ทฺวตฺติํสมหาปุริสลกฺขณา

[33] ‘‘ชาเต โข ปน, ภิกฺขเว, วิปสฺสิมฺหิ กุมาเร พนฺธุมโต รญฺโญ ปฏิเวเทสุํ – ‘ปุตฺโต เต, เทว [เทว เต (ก.)], ชาโต, ตํ เทโว ปสฺสตู’ติฯ อทฺทสา โข, ภิกฺขเว, พนฺธุมา ราชา วิปสฺสิํ กุมารํ, ทิสฺวา เนมิตฺเต พฺราหฺมเณ อามนฺตาเปตฺวา เอตทโวจ – ‘ปสฺสนฺตุ โภนฺโต เนมิตฺตา พฺราหฺมณา กุมาร’นฺติฯ อทฺทสํสุ โข, ภิกฺขเว, เนมิตฺตา พฺราหฺมณา วิปสฺสิํ กุมารํ, ทิสฺวา พนฺธุมนฺตํ ราชานํ เอตทโวจุํ – ‘อตฺตมโน, เทว, โหหิ, มเหสกฺโข เต ปุตฺโต อุปฺปนฺโน, ลาภา เต, มหาราช, สุลทฺธํ เต, มหาราช, ยสฺส เต กุเล เอวรูโป ปุตฺโต อุปฺปนฺโนฯ อยญฺหิ, เทว, กุมาโร ทฺวตฺติํสมหาปุริสลกฺขเณหิ สมนฺนาคโต, เยหิ สมนฺนาคตสฺส มหาปุริสสฺส ทฺเวว คติโย ภวนฺติ อนญฺญาฯ สเจ อคารํ อชฺฌาวสติ, ราชา โหติ จกฺกวตฺตี ธมฺมิโก ธมฺมราชา จาตุรนฺโต วิชิตาวี ชนปทตฺถาวริยปฺปตฺโต สตฺตรตนสมนฺนาคโตฯ ตสฺสิมานิ สตฺตรตนานิ ภวนฺติฯ เสยฺยถิทํ – จกฺกรตนํ หตฺถิรตนํ อสฺสรตนํ มณิรตนํ อิตฺถิรตนํ คหปติรตนํ ปริณายกรตนเมว สตฺตมํฯ ปโรสหสฺสํ โข ปนสฺส ปุตฺตา ภวนฺติ สูรา วีรงฺครูปา ปรเสนปฺปมทฺทนาฯ โส อิมํ ปถวิํ สาครปริยนฺตํ อทณฺเฑน อสตฺเถน ธมฺเมน อภิวิชิย อชฺฌาวสติฯ สเจ โข ปน อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชติ, อรหํ โหติ สมฺมาสมฺพุทฺโธ โลเก วิวฏจฺฉโทฯ

[34] ‘กตเมหิ จายํ, เทว, กุมาโร ทฺวตฺติํสมหาปุริสลกฺขเณหิ สมนฺนาคโต, เยหิ สมนฺนาคตสฺส มหาปุริสสฺส ทฺเวว คติโย ภวนฺติ อนญฺญาฯ สเจ อคารํ อชฺฌาวสติ, ราชา โหติ จกฺกวตฺตี ธมฺมิโก ธมฺมราชา จาตุรนฺโต วิชิตาปี ชนปทตฺถาวริยปฺปตฺโต สตฺตรตนสมนฺนาคโตฯ ตสฺสิมานิ สตฺตรตนานิ ภวนฺติ ฯ เสยฺยถิทํ – จกฺกรตนํ หตฺถิรตนํ อสฺสรตนํ มณิรตนํ อิตฺถิรตนํ คหปติรตนํ ปริณายกรตนเมว สตฺตมํฯ ปโรสหสฺสํ โข ปนสฺส ปุตฺตา ภวนฺติ สูรา วีรงฺครูปา ปรเสนปฺปมทฺทนาฯ โส อิมํ ปถวิํ สาครปริยนฺตํ อทณฺเฑน อสตฺเถน ธมฺเมน อภิวิชิย อชฺฌาวสติฯ สเจ โข ปน อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชติ, อรหํ โหติ สมฺมาสมฺพุทฺโธ โลเก วิวฏจฺฉโทฯ

[35] ‘อยญฺหิ, เทว, กุมาโร สุปฺปติฏฺฐิตปาโทฯ ยํ ปายํ, เทว, กุมาโร สุปฺปติฏฺฐิตปาโทฯ อิทมฺปิสฺส มหาปุริสสฺส มหาปุริสลกฺขณํ ภวติฯ

‘อิมสฺส, เทว [อิมสฺส หิ เทว (?)], กุมารสฺส เหฏฺฐา ปาทตเลสุ จกฺกานิ ชาตานิ สหสฺสารานิ สเนมิกานิ สนาภิกานิ สพฺพาการปริปูรานิฯ

ยมฺปิ, อิมสฺส เทว, กุมารสฺส เหฏฺฐา ปาทตเลสุ จกฺกานิ ชาตานิ สหสฺสารานิ สเนมิกานิ สนาภิกานิ สพฺพาการปริปูรานิ, อิทมฺปิสฺส มหาปุริสสฺส มหาปุริสลกฺขณํ ภวติฯ

‘อยญฺหิ เทว, กุมาโร อายตปณฺหี…เป.…

‘อยญฺหิ, เทว, กุมาโร ทีฆงฺคุลี…

‘อยญฺหิ, เทว, กุมาโร มุทุตลุนหตฺถปาโท…

‘อยญฺหิ, เทว กุมาโร ชาลหตฺถปาโท…

‘อยญฺหิ, เทว, กุมาโร อุสฺสงฺขปาโท…

‘อยญฺหิ, เทว, กุมาโร เอณิชงฺโฆ…

‘อยญฺหิ, เทว, กุมาโร ฐิตโกว อโนนมนฺโต อุโภหิ ปาณิตเลหิ ชณฺณุกานิ ปริมสติ [ปรามสติ (ก.)] ปริมชฺชติ…

‘อยญฺหิ , เทว, กุมาโร โกโสหิตวตฺถคุยฺโห…

‘อยญฺหิ, เทว, กุมาโร สุวณฺณวณฺโณ กญฺจนสนฺนิภตฺตโจ…

‘อยญฺหิ, เทว, กุมาโร สุขุมจฺฉวี; สุขุมตฺตา ฉวิยา รโชชลฺลํ กาเย น อุปลิมฺปติ [อุปลิปฺปติ (สฺยา.)] …

‘อยญฺหิ, เทว, กุมาโร เอเกกโลโม; เอเกกานิ โลมานิ โลมกูเปสุ ชาตานิ…

‘อยญฺหิ, เทว, กุมาโร อุทฺธคฺคโลโม; อุทฺธคฺคานิ โลมานิ ชาตานิ นีลานิ อญฺชนวณฺณานิ กุณฺฑลาวฏฺฏานิ ทกฺขิณาวฏฺฏกชาตานิ…

‘อยญฺหิ, เทว, กุมาโร พฺรหฺมุชุคตฺโต…

‘อยญฺหิ, เทว, กุมาโร สตฺตุสฺสโท…

‘อยญฺหิ , เทว, กุมาโร สีหปุพฺพทฺธกาโย…

‘อยญฺหิ, เทว, กุมาโร จิตนฺตรํโส [ปิตนฺตรํโส (สฺยา.)] …

‘อยญฺหิ, เทว, กุมาโร นิคฺโรธปริมณฺฑโล ยาวตกฺวสฺส กาโย ตาวตกฺวสฺส พฺยาโม, ยาวตกฺวสฺส พฺยาโม, ตาวตกฺวสฺส กาโย…

‘อยญฺหิ , เทว, กุมาโร สมวฏฺฏกฺขนฺโธ…

‘อยญฺหิ, เทว, กุมาโร รสคฺคสคฺคี…

‘อยญฺหิ, เทว, กุมาโร สีหหนุ…

‘อยญฺหิ, เทว, กุมาโร จตฺตาลีสทนฺโต…

‘อยญฺหิ, เทว, กุมาโร สมทนฺโต…

‘อยญฺหิ, เทว, กุมาโร อวิรฬทนฺโต…

‘อยญฺหิ, เทว, กุมาโร สุสุกฺกทาโฐ…

‘อยญฺหิ, เทว, กุมาโร ปหูตชิวฺโห…

‘อยญฺหิ, เทว, กุมาโร พฺรหฺมสฺสโร กรวีกภาณี…

‘อยญฺหิ, เทว, กุมาโร อภินีลเนตฺโต…

‘อยญฺหิ, เทว, กุมาโร โคปขุโม…

อิมสฺส, เทว, กุมารสฺส อุณฺณา ภมุกนฺตเร ชาตา โอทาตา มุทุตูลสนฺนิภาฯ ยมฺปิ อิมสฺส เทว กุมารสฺส อุณฺณา ภมุกนฺตเร ชาตา โอทาตา มุทุตูลสนฺนิภา, อิทมฺปิมสฺส มหาปุริสสฺส มหาปุริสลกฺขณํ ภวติฯ

‘อยญฺหิ , เทว, กุมาโร อุณฺหีสสีโสฯ ยํ ปายํ, เทว, กุมาโร อุณฺหีสสีโส, อิทมฺปิสฺส มหาปุริสสฺส มหาปุริสลกฺขณํ ภวติฯ

[36] ‘อิเมหิ โข อยํ, เทว, กุมาโร ทฺวตฺติํสมหาปุริสลกฺขเณหิ สมนฺนาคโต, เยหิ สมนฺนาคตสฺส มหาปุริสสฺส ทฺเวว คติโย ภวนฺติ อนญฺญาฯ สเจ อคารํ อชฺฌาวสติ, ราชา โหติ จกฺกวตฺตี ธมฺมิโก ธมฺมราชา จาตุรนฺโต วิชิตาวี ชนปทตฺถาวริยปฺปตฺโต สตฺตรตนสมนฺนาคโตฯ ตสฺสิมานิ สตฺตรตนานิ ภวนฺติฯ เสยฺยถิทํ – จกฺกรตนํ หตฺถิรตนํ อสฺสรตนํ มณิรตนํ อิตฺถิรตนํ คหปติรตนํ ปริณายกรตนเมว สตฺตมํฯ ปโรสหสฺสํ โข ปนสฺส ปุตฺตา ภวนฺติ สูรา วีรงฺครูปา ปรเสนปฺปมทฺทนาฯ โส อิมํ ปถวิํ สาครปริยนฺตํ อทณฺเฑน อสตฺเถน ธมฺเมน [ธมฺเมน สเมน (สฺยา.)] อภิวิชิย อชฺฌาวสติฯ

สเจ โข ปน อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชติ, อรหํ โหติ สมฺมาสมฺพุทฺโธ โลเก วิวฏจฺฉโท’ติฯ

วิปสฺสีสมญฺญา

[37] ‘‘อถ โข, ภิกฺขเว, พนฺธุมา ราชา เนมิตฺเต พฺราหฺมเณ อหเตหิ วตฺเถหิ อจฺฉาทาเปตฺวา [อจฺฉาเทตฺวา (สฺยา.)] สพฺพกาเมหิ สนฺตปฺเปสิฯ อถ โข, ภิกฺขเว, พนฺธุมา ราชา วิปสฺสิสฺส กุมารสฺส ธาติโย อุปฏฺฐาเปสิฯ อญฺญา ขีรํ ปาเยนฺติ, อญฺญา นฺหาเปนฺติ, อญฺญา ธาเรนฺติ, อญฺญา องฺเกน ปริหรนฺติฯ ชาตสฺส โข ปน, ภิกฺขเว, วิปสฺสิสฺส กุมารสฺส เสตจฺฉตฺตํ ธารยิตฺถ ทิวา เจว รตฺติญฺจ – ‘มา นํ สีตํ วา อุณฺหํ วา ติณํ วา รโช วา อุสฺสาโว วา พาธยิตฺถา’ติฯ ชาโต โข ปน, ภิกฺขเว, วิปสฺสี กุมาโร พหุโน ชนสฺส ปิโย อโหสิ มนาโปฯ เสยฺยถาปิ, ภิกฺขเว, อุปฺปลํ วา ปทุมํ วา ปุณฺฑรีกํ วา พหุโน ชนสฺส ปิยํ มนาปํ; เอวเมว โข, ภิกฺขเว, วิปสฺสี กุมาโร พหุโน ชนสฺส ปิโย อโหสิ มนาโปฯ สฺวาสฺสุทํ องฺเกเนว องฺกํ ปริหริยติฯ

[38] ‘‘ชาโต โข ปน, ภิกฺขเว, วิปสฺสี กุมาโร มญฺชุสฺสโร จ [กุมาโร พฺรหฺมสฺสโร มญฺชุสฺสโร จ (สี. ก.)] อโหสิ วคฺคุสฺสโร จ มธุรสฺสโร จ เปมนิยสฺสโร จฯ เสยฺยถาปิ, ภิกฺขเว, หิมวนฺเต ปพฺพเต กรวีกา นาม สกุณชาติ มญฺชุสฺสรา จ วคฺคุสฺสรา จ มธุรสฺสรา จ เปมนิยสฺสรา จ; เอวเมว โข, ภิกฺขเว, วิปสฺสี กุมาโร มญฺชุสฺสโร จ อโหสิ วคฺคุสฺสโร จ มธุรสฺสโร จ เปมนิยสฺสโร จฯ

[39] ‘‘ชาตสฺส โข ปน, ภิกฺขเว, วิปสฺสิสฺส กุมารสฺส กมฺมวิปากชํ ทิพฺพจกฺขุ ปาตุรโหสิ เยน สุทํ [เยน ทูรํ (สฺยา.)] สมนฺตา โยชนํ ปสฺสติ ทิวา เจว รตฺติญฺจฯ

[40] ‘‘ชาโต โข ปน, ภิกฺขเว, วิปสฺสี กุมาโร อนิมิสนฺโต เปกฺขติ เสยฺยถาปิ เทวา ตาวติํสาฯ ‘อนิมิสนฺโต กุมาโร เปกฺขตี’ติ โข, ภิกฺขเว [อนิมิสนฺโต เปกฺขติ, ชาตสฺส โข ปน ภิกฺขเว (ก.)], วิปสฺสิสฺส กุมารสฺส ‘วิปสฺสี วิปสฺสี’ ตฺเวว สมญฺญา อุทปาทิฯ