสฺส ทฺเว ปชาปติโย อเหสุํฯ เอกิสฺสา ปุตฺโต อโหสิ ทสวสฺสุทฺเทสิโก วา ทฺวาทสวสฺสุทฺเทสิโก วา, เอกา คพฺภินี อุปวิชญฺญาฯ อถ โข โส พฺราหฺมโณ กาลมกาสิฯ อถ โข โส มาณวโก มาตุสปตฺติํ [มาตุสปติํ (สฺยา.)] เอตทโวจ – ‘ยมิทํ, โภติ, ธนํ วา ธญฺญํ วา รชตํ วา ชาตรูปํ วา, สพฺพํ ตํ มยฺหํ ; นตฺถิ ตุยฺเหตฺถ กิญฺจิฯ ปิตุ เม [ปิตุ เม สนฺตโก (สฺยา.)] โภติ, ทายชฺชํ นิยฺยาเทหี’ติ [นียฺยาเตหีติ (สี. ปี.)]ฯ เอวํ วุตฺเต สา พฺราหฺมณี ตํ มาณวกํ เอตทโวจ – ‘อาคเมหิ ตาว, ตาต, ยาว วิชายามิฯ สเจ กุมารโก ภวิสฺสติ, ตสฺสปิ เอกเทโส ภวิสฺสติ; สเจ กุมาริกา ภวิสฺสติ, สาปิ เต โอปโภคฺคา [อุปโภคฺคา (สฺยา.)] ภวิสฺสตี’ติฯ ทุติยมฺปิ โข โส มาณวโก มาตุสปตฺติํ เอตทโวจ – ‘ยมิทํ, โภติ, ธนํ วา ธญฺญํ วา รชตํ วา ชาตรูปํ วา, สพฺพํ ตํ มยฺหํ; นตฺถิ ตุยฺเหตฺถ กิญฺจิฯ ปิตุ เม, โภติ, ทายชฺชํ นิยฺยาเทหี’ติฯ ทุติยมฺปิ โข สา พฺราหฺมณี ตํ มาณวกํ เอตทโวจ – ‘อาคเมหิ ตาว, ตาต, ยาว วิชายามิฯ สเจ กุมารโก ภวิสฺสติ, ตสฺสปิ เอกเทโส ภวิสฺสติ; สเจ กุมาริกา ภวิสฺสติ สาปิ เต โอปโภคฺคา [อุปโภคฺคา (สฺยา.)] ภวิสฺสตี’ติฯ ตติยมฺปิ โข โส มาณวโก มาตุสปตฺติํ เอตทโวจ – ‘ยมิทํ, โภติ, ธนํ วา ธญฺญํ วา รชตํ วา ชาตรูปํ วา , สพฺพํ ตํ มยฺหํ; นตฺถิ ตุยฺเหตฺถ กิญฺจิฯ ปิตุ เม, โภติ, ทายชฺชํ นิยฺยาเทหี’ติฯ

‘‘อถ โข สา พฺราหฺมณี สตฺถํ คเหตฺวา โอวรกํ ปวิสิตฺวา อุทรํ โอปาเทสิ [อุปฺปาเตสิ (สฺยา.)] – ‘ยาว วิชายามิ ยทิ วา กุมารโก ยทิ วา กุมาริกา’ติฯ สา อตฺตานํ เจว ชีวิตญฺจ คพฺภญฺจ สาปเตยฺยญฺจ วินาเสสิฯ ยถา ตํ พาลา อพฺยตฺตา อนยพฺยสนํ อาปนฺนา อโยนิโส ทายชฺชํ คเวสนฺตี, เอวเมว โข ตฺวํ, ราชญฺญ, พาโล อพฺยตฺโต อนยพฺยสนํ อาปชฺชิสฺสสิ อโยนิโส ปรโลกํ คเวสนฺโต ; เสยฺยถาปิ สา พฺราหฺมณี พาลา อพฺยตฺตา อนยพฺยสนํ อาปนฺนา อโยนิโส ทายชฺชํ คเวสนฺตีฯ น โข, ราชญฺญ, สมณพฺราหฺมณา สีลวนฺโต กลฺยาณธมฺมา อปกฺกํ ปริปาเจนฺติ; อปิ จ ปริปากํ อาคเมนฺติฯ ปณฺฑิตานํ อตฺโถ หิ, ราชญฺญ, สมณพฺราหฺมณานํ สีลวนฺตานํ กลฺยาณธมฺมานํ ชีวิเตนฯ