เมนู

อถ โข อปรา เทวตา ภควโต สนฺติเก อิมํ คาถํ อภาสิ –

‘‘เยเกจิ พุทฺธํ สรณํ คตาเส, น เต คมิสฺสนฺติ อปายภูมิํ;

ปหาย มานุสํ เทหํ, เทวกายํ ปริปูเรสฺสนฺตี’’ติฯ

เทวตาสนฺนิปาตา

[333] อถ โข ภควา ภิกฺขู อามนฺเตสิ – ‘‘เยภุยฺเยน, ภิกฺขเว, ทสสุ โลกธาตูสุ เทวตา สนฺนิปติตา โหนฺติ [( ) สี. อิโปตฺถเกสุ นตฺถิ], ตถาคตํ ทสฺสนาย ภิกฺขุสงฺฆญฺจ ฯ เยปิ เต, ภิกฺขเว, อเหสุํ อตีตมทฺธานํ อรหนฺโต สมฺมาสมฺพุทฺธา, เตสมฺปิ ภควนฺตานํ เอตํปรมาเยว [เอตปรมาเยว (สี. สฺยา. ปี.)] เทวตา สนฺนิปติตา อเหสุํ เสยฺยถาปิ มยฺหํ เอตรหิฯ เยปิ เต, ภิกฺขเว, ภวิสฺสนฺติ อนาคตมทฺธานํ อรหนฺโต สมฺมาสมฺพุทฺธา, เตสมฺปิ ภควนฺตานํ เอตํปรมาเยว เทวตา สนฺนิปติตา ภวิสฺสนฺติ เสยฺยถาปิ มยฺหํ เอตรหิฯ อาจิกฺขิสฺสามิ, ภิกฺขเว, เทวกายานํ นามานิ; กิตฺตยิสฺสามิ, ภิกฺขเว, เทวกายานํ นามานิ; เทเสสฺสามิ, ภิกฺขเว, เทวกายานํ นามานิฯ ตํ สุณาถ, สาธุกํ มนสิกโรถ, ภาสิสฺสามี’’ติฯ ‘‘เอวํ, ภนฺเต’’ติ โข เต ภิกฺขู ภควโต ปจฺจสฺโสสุํฯ

[334] ภควา เอตทโวจ –

‘‘สิโลกมนุกสฺสามิ, ยตฺถ ภุมฺมา ตทสฺสิตา;

เย สิตา คิริคพฺภรํ, ปหิตตฺตา สมาหิตาฯ

‘‘ปุถูสีหาว สลฺลีนา, โลมหํสาภิสมฺภุโน;

โอทาตมนสา สุทฺธา, วิปฺปสนฺนมนาวิลา’’ [วิปฺปสนฺนามนาวิลา (ปี. ก.)]

ภิยฺโย ปญฺจสเต ญตฺวา, วเน กาปิลวตฺถเว;

ตโต อามนฺตยี สตฺถา, สาวเก สาสเน รเตฯ

‘‘เทวกายา อภิกฺกนฺตา, เต วิชานาถ ภิกฺขโว’’;

เต จ อาตปฺปมกรุํ, สุตฺวา พุทฺธสฺส สาสนํฯ

เตสํ ปาตุรหุ ญาณํ, อมนุสฺสานทสฺสนํ;

อปฺเปเก สตมทฺทกฺขุํ, สหสฺสํ อถ สตฺตริํฯ

สตํ เอเก สหสฺสานํ, อมนุสฺสานมทฺทสุํ;

อปฺเปเกนนฺตมทฺทกฺขุํ , ทิสา สพฺพา ผุฏา อหุํฯ

ตญฺจ สพฺพํ อภิญฺญาย, ววตฺถิตฺวาน [ววกฺขิตฺวาน (สี. สฺยา. ปี.), อเวกฺขิตฺวาน (ฏีกา)] จกฺขุมา;

ตโต อามนฺตยี สตฺถา, สาวเก สาสเน รเตฯ

‘‘เทวกายา อภิกฺกนฺตา, เต วิชานาถ ภิกฺขโว;

เย โวหํ กิตฺตยิสฺสามิ, คิราหิ อนุปุพฺพโสฯ

[335]‘‘สตฺตสหสฺสา เต ยกฺขา, ภุมฺมา กาปิลวตฺถวาฯ

อิทฺธิมนฺโต ชุติมนฺโต, วณฺณวนฺโต ยสสฺสิโน;

โมทมานา อภิกฺกามุํ, ภิกฺขูนํ สมิติํ วนํฯ

‘‘ฉสหสฺสา เหมวตา, ยกฺขา นานตฺตวณฺณิโน;

อิทฺธิมนฺโต ชุตีมนฺโต [ชุตีมนฺโต (สี. ปี.)], วณฺณวนฺโต ยสสฺสิโน;

โมทมานา อภิกฺกามุํ, ภิกฺขูนํ สมิติํ วนํฯ

‘‘สาตาคิรา ติสหสฺสา, ยกฺขา นานตฺตวณฺณิโน;

อิทฺธิมนฺโต ชุติมนฺโต, วณฺณวนฺโต ยสสฺสิโน;

โมทมานา อภิกฺกามุํ, ภิกฺขูนํ สมิติํ วนํฯ

‘‘อิจฺเจเต โสฬสสหสฺสา, ยกฺขา นานตฺตวณฺณิโน;

อิทฺธิมนฺโต ชุติมนฺโต, วณฺณวนฺโต ยสสฺสิโน;

โมทมานา อภิกฺกามุํ, ภิกฺขูนํ สมิติํ วนํฯ

‘‘เวสฺสามิตฺตา ปญฺจสตา, ยกฺขา นานตฺตวณฺณิโน;

อิทฺธิมนฺโต ชุติมนฺโต, วณฺณวนฺโต ยสสฺสิโน;

โมทมานา อภิกฺกามุํ, ภิกฺขูนํ สมิติํ วนํฯ

‘‘กุมฺภีโร ราชคหิโก, เวปุลฺลสฺส นิเวสนํ;

ภิยฺโย นํ สตสหสฺสํ, ยกฺขานํ ปยิรุปาสติ;

กุมฺภีโร ราชคหิโก, โสปาคา สมิติํ วนํฯ

[336]‘‘ปุริมญฺจ ทิสํ ราชา, ธตรฏฺโฐ ปสาสติฯ

คนฺธพฺพานํ อธิปติ, มหาราชา ยสสฺสิโสฯ

‘‘ปุตฺตาปิ ตสฺส พหโว, อินฺทนามา มหพฺพลา;

อิทฺธิมนฺโต ชุติมนฺโต, วณฺณวนฺโต ยสสฺสิโน;

โมทมานา อภิกฺกามุํ, ภิกฺขูนํ สมิติํ วนํฯ

‘‘ทกฺขิณญฺจ ทิสํ ราชา, วิรูฬฺโห ตํ ปสาสติ [ตปฺปสาสติ (สฺยา.)];

กุมฺภณฺฑานํ อธิปติ, มหาราชา ยสสฺสิโสฯ

‘‘ปุตฺตาปิ ตสฺส พหโว, อินฺทนามา มหพฺพลา;

อิทฺธิมนฺโต ชุติมนฺโต, วณฺณวนฺโต ยสสฺสิโน;

โมทมานา อภิกฺกามุํ, ภิกฺขูนํ สมิติํ วนํฯ

‘‘ปจฺฉิมญฺจ ทิสํ ราชา, วิรูปกฺโข ปสาสติ;

นาคานญฺจ อธิปติ, มหาราชา ยสสฺสิโสฯ

‘‘ปุตฺตาปิ ตสฺส พหโว, อินฺทนามา มหพฺพลา;

อิทฺธิมนฺโต ชุติมนฺโต, วณฺณวนฺโต ยสสฺสิโน;

โมทมานา อภิกฺกามุํ, ภิกฺขูนํ สมิติํ วนํฯ

‘‘อุตฺตรญฺจ ทิสํ ราชา, กุเวโร ตํ ปสาสติ;

ยกฺขานญฺจ อธิปติ, มหาราชา ยสสฺสิโสฯ

‘‘ปุตฺตาปิ ตสฺส พหโว, อินฺทนามา มหพฺพลา;

อิทฺธิมนฺโต ชุติมนฺโต, วณฺณวนฺโต ยสสฺสิโน;

โมทมานา อภิกฺกามุํ, ภิกฺขูนํ สมิติํ วนํฯ

‘‘ปุริมํ ทิสํ ธตรฏฺโฐ, ทกฺขิเณน วิรูฬฺหโก;

ปจฺฉิเมน วิรูปกฺโข, กุเวโร อุตฺตรํ ทิสํฯ

‘‘จตฺตาโร เต มหาราชา, สมนฺตา จตุโร ทิสา;

ททฺทลฺลมานา [ททฺทฬฺหมานา (ก.)] อฏฺฐํสุ, วเน กาปิลวตฺถเวฯ

[337]‘‘เตสํ มายาวิโน ทาสา, อาคุํ [อาคู (สฺยา.), อาคุ (สี. ปี.) เอวมุปริปิ] วญฺจนิกา สฐาฯ

มายา กุเฏณฺฑุ วิเฏณฺฑุ [เวเฏณฺฑุ (สี. สฺยา. ปี.)], วิฏุจฺจ [วิฏู จ (สฺยา.)] วิฏุโฏ สหฯ

‘‘จนฺทโน กามเสฏฺโฐ จ, กินฺนิฆณฺฑุ [กินฺนุฆณฺฑุ (สี. สฺยา. ปี.)] นิฆณฺฑุ จ;

ปนาโท โอปมญฺโญ จ, เทวสูโต จ มาตลิฯ

‘‘จิตฺตเสโน จ คนฺธพฺโพ, นโฬราชา ชเนสโภ [ชโนสโภ (สฺยา.)];

อาคา ปญฺจสิโข เจว, ติมฺพรู สูริยวจฺจสา [สุริยวจฺจสา (สี. ปี.)]

‘‘เอเต จญฺเญ จ ราชาโน, คนฺธพฺพา สห ราชุภิ;

โมทมานา อภิกฺกามุํ, ภิกฺขูนํ สมิติํ วนํฯ

[338]‘‘อถาคุํ นาคสา นาคา, เวสาลา สหตจฺฉกาฯ

กมฺพลสฺสตรา อาคุํ, ปายาคา สห ญาติภิฯ

‘‘ยามุนา ธตรฏฺฐา จ, อาคู นาคา ยสสฺสิโน;

เอราวโณ มหานาโค, โสปาคา สมิติํ วนํฯ

‘‘เย นาคราเช สหสา หรนฺติ, ทิพฺพา ทิชา ปกฺขิ วิสุทฺธจกฺขู;

เวหายสา [เวหาสยา (สี. ปี.)] เต วนมชฺฌปตฺตา, จิตฺรา สุปณฺณา อิติ เตส นามํฯ

‘‘อภยํ ตทา นาคราชานมาสิ, สุปณฺณโต เขมมกาสิ พุทฺโธ;

สณฺหาหิ วาจาหิ อุปวฺหยนฺตา, นาคา สุปณฺณา สรณมกํสุ พุทฺธํฯ

[339]‘‘ชิตา วชิรหตฺเถน, สมุทฺทํ อสุราสิตาฯ

ภาตโร วาสวสฺเสเต, อิทฺธิมนฺโต ยสสฺสิโนฯ

‘‘กาลกญฺจา มหาภิสฺมา [กาลกญฺชา มหาภิํสา (สี. ปี.)], อสุรา ทานเวฆสา;

เวปจิตฺติ สุจิตฺติ จ, ปหาราโท นมุจี สหฯ

‘‘สตญฺจ พลิปุตฺตานํ, สพฺเพ เวโรจนามกา;

สนฺนยฺหิตฺวา พลิเสนํ [พลีเสนํ (สฺยา.)], ราหุภทฺทมุปาคมุํ;

สมโยทานิ ภทฺทนฺเต, ภิกฺขูนํ สมิติํ วนํฯ

[340]‘‘อาโป จ เทวา ปถวี, เตโช วาโย ตทาคมุํฯ

วรุณา วารณา [วารุณา (สฺยา.)] เทวา, โสโม จ ยสสา สหฯ

‘‘เมตฺตา กรุณา กายิกา, อาคุํ เทวา ยสสฺสิโน;

ทเสเต ทสธา กายา, สพฺเพ นานตฺตวณฺณิโนฯ

‘‘อิทฺธิมนฺโต ชุติมนฺโต, วณฺณวนฺโต ยสสฺสิโน;

โมทมานา อภิกฺกามุํ, ภิกฺขูนํ สมิติํ วนํฯ

‘‘เวณฺฑุเทวา สหลิ จ [เวณฺหูจ เทวา สหลีจ (สี. ปี.)], อสมา จ ทุเว ยมา;

จนฺทสฺสูปนิสา เทวา, จนฺทมาคุํ ปุรกฺขตฺวาฯ

‘‘สูริยสฺสูปนิสา [สุริยสฺสูปนิสา (สี. สฺยา. ปี.)] เทวา, สูริยมาคุํ ปุรกฺขตฺวา;

นกฺขตฺตานิ ปุรกฺขตฺวา, อาคุํ มนฺทวลาหกาฯ

‘‘วสูนํ วาสโว เสฏฺโฐ, สกฺโกปาคา ปุรินฺทโท;

ทเสเต ทสธา กายา, สพฺเพ นานตฺตวณฺณิโนฯ

‘‘อิทฺธิมนฺโต ชุติมนฺโต, วณฺณวนฺโต ยสสฺสิโน;

โมทมานา อภิกฺกามุํ, ภิกฺขูนํ สมิติํ วนํฯ

‘‘อถาคุํ สหภู เทวา, ชลมคฺคิสิขาริว;

อริฏฺฐกา จ โรชา จ, อุมาปุปฺผนิภาสิโนฯ

‘‘วรุณา สหธมฺมา จ, อจฺจุตา จ อเนชกา;

สูเลยฺยรุจิรา อาคุํ, อาคุํ วาสวเนสิโน;

ทเสเต ทสธา กายา, สพฺเพ นานตฺตวณฺณิโนฯ

‘‘อิทฺธิมนฺโต ชุติมนฺโต, วณฺณวนฺโต ยสสฺสิโน;

โมทมานา อภิกฺกามุํ, ภิกฺขูนํ สมิติํ วนํฯ

‘‘สมานา มหาสมนา, มานุสา มานุสุตฺตมา;

ขิฑฺฑาปโทสิกา อาคุํ, อาคุํ มโนปโทสิกาฯ

‘‘อถาคุํ หรโย เทวา, เย จ โลหิตวาสิโน;

ปารคา มหาปารคา, อาคุํ เทวา ยสสฺสิโน;

ทเสเต ทสธา กายา, สพฺเพ นานตฺตวณฺณิโนฯ

‘‘อิทฺธิมนฺโต ชุติมนฺโต, วณฺณวนฺโต ยสสฺสิโน;

โมทมานา อภิกฺกามุํ, ภิกฺขูนํ สมิติํ วนํฯ

‘‘สุกฺกา กรมฺภา [กรุมฺหา (สี. สฺยา. ปี.)] อรุณา, อาคุํ เวฆนสา สห;

โอทาตคยฺหา ปาโมกฺขา, อาคุํ เทวา วิจกฺขณาฯ

‘‘สทามตฺตา หารคชา, มิสฺสกา จ ยสสฺสิโน;

ถนยํ อาค ปชฺชุนฺโน, โย ทิสา อภิวสฺสติฯ

‘‘ทเสเต ทสธา กายา, สพฺเพ นานตฺตวณฺณิโน;

อิทฺธิมนฺโต ชุติมนฺโต, วณฺณวนฺโต ยสสฺสิโน;

โมทมานา อภิกฺกามุํ, ภิกฺขูนํ สมิติํ วนํฯ

‘‘เขมิยา ตุสิตา ยามา, กฏฺฐกา จ ยสสฺสิโน;

ลมฺพีตกา ลามเสฏฺฐา, โชตินามา จ อาสวา;

นิมฺมานรติโน อาคุํ, อถาคุํ ปรนิมฺมิตาฯ

‘‘ทเสเต ทสธา กายา, สพฺเพ นานตฺตวณฺณิโน;

อิทฺธิมนฺโต ชุติมนฺโต, วณฺณวนฺโต ยสสฺสิโน;

โมทมานา อภิกฺกามุํ, ภิกฺขูนํ สมิติํ วนํฯ

‘‘สฏฺเฐเต เทวนิกายา, สพฺเพ นานตฺตวณฺณิโน;

นามนฺวเยน อาคจฺฉุํ [อาคญฺฉุํ (สี. สฺยา. ปี.)], เย จญฺเญ สทิสา สหฯ

‘‘‘ปวุฏฺฐชาติมขิลํ [ปวุตฺถชาติํ อขิลํ (สี. ปี.)], โอฆติณฺณมนาสวํ;

ทกฺเขโมฆตรํ นาคํ, จนฺทํว อสิตาติคํ’ฯ

[341]‘‘สุพฺรหฺมา ปรมตฺโต จ [ปรมตฺโถ จ (ก.)], ปุตฺตา อิทฺธิมโต สหฯ

สนงฺกุมาโร ติสฺโส จ, โสปาค สมิติํ วนํฯ

‘‘สหสฺสํ พฺรหฺมโลกานํ, มหาพฺรหฺมาภิติฏฺฐติ;

อุปปนฺโน ชุติมนฺโต, ภิสฺมากาโย ยสสฺสิโสฯ

‘‘ทเสตฺถ อิสฺสรา อาคุํ, ปจฺเจกวสวตฺติโน;

เตสญฺจ มชฺฌโต อาค, หาริโต ปริวาริโตฯ

[342]‘‘เต จ สพฺเพ อภิกฺกนฺเต, สอินฺเท [สินฺเท (สฺยา.)] เทเว สพฺรหฺมเกฯ

มารเสนา อภิกฺกามิ, ปสฺส กณฺหสฺส มนฺทิยํฯ

‘‘‘เอถ คณฺหถ พนฺธถ, ราเคน พทฺธมตฺถุ โว;

สมนฺตา ปริวาเรถ, มา โว มุญฺจิตฺถ โกจิ นํ’ฯ

‘‘อิติ ตตฺถ มหาเสโน, กณฺโห เสนํ อเปสยิ;

ปาณินา ตลมาหจฺจ, สรํ กตฺวาน เภรวํฯ

‘‘ยถา ปาวุสฺสโก เมโฆ, ถนยนฺโต สวิชฺชุโก;

ตทา โส ปจฺจุทาวตฺติ, สงฺกุทฺโธ อสยํวเส [อสยํวสี (สี. ปี.)]

[343] ตญฺจ สพฺพํ อภิญฺญาย, ววตฺถิตฺวาน จกฺขุมาฯ

ตโต อามนฺตยี สตฺถา, สาวเก สาสเน รเตฯ

‘‘มารเสนา อภิกฺกนฺตา, เต วิชานาถ ภิกฺขโว;

เต จ อาตปฺปมกรุํ, สุตฺวา พุทฺธสฺส สาสนํ;

วีตราเคหิ ปกฺกามุํ, เนสํ โลมาปิ อิญฺชยุํฯ

‘‘‘สพฺเพ วิชิตสงฺคามา, ภยาตีตา ยสสฺสิโน;

โมทนฺติ สห ภูเตหิ, สาวกา เต ชเนสุตา’’ติฯ

มหาสมยสุตฺตํ นิฏฺฐิตํ สตฺตมํฯ

8. สกฺกปญฺหสุตฺตํ

[344] เอวํ เม สุตํ – เอกํ สมยํ ภควา มคเธสุ วิหรติ, ปาจีนโต ราชคหสฺส อมฺพสณฺฑา นาม พฺราหฺมณคาโม, ตสฺสุตฺตรโต เวทิยเก ปพฺพเต อินฺทสาลคุหายํฯ เตน โข ปน สมเยน สกฺกสฺส เทวานมินฺทสฺส อุสฺสุกฺกํ อุทปาทิ ภควนฺตํ ทสฺสนายฯ อถ โข สกฺกสฺส เทวานมินฺทสฺส เอตทโหสิ – ‘‘กหํ นุ โข ภควา เอตรหิ วิหรติ อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ’’ติ? อทฺทสา โข สกฺโก เทวานมินฺโท ภควนฺตํ มคเธสุ วิหรนฺตํ ปาจีนโต ราชคหสฺส อมฺพสณฺฑา นาม พฺราหฺมณคาโม, ตสฺสุตฺตรโต เวทิยเก ปพฺพเต อินฺทสาลคุหายํฯ ทิสฺวาน เทเว ตาวติํเส อามนฺเตสิ – ‘‘อยํ, มาริสา, ภควา มคเธสุ วิหรติ, ปาจีนโต ราชคหสฺส อมฺพสณฺฑา นาม พฺราหฺมณคาโม, ตสฺสุตฺตรโต เวทิยเก ปพฺพเต อินฺทสาลคุหายํฯ ยทิ ปน, มาริสา, มยํ ตํ ภควนฺตํ ทสฺสนาย อุปสงฺกเมยฺยาม อรหนฺตํ สมฺมาสมฺพุทฺธ’’นฺติ? ‘‘เอวํ ภทฺทนฺตวา’’ติ โข เทวา ตาวติํสา สกฺกสฺส เทวานมินฺทสฺส ปจฺจสฺโสสุํฯ

[345] อถ โข สกฺโก เทวานมินฺโท ปญฺจสิขํ คนฺธพฺพเทวปุตฺตํ [คนฺธพฺพปุตฺตํ (สฺยา.)] อามนฺเตสิ – ‘‘อยํ, ตาต ปญฺจสิข, ภควา มคเธสุ วิหรติ ปาจีนโต ราชคหสฺส อมฺพสณฺฑา นาม พฺราหฺมณคาโม, ตสฺสุตฺตรโต เวทิยเก ปพฺพเต อินฺทสาลคุหายํฯ ยทิ ปน , ตาต ปญฺจสิข, มยํ ตํ ภควนฺตํ ทสฺสนาย อุปสงฺกเมยฺยาม อรหนฺตํ สมฺมาสมฺพุทฺธ’’นฺติ? ‘‘เอวํ ภทฺทนฺตวา’’ติ โข ปญฺจสิโข คนฺธพฺพเทวปุตฺโต สกฺกสฺส เทวานมินฺทสฺส ปฏิสฺสุตฺวา เพลุวปณฺฑุวีณํ อาทาย สกฺกสฺส เทวานมินฺทสฺส อนุจริยํ อุปาคมิฯ

[346] อถ โข สกฺโก เทวานมินฺโท เทเวหิ ตาวติํเสหิ ปริวุโต ปญฺจสิเขน คนฺธพฺพเทวปุตฺเตน ปุรกฺขโต เสยฺยถาปิ นาม พลวา ปุริโส สมิญฺชิตํ วา พาหํ ปสาเรยฺย ปสาริตํ วา พาหํ สมิญฺเชยฺย; เอวเมว เทเวสุ ตาวติํเสสุ อนฺตรหิโต มคเธสุ ปาจีนโต ราชคหสฺส อมฺพสณฺฑา นาม พฺราหฺมณคาโม, ตสฺสุตฺตรโต เวทิยเก ปพฺพเต ปจฺจุฏฺฐาสิฯ